وعده عجیب غرضی به رای دهندگان

کمتر از دو ماه تا انتخابات ریاست جمهوری مانده و کاندیداها یکی یکی شعارها و وعده‌های خود را عنوان می‌کنند. اما تا اینجای کار یکی از عجیب‌ترین وعده‌ها وعده تورم صفر درصدی محمد غرضی است.

بر اساس آخرین آمار مرکز آمار ایران، نرخ تورم نقطه به نقطه در اسفند ماه نزدیک به ۵۰ درصد بوده است. یکی از بی‌سابقه‌ترین نرخ‌های تورم در دهه‌های اخیر.

اما آیا وعده صفر کردن تورم شدنی است؟

نرخ تورم در تمام سال‌های پس از انقلاب دو رقمی و به‌طور متوسط ۱۹ درصد و در ۱۰ سال اخیر نزدیک به ۲۰ درصد بوده است. اقتصاد ایران تنها در دو تا سه سال توانست نرخ تورم تک رقمی داشته باشد. دو سال پی در پی در دولت روحانی. بر این اساس باید گفت تورم دو رقمی مشکل مزمن اقتصاد ایران است. همه دولت‌ها با شعار کاهش آن روی کار آمده‌اند و هر کدام توفیق کمتری برای مهار آن داشته است.

بر این اساس باید گفت مجموع سیاست‌های پولی و مالی دولت‌ها در تمام ادوار گذشته نشان داده که آنها نمی‌توانند نرخ تورم را تک رقمی کنند و تک رقمی نگه دارند چه برسد به اینکه نرخ تورم را صفر کنند.

از طرف دیگر رئیس کل بانک مرکزی هدفگذاری کرده که امسال بتواند نرخ تورم را به ۲۲ درصد برساند. یعنی این خوشبینانه‌ترین نرخ تورم برای شرایط موجود در اقتصاد ایران است. اما وعده ۲۲ درصدی تورم از طرف همه اقتصاددانان زیر سوال است. چون آنها می‌گویند وضعیت کسری بودجه، نرخ رشد نقدینگی و درآمدهای دولت به گونه‌ای نیست که بتوان به مهار تورم روی نرخ ۲۲ درصد هم امیدوار بود. چه برسد به صفر شدن آن.

از طرف دیگر، مشکل اقتصاد ایران در شرایط فعلی فقط تورم نیست، بلکه رکود تورمی است. شرایطی که حل آن دو راهکار متضاد دارد. برای حل مشکل تورم باید سیاست‌های مالی انقباضی داشت و برای حل مشکل رکود سیاست‌های انبساطی. بسیاری معتقدند اولویت با حل معضل رکود در اقتصاد است. به خصوص اگر دولت بخواهد به سمت ایجاد شغل برود و با رکود مقابله کند باید سیاست‌های انبساطی در پیش بگیرد که به معنای افزایش تورم است.

در این شرایط مهار تورم و تک رقمی کردن آن به عقیده برخی به رکود بیشتر دامن می‌زند و کارشناسان معتقدند دولت تا حد معینی باید تورم را مهار کند. چراکه اگر نرخ تورم یکباره کاهش یابد رکود حاکم می‌شود و این رکود به معنای کاهش نرخ رشد اقتصادی و کاهش قدرت اشتغال‌زایی اقتصاد است.

با این شرایط مشخص است که وعده تورم تک رقمی در این شرایط هم وعده عجیب و قابل اجرایی نیست. چه برسد به صفر کردن نرخ تورم. احتمالا اگر کاندیدایی قرار باشد شعار معقولی بدهد، باید بر مهار تورم تاکید کند نه صفر شدن آن.

تورم صفر درصد خوب است یا نه؟

اما یک سوال مهم دیگر که وجود دارد این است که اصلا تورم صفر درصد خوب است یا نه؟ تورم منفی و صفر اصولا زمانی رخ می‌دهد که اقتصادها درگیر رکود شدید هستند. پس تورم منفی و تورم صفر درصدی به ‌طور معمول امری منفی به حساب می‌آید و یک وعده انتخاباتی نیست!

از طرف دیگر اصولا کشورهای توسعه‌یافته هیچ‌گاه تورم صفر درصدی را هدفگذاری نمی‌کنند. بلکه هدف آنها ایجاد یک تورم دو تا سه درصدی است و آنها این میزان از تورم را معقول و مناسب می‌دانند. زیرا زمانی که تورم صفر درصد می‌شود دستمزد‌های اسمی یا واقعی برای بنگاه‌ها انگیزه فعالیت و تولید ایجاد نمی‌کند. در نتیجه این مسئله می‌تواند به کاهش تولید و فعالیت اقتصادی منجر شود.

برخی دیگر از اقتصاددانان معتقدند در اقتصادی مانند ایران اگر نرخ تورم به صفر درصد برسد به این معناست که مردم قدرت خرید کالا ندارند. از طرف دیگر طبق اصول اقتصاد، تورم و بیکاری با همدیگر رابطه عکس دارند. اگرچه این رابطه در اقتصاد ما صدق نمی‌کند چون ما دچار رکود تورمی هستیم. حال در چنین اقتصادی کاهش شدید و یکباره تورم یا حتی صفر شدن آن به معنای کاهش اشتغال و ناتوانی اقتصاد از ایجاد اشتغال است.

نکته مهم‌تر اینکه هیچ‌کدام از کشورهای جهان تجربه چندان مثبتی از تورم صفر درصد ندارند و اگر کشوری دچار نرخ تورم صفر درصدی شود تلاش می‌کند که در کمترین زمان از شر آن خلاص شود نه اینکه آرزوی آن را داشته باشد.

نکته این نیست که وعده‌ محمد غرضی محقق می‌شود و قرار باشد نگران تبعات و پیامدهای آن باشیم. نکته مهم این است که با نزدیک شدن به انتخابات کاندیداها شعارها و وعده‌هایی می‌دهند که حتی خود از صحت و یا امکان اجرای آن هیچ اطلاعی ندارند و تنها امیدوارند که بتواند خریدار داشته باشد.