چین اختیار این معادن را در دست گرفت

در سال‌های اخیر وابستگی بشر به وسایل نقلیه الکتریکی، ماهواره، هواپیما و… باعث شده که نیاز جهانی به کبالت، مس، لیتیوم و منگنز و دیگر مواد معدنی چندین برابر بیشتر شود. در این بین با توجه به اهمیت توسعه پایدار و حرکت به سمت تولید فناوری پاک، کشورهایی که مواد معدنی لازم را در این عرصه در اختیار دارند، بیش از پیش مورد توجه هستند.

در این خصوص گفته می‌شود که چین در سراسر جهان به دنبال ساخت زیرساخت‌های معدنی بوده و توانسته در کشورهای مختلف معدنی حضور داشته باشد، اما شرایط برای آمریکا چندان خوشایند نیست و این کشور نتوانسته آن طور که موردنظر بوده در کشورهای مختلف پیش برود، تا جایی که گفته می‌شود این موضوع، یک چالش استراتژیک برای آمریکاست.

مساله مهم این است که در بین کشورهای معدنی آیا آفریقا می‌تواند سوژه‌ای جذاب باشد؟ سوال این است که کدام یک از کشورها قادر به همکاری بیشتر با کشورهای آفریقایی هستند؟ آیا چین پررنگ‌تر ظاهر می‌شود یا آمریکا و غرب؟ بنا بر آمارهای منتشرشده، شرکت‌های معدنی و باتری‌های چینی در دو سال گذشته ۵/۴ میلیارد دلار در معادن لیتیوم سرمایه‌گذاری کرده‌اند و پشت بسیاری از پروژه‌های لیتیوم آفریقا در کشورهایی مانند نامیبیا، زیمبابوه و مالی هستند. در همین راستا، تخمین زده شده که چین می‌تواند تا سال ۲۰۲۵ یک‌سوم ظرفیت استخراج لیتیوم جهان را تامین کند. در حالی که بسیاری بر این باور هستند چین توانسته نقش چشمگیری داشته باشد، اما برخی دیگر باور دارند که تسلط چین برای آفریقایی‌ها مفید نبوده است، زیرا امتیازات قرارداد آن معمولا مبهم بوده و به شدت به سمت پکن متمایل است.

دو دیدگاه متفاوت

گفته می‌شود چین بر زنجیره تامین مواد معدنی حیاتی جهانی تسلط دارد و ۶۰ درصد از تولید جهانی و ۸۵ درصد از ظرفیت پردازش را به خود اختصاص داده است. بر همین اساس، برای کمک به تامین تقاضا و تنوع بخشیدن به عرضه، سیاستگذاران غربی به طور فزاینده‌ای به آفریقا نگاه می‌کنند که حدود یک‌سوم منابع معدنی جهان را در خود جای داده است. از یک نگاه، توجه فزاینده بین‌المللی به توسعه مواد معدنی حیاتی آفریقا می‌تواند به ایجاد یک قاره مرفه‌تر و باثبات‌تر کمک کند. بسیاری از کشورهای آفریقایی امید زیادی به آنچه که منابع معدنی آنها می‌توانند برای مسیر توسعه کشورهایشان انجام دهند، دارند. در واقع، برخی از سیاستگذاران ارشد ایالات‌متحده در مورد نقشی که استخراج معادن مورد حمایت غرب می‌تواند در تغییر اقتصاد آفریقا داشته باشد، با عبارات جسورانه صحبت کرده‌اند. در این خصوص مقام ارشد انرژی کاخ سفید، در سال جاری در کنفرانس معدن آفریقا گفت که انتقال انرژی فرصتی برای دگرگونی آفریقاست. نگاه دیگر این است که توسعه شدید این منابع طبیعی، نابرابری‌های اقتصادی را بدتر، فساد را بیشتر و بی‌ثباتی و درگیری را در این قاره تحریک می‌کند؛ همان‌طور که اغلب در آفریقا دیده می‌شود. بر همین اساس، ایالات‌متحده و شرکای آن درصدد هستند با کشورهای آفریقایی همکاری کنند تا این اطمینان حاصل شود که سود این منابع در درجه اول به آفریقایی‌ها می‌رسد، اما ابتدا باید درخصوص ساخت جاده‌های عظیمی که چین قبلا در این قاره ایجاد کرده است، غلبه کنند.

پکن به شدت مستحکم شده است

پکن از طریق طرح کمربند- جاده و تلاش‌های دیگر، استراتژی چنددهه‌ای را دنبال کرده تا تامین مواد معدنی حیاتی را تضمین کند. شرکت‌های چینی تحت حمایت دولت خود دارای موقعیت‌های مالکیتی در شرکت‌های معدنی در پنج قاره هستند. در آفریقا، چین در حال حاضر به خوبی جا افتاده و خود را نشان داده است. به عنوان مثال، در جمهوری دموکراتیک کنگو که ۷۰ درصد کبالت جهان را تامین می‌کند، شرکت‌های چینی تقریبا در تمام معادن تولیدی این کشور مالک یا دارای سهام هستند.

از طرفی، پکن اخیرا روند خرید خود را افزایش داده است. شرکت‌های معدنی و باتری‌های چینی در دو سال گذشته ۵/۴ میلیارد دلار در معادن لیتیوم سرمایه‌گذاری کرده‌اند و پشت بسیاری از پروژه‌های لیتیوم آفریقا در کشورهایی مانند نامیبیا، زیمبابوه و مالی هستند. در همین راستا، تخمین زده شده که چین می‌تواند تا سال ۲۰۲۵ یک‌سوم ظرفیت استخراج لیتیوم جهان را تامین کند.

آمریکا و شرکا قادر به همکاری با آفریقایی‌ها

آمریکا معتقد است تسلط چین در این بخش برای آفریقایی‌ها مفید نبوده، زیرا امتیازات قرارداد آن معمولا مبهم است و به شدت به سمت پکن متمایل است. آمریکایی‌ها می‌گویند اخیرا رییس‌جمهوری کنگو در پی سفر به پکن، به دنبال مذاکره مجدد در مورد قرارداد ۶ میلیارد دلاری زیرساخت برای مواد معدنی با رهبر چین، شی‌جین پینگ بوده است. از سال ۲۰۰۸، این قرارداد میلیاردها دلار مواد معدنی را به پکن ارسال کرده است، اما زیرساخت‌های کمی برای جمهوری دموکراتیک کنگو در ازای آن محقق شده است. معادن چینی و تحت مالکیت آنها قطعا به اندازه رقبای غربی بر کاهش محیط‌زیست و ایمنی کارگران تاکید نداشته‌اند. بر همین اساس، مقامات ایالات‌متحده معتقدند که در حالت ایده‌آل، آمریکا و شرکای آن می‌توانند با آفریقایی‌ها برای تشکیل یک زنجیره تامین مواد معدنی حیاتی عاری از نفوذ چین همکاری کنند، اما همان‌طور که برخی از خودروسازان آمریکایی و دیگران در حال یافتن این مساله هستند، گفتن این کار آسان‌تر از انجام دادن است. در این بین تحلیلگران چینی هم بر این باورند که چین با یک شروع بزرگ در ساخت زیرساخت‌های معدنی، از جمله عملیات تامین مالی، یک نهاد شناخته شده در سراسر قاره است، بنابراین ایالات‌متحده باید عقب‌نشینی کند. دولت بایدن اعلام کرده که ایالات‌متحده با آفریقاست، در حالی که بخشی از تمرکز جدید آمریکا برای تعامل با این قاره، بر مواد معدنی حیاتی تاکید دارد. تابستان گذشته، کاخ سفید استراتژی آفریقایی خود را منتشر و تاکید کرد که ایالات‌متحده به کشورهای آفریقایی کمک خواهد کرد تا از منابع معدنی حیاتی خود برای توسعه اقتصادی استفاده کنند تا به تقویت زنجیره‌های تامین متنوع، باز و قابل پیش‌بینی کمک شود. همین چند ماه پیش، مقامات سراسر دولت ایالات‌متحده مهم‌ترین هیات را تشکیل دادند و در برجسته‌ترین کنفرانس معدنی آفریقا شرکت کردند. بر همین اساس، دولت بایدن در حال گرد هم آوردن متحدان و شرکا از طریق ابتکاراتی مانند مشارکت امنیت معدنی است.

سلسله سفرهای سطح بالای دولت بایدن به این قاره اغلب شامل توقفی در زامبیا می‌شود؛ جایی که یکی از غنی‌ترین ذخایر مس در جهان وجود دارد که برای برق‌رسانی ضروری است. رییس‌جمهوری منتخب این کشور ‌هاکاینده هیچیلما هدف خود را سه برابر کردن تولید مس زامبیا در یک دهه آینده تعیین کرده است. تحلیلگران مالی هشدار می‌دهند رسیدن به چنین هدف بلندپروازانه‌ای به سرمایه‌گذاری ۳۰ میلیارد دلاری نیاز دارد. وزیر دارایی این کشور نیز اخیرا گفته که نفت زامبیا (یعنی مس) مزایایی را به همراه خواهد داشت که در جاهای دیگر دیده‌ایم. همه این پیشرفت‌ها علاقه دوباره به بخش معدن آفریقا را برانگیخته است، اما کسانی که به دنبال سرمایه‌گذاری بلندمدت هستند و همچنین آفریقایی‌ها، چندان مطمئن نیستند که تعهد ایالات‌متحده به این قاره همان چیزی است که باید باشد، زیرا سفارتخانه‌های آمریکا در این قاره به طور مزمن با کمبود کارکنان مواجه هستند و همچنین در حالی که نشانه‌هایی از بهبود وجود دارد، اما دیپلمات‌های آمریکایی مدت‌هاست که از همتایان خود از دیگر قدرت‌های جهانی در زمینه تمرین دیپلماسی تجاری عقب‌تر هستند.

یک بازار چالش‌برانگیز

علی‌رغم حضور برخی از بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین شرکت‌های معدنی در جهان، تصاویر استخراج از معادن صنعتی تاثیر منفی بر برداشت‌های بخش معدن آفریقا گذاشته است. در حالی که آمریکا معتقد است سرمایه‌گذاری غربی برای افزایش استانداردهای نیروی کار و محیط‌زیست در این بازارهای چالش‌برانگیز ضروری است.

مطمئن‌ترین راه برای تشویق سرمایه‌گذاری بیشتر غرب در منابع طبیعی آفریقا، افزایش قیمت بازار است. این شرکت‌ها مربوط به بخش خصوصی هستند، اما در اینجا نیز چالش‌هایی وجود دارد. گفته می‌شود گاهی کانی‌های حیاتی امروزی تفاوتی ندارند. به عنوان مثال، افزایش اخیر قیمت کبالت اندونزی در بازار به کاهش قیمت‌ها از ۴۰ دلار در هر پوند در سال گذشته به حدود ۱۵ دلار در این ماه کمک کرده است. در ماه مه ‌اعلام شد ساخت‌وساز نهایی پروژه کبالت آیداهو به دلیل شرایط بازار به حالت تعلیق درآمده است. پیچیده کردن مسائل و فناوری‌‌های در حال تکامل می‌تواند ترکیب باتری‌های امروزی را تغییر دهد و تصمیم‌گیری در مورد سرمایه‌گذاری بلندمدت را حتی برای محاسبه چالش‌برانگیزتر کند. علاوه بر این، عدم اطمینان در مورد نحوه برخورد با منابع معدنی برای اهداف قانون مالیاتی ایالات‌متحده وجود دارد، البته توسعه منابع طبیعی از لحاظ تاریخی به درگیری در سراسر این قاره کمک کرده است. دولت ایالات‌متحده برای کمک به سرمایه‌گذاری‌های ریسک‌زدایی در کشورهای در حال توسعه، آژانس‌های مالی مانند شرکت مالی توسعه بین‌المللی ایالات‌متحده و بانک صادرات و واردات را اصلاح کرده است. با این حال، حمایت از این آژانس‌ها از پروژه‌های معدنی به کندی تحقق یافته است.