درمان درد صنعت نمایشگاهی چیست؟

صنعت نمایشگاهی ایران در نیم قرن گذشته تحولات و تغییرات بسیار زیادی را شاهد بوده است. از دهه ۴۰ شمسی تاکنون تلاش‌های بسیاری برای مدیریت نمایشگاه‌ها در عرصه‌های داخلی و خارجی انجام شده است که تقریبا باید گفت، این اقدامات و فعالیت‌های مستمر تماما به صورت خودجوش پیش رفته است و مدیریت و سازمانی جامع برای فعالیت‌های بخش خصوصی وجود نداشته است.

در این میان نکته حائز اهمیت این است که حضور متخصصان و کارشناسان در صنعت نمایشگاهی بیشتر از پیش شده است. در این برهه زمانی آنچه ضرورت دارد تا به آن جامه عمل پوشانده شود، ایجاد سازمانی نظام‌مند و هدفمند برای فعالیت‌های نمایشگاهی است تا در این بستر بتوان به راحتی آمارهای منطقی و درستی را از موفقیت‌ها و کم وکاستی‌ها در این حوزه ارائه داد و این حوزه را به صنعتی شایسته و تاثیرگذار در توسعه اقتصاد کشور تبدیل کرد. در همین رابطه با سیدرضا قندیلی، مدیر امور نمایشگاه‌های داخلی و خارجی شرکت نمایشگاه‌های بین‌المللی استان گلستان به گفت‌وگو نشسته‌ایم که می‌خوانید.

 فراز و فرودهای صنعت نمایشگاهی

وی با ارزیابی وضعیت صنعت نمایشگاهی کشور گفت: صنعت نمایشگاهی ایران در دهه ۷۰ و ۸۰ شمسی به عنوان بستر توسعه صادرات معرفی شد و نمایشگاه‌های خارجی اختصاصی از کشورهای همجوار تا شرق دور و بسیار محدودتر از کشورهای اروپایی با مشقات بسیار زیاد در کشور برپا شدند. بنای برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی در ایران با پایان یافتن ۲۵ دوره رویداد نمایشگاهی بازرگانی در تهران آغاز شد؛ استان‌های تهران، خراسان رضوی، آذربایجان شرقی، اصفهان، شیراز، گلستان و کیش و سایر مراکز استانی نیز رفته رفته کار خودشان را آغاز کردند که البته هرکدام با طرحی جامع و برگرفته از ایده‌های خارجی و داخلی خودشان پیش رفته است و یکپارچگی و هماهنگی وجود نداشت. قندیلی ادامه داد: البته مرکز توسعه صادرات و بعدها سازمان توسعه تجارت ایران به عنوان متولی ساماندهی این صنعت، وام‌های بلاعوض برای توسعه این صنعت و در راستای حمایت از تولید و صادرات غیرنفتی، احداث مراکز نمایشگاهی در استان‌ها و برگزاری نمایشگاه‌های خارجی به این صنعت اختصاص داد که در اوایل دهه ۹۰، حمایت‌هایی که به مراکز نمایشگاهی تعلق می‌گرفت، قطع یا بسیار محدود شد. متاسفانه تا امروز هیچ گونه تغییر موثری برای توجه به اثرگذاری نمایشگاه‌ ها در داخل کشور و حتی در مراکز نمایشگاهی ایران از سوی آن سازمان شاهد نبوده‌ایم.

مدیر امور نمایشگاه‌های داخلی و خارجی شرکت نمایشگاه‌های بین‌المللی استان گلستان، روند آموزش در این صنعت را مدنظر قرار داد و افزود: آموزش در این صنعت از دهه ۸۰ با همکاری انجمن نمایشگاه‌های جهان و شرکت نمایشگاه بین‌المللی مشهد شروع شد و تنها دوسال ادامه داشت و ناگهان متوقف شد و متاسفانه همان ملاک و معیار‌های قدیمی ‌نیز ادامه پیدا کرد.

 عدم ثبات مدیریت

وی با اشاره به پایدار نبودن مدیریت نمایشگاهی در کشور تصریح کرد: عدم ثبات مدیریت در این صنعت، مسیر رشد و توسعه دست‌اندرکاران و فعالان واقعی در این حوزه را با چالش رو‌به‌رو می‌کند و متاسفانه موجب می‌شود تا مراکز دولتی و انجمن‌های تخصصی تولیدی، توزیعی، صنعتی و خدماتی غیرنمایشگاهی اشتیاق بیشتری برای برگزاری رویدادها پیدا می‌کنند؛ این‌گونه، برگزارکنندگان نمایشگاهی نیز دیگر شرایط گذشته را نخواهند داشت و این مهم‌ترین چالش صنعت نمایشگاهی است که در دهه آینده آسیب جدی‌تری به پیکره این صنعت وارد خواهد کرد.

قندیلی یکی دیگر از موانع رشد این صنعت را برگزاری تمامی‌ رویدادهای تخصصی و تجمیع آن در پایتخت عنوان کرد و افزود: مدیریت محتوای نمایشگاه‌ها چه به صورت تجاری و چه به صورت تخصصی یا توامان، یکی از مسائلی است که نمی‌توان از آن به سادگی عبور کرد و نیاز به همکاری و اتاق فکر دارد. در این میان مراکز غیرتخصصی نظیر هتل‌ها و اماکن مسقف غیر نمایشگاهی نیز موضوعی است که باید مدیریت و به آن پرداخته شود و از برگزاری رویدادهایی در قالب نمایشگاه و همایش که توسط عاملان غیرنمایشگاهی و با حمایت نهادهای دولتی برگزار می‌شوند، جلوگیری به عمل آید.

 نمایشگاه، حیاط خلوت صنایع

این فعال صنعت نمایشگاهی با بیان اینکه مسوولان باید از برگزاری نمایشگاه‌ها و همایش‌ها و تجمیع آنها در پایتخت بکاهند، خاطرنشان کرد: در این زمینه هیچ نهادی حاضر به مقابله و رویارویی نیست یا دست کم به آن اهمیت نمی‌دهند و حتی بعضا در مقام افتتاح‌کننده نیز حضور می‌یابند. در واقع باید گفت، صنعت نمایشگاهی ایران به یک حیاط خلوت صنایع تبدیل شده است و نیاز فوری یک حوزه یا یک صنف را به صورت دفعی با بهره‌مندی از روابط و ضوابط اجرایی هر دستگاه و به صورت غیر متمرکز، تامین و مهیا می‌کند.

به گفته مدیر امور نمایشگاه‌های داخلی و خارجی شرکت نمایشگاه‌های بین‌المللی استان گلستان، برگزاری نمایشگاه‌های مختلف مزایای بسیاری برای صنایع به همراه دارد که هرگز به صورت آگاهانه و هوشمندانه به منظور رشد و توسعه این صنعت به آنها توجه نشده است و کار تحقیقاتی و پژوهشی برای بازدهی و هم‌افزایی بیشتر نیز صورت نگرفته است. این مزایا شامل اثرات توسعه اقتصادی، جهش تولید، کاریابی و کارسازی، مشارکت مشترک واحدهای صنعتی، آنالیز توان، تخصص، دستاورد بازدیدکنندگان، مشارکت‌کنندگان و حتی نرخ بازدهی برگزاری در رویدادهای نمایشگاهی، انعقاد قراردادهای تولید، صادرات و تامین تقاضا، جهت‌دهی تولید، شرایط بازار، جایگاه شرکت‌های معظم، تقویت اشتغال و اثرات غیرمحسوس شامل نرخ بازدهی رویداد، نرخ سرمایه‌گذاری رویداد و همچنین نقش آن در تولید ناخالص داخلی و ایجاد زمینه برای تامین نیاز صادرات و جایگزینی خام‌فروشی و اتکا به نفت و... است.

وی با اشاره به اینکه باید فرصت از افراد غیر نمایشگاهی در برگزاری و حضور در نمایشگاه‌ها سلب شود، ادامه داد: متاسفانه مشارکت‌کنندگان و غرفه‌داران به دلایل حضور و مشارکت خود در نمایشگاه‌ها توجه چندانی ندارند و صرفا حضور در نمایشگاه‌ها با سفارش مدیران بالادستی یا استفاده از فرصت‌های انحصاری و اختصاصی انجام شده است، در حالی که اگر از اهمیت ملی و بین‌المللی آن در جامعه نمایشگاهی مطلع باشند، قطعا با آگاهی بیشتری در نمایشگاه‌ها حضور می‌یابند و مطالبات جدی‌تری خواهند داشت و بهره حداکثری خواهند برد.

 ضرورت خروج دولت و تبدیل شدن به نهاد ارزیابی

قندیلی، با اشاره به اینکه نمی‌توان از آینده صنعت نمایشگاهی ایران سخن گفت، مگر اینکه تغییراتی اساسی در این صنعت رخ دهد، اظهار کرد: خروج دولت از صنعت نمایشگاهی و تبدیل شدن به نهاد ارزیابی آن هم براساس شاخص‌های واقعی و نظارت گروهی از جمله تغییرات ضروری به شمار می‌رود که می‌تواند منجر به آینده درخشان این صنعت شود و از طرف دیگر باید بخش خصوصی صنعت نمایشگاهی کشور با ایجاد سازمانی جامع برای تمام فعالیت‌های نمایشگاهی، حرکتی جدید را برای رونق این فعالیت جذاب به وجود آورد و از ارائه مجوزهایی که امروز هر دستگاه و نهادی به خود اجازه صدور آن را می‌دهد، جلوگیری به عمل آید.

 فرصت‌هایی که از دست می‌روند

این کارشناس صنعت نمایشگاهی در پاسخ به اینکه باتوجه به بحران‌های مختلفی که گریبانگیر صنعت نمایشگاهی شده است، آیا تاکنون توانسته‌ایم با مدیریت هوشمند از این بحران‌ها و تهدید‌ها به نفع این صنعت گذر کنیم، افزود: اگر امروز از صنعت نمایشگاهی صحبت می‌کنیم، یعنی این صنعت همچنان زنده است، رویداد‌های نمایشگاهی جریان زندگی هستند و شک نداشته باشید حتما توانسته‌ایم که از بحران‌ها عبور کنیم، اما به چه قیمتی، چه فرصت‌هایی را از دست داده‌ایم و چه فرصت‌هایی را به‌دست آورده‌ایم. وی خاطرنشان کرد: جایگاه نمایشگاهی ایران در منطقه آسیای میانه تا شمال افریقا، عنوان قدیمی‌ترین فعال نمایشگاهی را به خود اختصاص داده است، اما آیا امروز توانسته است همچنان جایگاه حقیقی خودش را داشته باشد، جدای از تاثیرگذاری تحریم‌ها، آیا فی نفسه این صنعت به خودشناسی و بررسی عملکرد خود پرداخته است.

 درمان درد صنعت نمایشگاهی

به گفته قندیلی، متاسفانه ترس از خودشناسی و بیان واقعیت‌های صنعت نمایشگاهی در ایران بسیار نگران‌کننده است و همین ترس، خودش نقطه عطف رشد و توسعه و همچنین پاشنه‌آشیل صنعت نمایشگاهی است. همین نگرانی‌های بازشناسی و تحلیل و ارزیابی، درمان آینده صنعت نمایشگاهی خواهد بود.

مدیر امور نمایشگاه‌های داخلی و خارجی شرکت نمایشگاه‌های بین‌المللی استان گلستان توضیح داد: برای مثال به سازمان‌های نظام مهندسی ساختمان، پزشکی، معدن و... نگاهی بیندازید. تمام فعالان صنفی در چارچوبی مشخص کنار هم قرار گرفته‌اند و هر خطایی، موفقیتی، ابلاغیه‌ای، انتخابی، تغییر و تحولی و مهم‌تر از همه تربیت نیروهای فعال و آموزش دیده از سازمان مربوطه بیرون می‌آید و حضور افراد در این سازمان‌ها فقط با ارائه رتبه‌های فعالیتی امکان‌پذیر است؛ این‌گونه است که ساختار یک حوزه در چارچوبی رسمی ‌شکل می‌گیرد و افراد غیرمسوول و ناآگاه اجازه ورود نمی‌یابند، مگر اینکه دوره‌های آموزشی را طی کرده باشند و توانسته باشند مجوز ورود به آن عرصه را از طریق آزمون جامع دریافت کنند و برای هر مرحله، آموزش، فرهنگ‌سازی و چارچوبی قانونی و الزامی ‌را باید کسب کنند تا بتوانند ادعا یا درخواستی را مطرح کنند. این تنها الگویی است که می‌تواند حوزه نمایشگاهی را از آسیب‌ها و خطرات پیش رو مصون نگه دارد و به یک صنعت شایسته و با آمار و ارقام درست تبدیل کند.

 برگزاری رویدادهای چمدانی و سفارشی

وی همچنین ادامه داد: اما حوزه صنعت نمایشگاهی با وجود چند هزار نفر فعال نمایشگاهی تاکنون به سمت ایجاد سازمانی جامع و نهادی مصمم پیش نرفته است و هر روز شاهد برگزاری نمایشگاه‌ها و رویدادهای چمدانی و سفارشی در اقصی‌نقاط ایران هستیم که مسوولان این مراسمات، ادعای برگزاری رویدادهای بزرگ را در مراکز استانی و حتی پایتخت دارند؛ متاسفانه از همان مسیر روابط با دستگاه اجرایی مورد درخواست‌شان، در یک هتل یا مکان‌هایی که قابلیت غرفه‌بندی را داشته باشند، اقدام به برگزاری این رویدادها می‌کنند.

 چگونگی اجرای مدیریت هوشمند

قندیلی تصریح کرد: با این شرایط توانسته‌ایم از بحران‌ها عبور و تهدیدها را به فرصت تبدیل کنیم، اما آیا در این روند هوشمندی دیده می‌شود؟ سهم هوشمندی رویدادها برای عبور از تهدید‌ها و کسب فرصت‌ها ناچیز و صفر بوده است. مدیریت هوشمند بحران‌ها و تبدیل کردن تهدیدها به فرصت‌ها، در واقع انعطاف‌پذیری و ایجاد مسیر توسعه برای عناوین و گروه‌های کالایی نمایشگاهی است، که عملا در ایران با چارچوب‌های تبیین‌شده سنتی، امری سخت و نشدنی است. نکته‌ای که در این میان حائز اهمیت است اینکه رویدادها تا زمانی که برندسازی نشوند، نمی‌توانند از این مسیر سنتی خارج شوند. زمانی که برند رویدادها تعریف شود و همپوشانی‌ها مدیریت شود، می‌توانیم سطح انعطاف‌پذیری توسعه یک رویداد را براساس نیاز روز صنعت موردنظر تعریف کنیم و گزارش‌ها و ارزیابی‌های درست نیز مورد توجه قرار می‌گیرد و برخوردهای سلبی و ناامیدکننده نیز از بین می‌روند. همچنین متولیان رویدادها با مخاطبان خود شفاف می‌شوند و آمار و اطلاعات دقیق اعلام می‌کنند و در این راستا کم و کاستی‌های به وجود آمده و نقایص برطرف شده را تصویر‌سازی کرده، به نمایش می‌گذارند و بنابراین اعتماد بیش از پیشی به وجود خواهد آمد.

مدیر امور نمایشگاه‌های داخلی و خارجی شرکت نمایشگاه‌های بین‌المللی استان گلستان، گفت: امروز با یک بخشنامه یا ابلاغیه‌ای به عمر ۲۰ سال که سالانه مورد خوانش قرار می‌گیرد و در نهایت چند جمله‌ای از آن کم و زیاد می‌شود، به جایی نخواهیم رسید. شاید در زمان بازنشستگی وقت پیدا کنیم و برویم به نمایشگاه‌های کشورهای منطقه و لذت ببریم که چه می‌کنند و بفهمیم اصلا آنها کجایند و ما کجاییم. متاسفانه یا خوشبختانه امروزه استانداردها را کپی کرده و صرفا در دوره‌های کوتاه‌مدت تدریس می‌کنیم و خرسند از عناوینی هستیم که در گذشته داشته‌ایم. اگر می‌خواهیم به سطح نمایشگاه‌های منطقه برسیم و جایگاه واقعی خود را به‌دست آوریم، همه این موارد باید مورد توجه قرار گیرد.