شاهکاری به نام پل ورسک / سازه ای که نقشه جهان را تغییر داد!

پل ورسک؛ شاهکاری در شهرستان سوادکوه مازندران که ۱۱۰ متر ارتفاع دارد. این پل یکی از مهمترین و بزرگ‌ترین پل‌های راه‌آهن سراسری ایران است که در سال ۱۳۱۵ ساخته شده است. پل ورسک در ۱۳۵۶ ثبت جهانی شد این اثر توسط شرکت سوئدی-دانمارکی کامپساکس و با تضمین ۷۰ ساله احداث شده است.

پس از گذشت ۷۰ سال این پل هنوز به قوت خود باقی است و علاوه بر اینکه اهمیت ویژه ای در صنعت حمل و نقل ایران دارد یکی از جاذبه های آن منطقه هم به حساب می‌آید. پل ورساک از جمله پل های استراتژیک ایران است که علاوه بر عبور قطار مسافربری همچنین قطارهای باری و سوخت نیز از روی آن عبور می‌کنند.

مهندس سازنده پل ورسک در مصاحبه ای گفته است: «روزی که این مدل را برای احداث پل ورسک تهیه کردم مهندسان دیگر با نظر حیرت به آن نگریسته و اجرای نقشه و احداث آن را در شمار یکی از فتوحات علم مهندسی به حساب آوردند. امروز که این پل احداث گردیده همه من و رفقایم را تحسین می کنند و آن را در شمار بهترین پل های قشنگ و شاهکار مهندسی می دانند».

مهندس ساخت پل ورسک سخت‌ترین قسمت ساخت این پروژه را کار در کوه‌های شرق مازندران می‌داند که دارای شیب زیادی است و از روستای ورسک آغاز و تا تونل گدوک ادامه داشت. با تمامی سختی این مسیر یک منظره دیدنی در دل طبیعت بکر و زیبا در این منطقه خلق شده است. قرینه سازی یکی دیگر از شگفتی های این پل است که به آن توجه شده است. حالت طاق مانند که از دو سمت به کوه فشار می‌آورد و ریل آهنی از روی آن عبور می کند از زیبایی های این پل است. ساخت این پل سنگین تنها ۱۸ ماه طول کشید. ساخت آن در آبان ۱۳۱۳ شروع و در اردیبهشت ۱۳۱۵ به پایان رسید.

پل ورسک از ملات غیر مسلح ساخته و از ملات سیمان و شن شسته شده و آجر ساخته شده و در ساختمان آن از آرماتور استفاده نشده است. شاید همین دلیل را یکی از مزایای این پل می‌توان نام برد که آن را منحصر به فرد کرده است. از طرفی این پل نقش مهمی در سرنوشت جنگ جهانی دوم ایفا کرده است چرا که در مسیر راه‌آهن سراسری تهران-شمال قرار دارد اگر این پل وجود نداشت شاید سرنوشت دیگری برای نتیجه جنگ رخ می‌داد.

اطمینانی از جنس مرگ

برای اطمینان از این پل رضا شاه در زمان افتتاح به سواد کوه رفت و دستور داد که مهندس طراح و ناظر پل «لادیسلاوس فون رابسویچ» در زیر پل بایستد تا اگر اتفاق ناگواری افتاد خود او هم به کام مرگ فرو رود.

مهندسان این پل تضمین ۷۰ ساله برای این پل داده اند اما تا کنون که ۸۷ سال از احداث این پل می گذرد و روزانه قطار تهران-ساری و تهران-گرگان از آن می گذرد استوار ایستاده و در حال خودنمایی است. کارشناسان معماری و عمران عقید‌‌ه د‌‌ارند‌‌ که پل‌ها سازه‌های عجیبی هستند‌‌ زیرا د‌‌ر ساخت آنها هم باید‌‌ طراحی و زیبایی ظاهری را رعایت کرد‌‌ و هم مساله مقاومت و ایستایی را، چیزهایی که پل ورسک تمام آنها را د‌‌ر خود‌‌ د‌‌ارد‌‌.

رسالت این پل به مقصد رساندن است پلی که از شروع کارش بیش از ۸۰ سال می گذرد و انسان های مختلفی را به مقصد رسانده است. خلقتی از مهندسان آلمانی به دستور شاهان ایرانی. پروژه‌ای استراتژیک، عظیم، استوار و البته پُربها؛ اما ماندگار. یک پل قوسی در روستای ورسکِ سوادکوهِ مازندران زیبا. شاید این بهترین تعبیر از این شاهکار است. پلی که در کتاب رکورد گینس با ارتفاع بیش از ۶۱ متر به ثبت رسیده است. ماندگاری و حفاظت از این پل به عنوان راه ارتباطی امری بسیار مهم است که باید به آن توجه ویژه شود.