تفاوت بین اصول و مفروضات حسابداری

حسابداران برای تهیه و ارائه گزارشات مالی به مجموعه‌ای از اصول و قواعد ثابت استناد می‌کنند. این دستورالعمل‌ها که بر اساس نیاز جامعه شکل گرفته‌اند، مسیر حرکت حسابداران را مشخص می‌کنند و آشنایی با آن‌ها برای هر حسابداری ضروری است. در این مقاله قصد داریم شما را با مفاهیم عمومی حسابداری از جمله اصول، مفروضات و حسابداری بر اساس استانداردهای اقتصادی و حقوقی ایران آشنا کنیم.

منظور از اصول حسابداری چیست؟

اصول حسابداری، مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها و مقررات هستند که برای اجرای صحیح و یکنواخت قوانین و مفروضات حسابداری طراحی شده‌اند. این اصول، چارچوب و رهنمودهای کلی را برای تهیه و ارائه صورت‌های مالی مشخص می‌کنند. در واقع، این مفاهیم معیارهای اساسی و راهنمایی برای حسابداران در انجام فرآیندهای حسابداری محسوب می‌شوند. این اصول، قابلیت مقایسه‌پذیری و شفافیت گزارشات مالی را فراهم می‌آورند و همه حسابداران موظف به رعایت آن‌ها هستند. اصول و مفروضات حسابداری، نقش بسیار مهمی در تنظیم و تهیه دفاتر قانونی شرکت‌ها ایفا می‌کنند.

اصل بهای تمام‌شده

اصل بهای تمام‌شده یکی از مهم‌ترین اصول حسابداری است که بر ثبت دارایی‌ها و خدمات خریداری شده به بهای واقعی آن‌ها تأکید دارد. بر اساس این اصل، مبلغ پرداختی در هر معامله باید به‌عنوان بهای تمام شده دارایی ثبت شود، حتی اگر بهای فروش آن بیشتر از مبلغ پرداختی باشد. در این صورت، ارزش دارایی نباید بیش از مبلغ پرداختی برای آن در نظر گرفته شود.

اصل تحقق درآمد

اصل تحقق درآمد تعیین می‌کند که درآمد چه زمانی باید شناسایی و ثبت شود. بر اساس این اصل، درآمد زمانی شناسایی می‌شود که دو شرط وجود داشته باشد:

• مبادله انجام شده و زمان، مبلغ و دریافت درآمد به‌صورت عقلانی قابل تعیین باشد.
• فرآیند کسب درآمد به‌صورت اعتباری و یا نقدی کامل شده باشد.

گاهی این فرآیند پیچیده است، اما به‌محض انتقال مالکیت یا دریافت وجه نقد و تضمین آن، درآمد قابل شناسایی است. رعایت این اصل توسط حسابداران به افزایش شفافیت و قابلیت اتکای اطلاعات مالی منجر خواهد شد.

اصل تطابق هزینه‌ها با درآمدها

بر اساس این اصل، برای اندازه‌گیری سود در هر دوره، هزینه‌های آن دوره باید در مقابل درآمدهای همان دوره اندازه‌گیری شوند. بدین معنا که باید برای محاسبه درست سود یا زیان دوره، درآمدها و هزینه‌های مربوط به یک بازه زمانی خاص با هم همخوانی داشته باشند. این اصل به افزایش قابلیت اعتماد بودن اطلاعات مالی کمک می‌کند.

اصل افشای حقایق

اصل افشای حقایق بیان می‌کند که تمامی اطلاعات مالی و غیرمالی مرتبط که در تصمیم‌گیری‌های مدیران و سایر استفاده‌کنندگان از اطلاعات مالی تأثیرگذار است، باید افشا و گزارش شود. این اصل بر شفافیت و قابل‌اطمینان بودن اطلاعات مالی تأکید دارد. بر اساس این اصل، اطلاعات مهم و مرتبط باید بدون حذف یا پنهان‌کاری افشا شوند.

درباره مفروضات حسابداری چه می‌دانید؟

مفروضات حسابداری، مجموعه فرضیات ثابتی هستند که فرآیندها و روش‌های حسابداری را بنیان‌گذاری می‌کنند. این فرضیات، زیربنای تهیه و ارائه صورت‌های مالی محسوب می‌شوند. شناخت و درک این مفروضات برای حسابداران بسیار مهم است، زیرا بر فرآیندها و نتایج حسابداری تأثیر می‌گذارد.

فرض تفکیک شخصیت

بر اساس فرض تفکیک شخصیت، هر واحد تجاری (اعم از یک شرکت، بخش یا واحد سازمانی) برای اهداف حسابداری و گزارشگری مالی، یک شخصیت جداگانه و مستقل از مالک/مالکان آن در نظر گرفته می‌شود. این بدان معناست که معاملات و فعالیت‌های مالی این واحدها باید به‌طور جداگانه و مجزا از معاملات مالک/مالکان شناسایی، ثبت و گزارش شوند. این اصل به شفافیت و قابلیت اتکا بودن اطلاعات مالی کمک می‌کند؛ زیرا مرزهای هر واحد تجاری باید به‌وضوح مشخص باشد و معاملات آن نباید با سایر واحدها یا با مالک/مالکان ادغام شوند.

فرض تداوم فعالیت

فرض تداوم فعالیت در حسابداری به این معناست که واحد اقتصادی برای مدت طولانی و قابل پیش‌بینی به فعالیت خود ادامه خواهد داد و قصد انحلال یا کاهش فعالیت‌های خود را ندارد. این فرض مبنای اساسی طبقه‌بندی دارایی‌ها و بدهی‌ها به‌صورت جاری و بلندمدت است.

فرض دوره مالی

فرض دوره مالی در حسابداری به این معناست که نتایج عملیات یک واحد تجاری را می‌توان در پایان هر دوره مالی مشخص کرد. این دوره می‌تواند سه ماهه، شش ماهه یا یک‌ساله باشد و در صورت تجاوز از یک سال با عنوان «سال مالی» نامیده می‌شود. هدف این فرض این است که اعتبار‌دهندگان، بستانکاران و سایر ذی‌نفعان بتوانند در فواصل زمانی منظم از نتایج عملکرد واحد تجاری مطلع شوند و تصمیمات خود را بر اساس این اطلاعات اتخاذ کنند. بدون این فرض، آن‌ها تا زمان انحلال واحد تجاری از نتایج عملکرد آن بی‌اطلاع خواهند ماند.

فرض تعهدی

فرض تعهدی به این معناست که درآمدها پس از تحقق و هزینه‌ها به‌محض تحمیل و بدون توجه به زمان دریافت یا پرداخت وجه نقد مربوطه، شناسایی و ثبت می‌شوند. این بدان معنا است که در ثبت‌های حسابداری، جریان‌های نقدی (دریافت و پرداخت وجه) اهمیت ندارند و رویدادهای اقتصادی (کسب درآمد و تحمل هزینه) مبنای ثبت قرار می‌گیرند.

فرض واحد اندازه‌گیری

بر اساس این فرض، باید بتوان تمام مبادله‌هایی که توسط حسابداران در صورت‌های مالی یا دفاتر ثبت می‌شود را به واحد پول اندازه‌گیری کرد. بدین معنی که وقایعی که فاقد جنبه مالی هستند و نمی‌توان آن‌ها را با واحد پول اندازه‌گیری کرد مانند روحیه کارکنان، کارایی مدیریت یا رقابت‌های بازار و ... در حسابداری منعکس نمی‌شوند.

مهم‌ترین تفاوت های اصول و مفروضات حسابداری

مفروضات حسابداری، پایه و اساس تهیه گزارش‌ها و صورت‌های مالی هستند. در این مفروضات، مناسبات محیط حسابداری با در نظر گرفتن شرایط سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شکل داده می‌شوند. در واقع، مفروضات حسابداری همان فرضیه‌های ثابتی هستند که کار جمع‌آوری، ثبت و تهیه گزارشات مالی بر مبنای آن‌ها انجام می‌شود.

اما اصول حسابداری به رویکرد کلی در شناسایی و اندازه‌گیری رویدادهای حسابداری اشاره دارند. این اصول چارچوب و دستورالعمل‌هایی هستند که قوانین حسابداری بر اساس آن‌ها اجرا می‌شوند. به‌عبارت‌دیگر، اصول حسابداری همان استانداردها و قوانینی هستند که همه شرکت‌ها برای ارائه صورت‌های مالی ملزم به رعایت آن‌ها هستند.

استفاده از اصول حسابداری موجب افزایش قابلیت مقایسه و سودمندی اطلاعات مالی صورت‌های مالی می‌شود. نرم افزار حسابداری شرکتی سپیدار سیستم نیز بر پایه اصول و مفروضات حسابداری طراحی شده است و امکان ثبت، پردازش و گزارش‌دهی صحیح اطلاعات مالی را برای کاربران فراهم می‌آورد.

جمع‌بندی

حسابداری دارای مجموعه‌ای از رهنمودهای مشخص برای اندازه‌گیری، پردازش و گزارشگری اطلاعات مالی است که بر اساس اصول پذیرفته‌شده حسابداری تدوین شده‌اند. این اصول پذیرفته‌شده شامل اصول، مفروضات و روش‌های مناسب هستند و بر پایه چارچوب مفهومی نظری با هدف تأمین اطلاعات مفید برای سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان طراحی شده‌اند. این اطلاعات باید ویژگی‌هایی چون مربوط بودن، قابل اعتماد بودن، قابلیت مقایسه و قابل فهم بودن را داشته باشند.