چالش جدی دولت در معرفی وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش

«مسعود فیاضی» دومین گزینه وزارت آموزش و پرورش پس از «حسین باغگلی» نتوانست رأی اعتماد را از مجلس کسب کند و او نیز از تصدی پست وزارت آموزش و پرورش جا ماند تا یکی از بزرگ‌ترین دستگاه‌های اجرایی کشور تا معرفی گزینه پیشنهادی دیگری، بدون وزیر به‌کار خود ادامه دهد. دولت سیزدهم پس از گذشت بیش از ۸۰ روز از آغاز به کار، وارد چالش جدیدی شده. این در حالی است که ۲ ماه از سال تحصیلی گذشته و همچنان بازگشایی مدارس با مشکلاتی روبه‌روست، اما مشکل گزینه‌های پیشنهادی دولت به مجلس چه بوده؟ این وزارتخانه با چه مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کند و وزیر پیشنهادی باید در چه حوزه‌هایی برنامه داشته باشد؟ در ضرب‌الاجل مشخص شده، دولت باید چه گزینه‌ای را با چه مشخصاتی معرفی کند؟

دلایل انتخاب و رد صلاحیت

مسعود فیاضی متولد ۱۳۵۴ با تحصیلات عمران از دانشگاه تهران است. او پس ازحسین باغگلی، برای تصدی در مسند وزارت آموزش و پرورش معرفی شد. دلیل سیدابراهیم رئیسی برای انتخاب فیاضی آمادگی او برای اجرای سند تحول و روحیه انقلابی‌اش بوده. از سویی موافقان معتقد بودند که او برنامه‌ای برای ختم سند ۲۰۳۰ دارد. اما مخالفان نیز به مواردی، چون نداشتن سابقه مدیریتی در محیط آموزشی اشاره کردند و معترض بودند که چرا وزیر پیشنهادی از میانِ یک میلیون فرهنگی پیدا نمی‌شود؟ بعضی مخالفان به مدرک دکتری فیاضی اشاره کردند که از یک نهاد قانونی است که تحت پوشش وزارت علوم نیست. با همه این تفاسیر دولت ۷ روز دیگر باید وزیر پیشنهادی خود را به مجلس معرفی کند. وزیری که بی‌شک با چالش‌های زیادی در این وزارتخانه روبه‌رو خواهد بود.

چالش‌های وزیر جدید

دغدغه‌های بزرگی پیش روی این وزارتخانه قرار دارد، از تامین نیروی انسانی، تامین کسری بودجه، تسویه مطالبات و معوقات و بسیاری موارد دیگر که به‌علت نداشتن متولی دائم بدون پیگیری و نظارت کافی باقی مانده است. با این تفاسیر رتق و فتق امور در این وزارتخانه باز هم برای مدتی دیگر عقب می‌ماند. فرهنگیان آموزش و پرورش ۲ خواسته اصلی دارند؛ اولی تعیین تکلیف طرح رتبه‌بندی معلمان و دومی ساماندهی مدارس برای بازگشایی پس از ۲ سال سخت کرونایی. مطالباتی که طرح آن فرهنگیان را خسته کرده و گمانه‌زنی‌های بی‌پایانی که انگار چندان تأثیری در انتخاب‌های دولت نداشته است. گزینه نهایی وزارت آموزش و پرورش که با گرفتن اسامی پیشنهادی نمایندگان عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس بود، امروز به این نقطه رسیده است.

وزیر آموزش و پرورش باید چه‌کسی باشد؟

محمدرضا نیک‌ن‍ژاد، کارشناس آموزش و پرورش درباره رد گزینه پیشنهادی دولت می‌گوید:
«گزینه‌های پیشنهادی چه از منظر علمی، چه به لحاظ سازمانی و تجربی برای ساختاری به این اهمیت و گستردگی مناسب نبودند. وزارتخانه‌ای با ۱۵ میلیون دانش‌آموز، یک میلیون معلم و ۵۰ میلیون آدم مرتبط با این وزارتخانه، باید با حساسیت‌های ویژه‌ای انتخاب شود. این فقط دولت سیزدهم نیست که به چنین انتخاب مهمی بی‌توجه است، بلکه دولت‌های پیشین هم کمتر به وزیر آموزش و پرورش خود نسبت به وزرای اقتصادی اهمیت می‌دادند. چون اولویت، آموزش و پروش نیست.»

نیک‌ن‍ژاد توسعه انسانی را لازمه رسیدن به توسعه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و... می‌داند: «وقتی انسان توسعه‌یافته نداشته باشیم، نمی‌توانیم در هیچ‌یک از موارد دیگر به توسعه دست پیدا کنیم. بی‌گمان کشوری که توسعه انسانی نداشته باشد، به توسعه اقتصادی نخواهد رسید. در یک نگاه میان‌مدت ۴ سال به آموزش و پرورش، به‌نظر تجربه آموزش در ایران در ۲ دسته قابل بررسی است. آن دسته مدیران انتخاب شده‌ای که خارج از ساختار بودند، البته نه به این معنا که سابقه مدیریتی نداشته باشند، بلکه مدیریت کلان را در بخش‌های دیگر به‌عهده داشتند و در ساختار سیاسی کشور دست داشتند. طرف دیگر وزرایی که از بدنه انتخاب شدند. از آنجایی که بدنه آموزش و پرورش بدنه سنگینی است و چابکی لازم را ندارد، نتوانستند تغییراتی در ساختار ایجاد کنند.

زیرا این ساختار چنان در فرد نهادینه شده که قادر به تغییر آن نیست. اما اگر از میان مدیران ارشد و میانی آموزش پرورش مدیری انتخاب شود، گزینه مناسب‌تری خواهد بود. آن هم به‌خاطر یک ویژگی؛ قدرت بسیج نیرو‌ها درون سازمان.» به اعتقاد این معلم باسابقه، مدیران بیرون از سازمان قدرت چنین نفوذی را نداشته و با کارشکنی داخلی روبه‌رو خواهند بود.

نیک‌نژاد با تأکید بر اینکه مجلس همراه دولت است، می‌گوید: «بنا به این قانون که مدیر مدرسه باید سابقه ۵ سال مدیریت داشته باشد، گزینه‌های پیشنهادی برای وزارت عجیب است، زیرا این افراد حتی سابقه معلم بودن و در کلاس، درس دادن هم ندارند. وزیر باید با خواسته‌های فرهنگیان آشنایی داشته باشد. خاک کلاس را خورده باشد. این در حالی است که بسیاری از این مدیران واقعا نمی‌دانند در این محیط چه می‌گذرد. آموزش و پرورش نیاز به یک نگاه تخصصی با مطالعات کشوری و جهانی دارد. تا حدودی آشنایی با تجربه‌های جهانی لازم است، زیرا آموزش امری انسانی است که این کشور و آن کشور ندارد. آموزش و پرورش از تجربه‌های انباشته انسانی در جهان است.»

به اعتقاد این کارشناس آموزش و پرورش، وزیر پیشنهادی باید بررسی کرده باشد که مشکلات ساختار آموزش و پرورش چیست: «معلم‌ها همیشه در همه این سال‌ها ناراضی بوده‌اند و هیچ‌کس در همه این سال‌ها نتوانسته تغییری در این ساختار ایجاد کند. این تغییرات می‌تواند در بخش محتوا، آموزشی، فیزیکی، غیرفیزیکی و ساختاری باشد. کسی می‌تواند مؤثر باشد که این ساختار را بشناسد و آشنایی با ساختار آموزشی جهان داشته باشد تا بتواند تغییراتی را که مدنظر دارد تا حدی پیش ببرد. هیچ کس انتظار ندارد کسی که ۴ سال در کار است ساختار آسیب‌دیده آموزش و پرورش را تغییر دهد، بلکه اصلاح بعضی از موارد نیز برای نظم دادن به این ساختار کفایت می‌کند.»