نامهربانی به پژوهش

پژوهش و پژوهشگری در کمتر کشوری مثل ما، مورد بی‌تفاوتی و بی‌مهری واقع شده و به آن به عنوان امری لوکس و دخالت اندیشمندان در کار حکومت نگاه می‌شود.

متاسفانه گاهی حتی کار از این هم گذشته و در اقداماتی هولناک، شاهد اتهام‌زنی و دستگیری برخی پژوهشگران برجسته و ‌محقق هستیم، افرادی که پس از سال‌ها کار و پژوهش دلسوزانه و ارزشمند درباره مسائل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و امثالهم، سر از زندان در می‌آورند. اما اساسا پژوهش و مقالات علمی، در بیشتر نقاط دنیا، امری بسیار مهم و منبعی برای سیاست‌گذاری‌های حکومت‌هاست و به همین دلیل، درستی، اصالت و وزانت مقالات علمی به شدت مورد رصد قرار می‌گیرد. این مقدمه‌چینی بابت این بود که بگویم این روزها یک آبروریزی بزرگ در دانشگاه هاروارد اتفاق افتاده و خانم فرانچسکا جینو، محقق برجسته و رفتارشناس و پژوهشگر هاروارد، با اتهام جدی استفاده از داده‌های فیک و درج نتایج ساختگی در برخی پژوهش‌هایش مواجه شده است؛ پژوهش‌هایی که اتفاقا منبع پژوهش‌های دیگری قرار گرفته و همین، نگرانی‌ها را بیشتر کرده و به تعبیر یکی از نویسندگان، مقالاتی که به آثار دکتر جینو ارجاع داده شده، «ولوله‌ای در جامعه دانشگاهی» ایجاد کرده است. جالب این است که این عدمِ صداقت، مربوط به پژوهشگری است که اتفاقا یکی از پژوهش‌هایش- که با اتهام داده و نتیجه‌سازی مواجه است- در مورد رفتارشناسی صداقت بوده است! ماجرا از این قرار است که یک وبلاگ علمی که توسط سه پژوهشگر ارشد اداره می‌شود و کارش، تعیین صحت و ارزیابی پژوهش‌های علمی است، به تازگی شواهدی منتشر کرده مبنی بر ارائه داده‌ها و نتایج فیک در مقاله سال ۲۰۱۲ دکتر جینو، مقاله‌ای که چون قدیمی است، بارها مورد استفاده پژوهش‌های بعدی قرار گرفته است. آنها گفته‌اند که بعد از اعلام نتایج تحقیقات‌شان به هاروارد، جینو به مرخصی اداری فرستاده شده است. گردانندگان این وبلاگ درباره مشکلات داده‌ای و نتیجه‌‌ای حداقل سه مقاله دیگر خانم جینو هم شواهدی منتشر کرده‌اند.

این خبر نه تنها از نظر اهمیت دادن یک جامعه به پژوهش‌های انجام شده برایم اهمیت داشت، بلکه از نظر آزادی عمل دیگران در صحت‌سنجی کار یک پژوهشگر سرشناس و روشنگری درباره کار او جالب توجه بود. برای من که در مملکتی زندگی می‌کنم که معمولا منتشرکننده خبر و فیلم از فسادها و سوتی‌ها و ظلم و خشونت‌ها و هزاران اشتباه دیگر، بیشتر از کسی که عمل اشتباه را انجام داده، مجازات و توبیخ می‌شوند، چنین خبرهایی جالب و در عین حال دردناک است. تصور کنید برویم و به گردانندگان همین وبلاگ، بگوییم یکی از برترین پژوهشگران اجتماعی ما در زندان است، قطعا فکر می‌کنند به خاطر استفاده از داده‌های فیک و ارائه نتایج ساختگی در زندان است، و نه چیز دیگری- و احتمالا این مجازات را برای یک پژوهشگر، غیرعادلانه می‌دانند! بعد هم به آنها بگویید ما در کشورمان وزیر و وکیلانی داشتیم که از مقاله علمی تا مدرک دانشگاهی آنها جعلی است اما برای ما تصمیم‌گیری می‌کنند، به نظرتان واکنش‌شان به این خبرها چیست؟حتما آنها، ما را فیک می‌دانند.