هر شادی غرب زدگی نیست / مدارس را پادگان نکنیم

اتاق‌های سرد و تاریک راهروهای بلند و باریک دیوارهای کثیف و خاکستری کلاس‌های مملو از نیمکت‌های فرسوده و لق، سرویس‌های بهداشتی ترسناک و مخوف، پناهگاه‌های متعدد در گوشه‌کنار حیاط مدرسه خاطرات تلخی است که دانش آموزان دهه ۵۰ تا ۷۰ از محیط مدرسه و شرایط آن روزها دارند. اکثریت دانش آموزان از محیط مدرسه فراری و منزجر بودند و چندان دل‌خوشی برای رفتن به محیط  ناخوشایند مدرسه نداشتند. نکته‌ای که در مدارس به آن پرداخته‌شده است فقط مربوط به مسائل ایمنی بوده و چندان به شاداب سازی و پویایی محیط توجهی نشده است.

دانش آموزان بیش از نیمی از روز  را در محیط مدرسه می‌گذرانند و این طبیعی است که نتوانند ارتباط محیطی خوبی برقرار نمایند نسبت به مدرسه و حال و هوای احساس اضطراب و عصبانیت داشته باشند. در سال‌های تحصیلی گذشته شاید تنها زمانی به‌روزهای پیروزی انقلاب اسلامی نزدیک می‌شدیم درگیر تزئینات و زیباسازی محیط کلاس و مدرسه می‌شدیم و در غیر ان حالت محیط درسی عاری از هرگونه رنگ و جذابیت لازم بود.

وقتی که به دانش آموزان میگوییم مدرسه خانه دوم شما است باید برای آنها شادابی و آرامش کافی را فراهم کنیم و احساس امنیت کافی برای کودکان و نوجوانان برای بودن در محیط تحصیلی‌شان ایجاد کنیم. به این موضوع از نگاه آسیب شناختی پرداخته‌ای و گفتگویی با محمد حیدر پور جامعه‌شناس و آسیب‌شناس فرهنگی داشتیم.

محمد حیدر پور؛ جامعه‌شناس و آسیب‌شناس فرهنگی در گفتگو با خبرنگار گسترش نیوز گفت: هدف آموزش ارتقا جامعه و ایجاد رشد و تکاملی است. محیط آموزش شرایطی را می‌طلبد که متناسب با شرایط ضمنی باشد.  با توجه به اینکه مطالب علمی خشک و کسل‌کننده است، وقتی محیط سرد و بی‌روح باشد یادگیری برای دانش آموزان نیز دشوارتر خواهد شد؛ بنابراین محیط آموزش باید جذاب و بانشاط باشد. نوجوانان امروز به مدد ارتباطات و رسانه‌ها مسائل فرهنگی را می‌بینند و با سلایق مختلف خود، این مسائل را درک می‌کنند.

وی گفت: مسئولان خط‌کشی رفتار نکنند و مطالب و رفتارها به شرطی که هنجارشکنی نشود و به مذاق مدیران و مسئولین خوش نمی‌آید را از دانش آموزان دریغ نکنیم. اگر مسئله ای شادی آفرین است آن را غرب زدگی نخوانند. بسیاری از مسائل که از جوامع غربی وارد می‌شود، می‌تواند در رشد و تعامل بچه‌ها مؤثر واقع شود.

دروازه‌های فرهنگی را باز بگذارید

این آسیب شناس فرهنگی خاطر نشان کرد: گاندی بزرگ گفته بود که از خدا خواستم دروازه‌های هند همیشه باز باشد تا نسیمی که از فرهنگ‌های مختلف می‌آید وارد هند شود. بنابراین درها را بستن و خط کشی کردن باعث رکود خواهد شد. باز بودن و پذیرا بودن باعث ایجاد تعامل فرهنگی می‌شود.

حیدرپور در ادامه گفت: انواع موسیقی‌های نشاط‌آور وجود دارد که بدون استفاده از کلمات مبتذل و رکیک باعث ایجاد محیطی شاد در محیط مدرسه خواهند شد بنابراین انتظار داریم که مدارس با استفاده درست از جایگاه‌های فرهنگی بتوانند در رشد و ایجاد  شادابی احساس خوب محیطی محیا کنند. مدیران و معلمان سخن گیر نباشند و با استفاده از موسیقی‌های درست و بانشاط به دنبال پویایی محیط باشند. حتی در مهدهای کودک مشاهده‌ شده است که از یک روحانی برای نوحه خوانی دعوت می‌شود، در حالی که کودک در این محیط نیاز به شادی و نشاط دارد. روایت مسائل مذهبی و غم و غصه برای بچه‌ها اصلاً روند درستی نیست.

وی افزود: روانشناسان اجتماعی معتقد هستند که محیط بانشاط شادی و سرزندگی را برای کودکان به ارمغان خواهد آورد. همچنین محیط غمگین و یاس آلود، افسردگی را به همراه خواهد داشت. هیچ مطلبی هم به‌درستی در این محیط یاد گرفته نخواهد شد. این‌ها باعث نمی‌شوند که بخواهیم ارزش‌های دینی را فراموش کنیم اما نباید به نحوی باشد که کودک و نوجوان ما در آینده از دین و مذهب دل‌زده شوند و گریزی از آن ایجاد شود؛ درصورتی‌که ما میدانیم که از زمان خلقت انسان در دنیا دین هم وجود داشت. در جامعه‌شناسی مطلبی تحت عنوان پیامدهای غیر نیت‌مند وجود دارد که کارگزاران باید رعایت کنند. ترویج دین و دین‌داری نباید با  این روش و راه پیگیری شود.

برنامه مسئولان برای اشاعه دین ناکارآمد است

این جامعه‌شناس گفت: با توجه به اینکه رسانه‌های ما حاکمیتی هستند، آیا توانسته ارزش‌های دینی را برای جامعه به ارمغان بیاورند؟ اما چیزی که می‌بینیم گریز فرزندان دهه ۸۰ و ۹۰ نسبت به مقولات دینی و علت آن هم عدم کاریابی اهداف کارگزاران این مسائل است. به طور مثال یکی از ناکارآمدی محیط فرهنگی که همگی با آن مواجه شدیم وجود زباله و آشغال در محیط شهری که نشان‌دهنده ضعف فرهنگی در این مورد است.

حیدرپور ضمن اشاره به راهکارهای گسترش فرهنگ اظهار کرد:  باید از نخبگان مختلف فرهنگی در حوزه‌های متفاوت دعوت کرد و از آن‌ها خواست تا درباره اشاعه تمدن و محیط درست در رسانه‌ها ابراز عقیده کنند و تفکرات خود را بیرون ریزند. ضمن اینکه نسبت به اعمال سلیقه به معلمان و مدیران سخت‌گیری انجام نشود تا با فراهم کردن محیط شاد و پرنشاط برای ترویج علم گام بردارند. اگر سیاست‌باز فرهنگی داشته باشیم و اهل مسالمت و مدارا باشیم و به نخبگان بی‌طرف اعتماد کنیم؛ افسردگی و مسائل مختلف در جامعه بر طرف می‌شود.

وی افزود: هدف والای آن‌ها ارتقای فرهنگی است. در مقابل دانشجویان و دانش آموزان که انتقاد می‌کنند انگ و برچسب نزنیم. با رفتار صحیح و مدارا با این قشر می‌توانیم از تولید استعدادهای جدید استفاده کنیم. البته ناگفته نماند که در گسترش فرهنگ بحث اقتصادی نیز بسیار تأثیرگذار است و وقتی‌که خانواده دچار فقر باشند دیگر توجهی به مسائل فرهنگی نخواهد داشت. برگزاری میزگردها در رسانه، هرچند نتواند مشکلی را حل کند مؤثر در بیان مشکلات خواهد بود و زخم‌هایی را التیام می‌بخشد.

سخن پایانی

با توجه به‌سختی مطالب درسی که برای هر گروه سنی و در هر مقطعی کسل‌کننده و بعضاً خسته‌کننده است. عدم وجود محیط شاداب باعث کور شدن خلاقیت و خفه شدن هیجانات دانش آموزان و آینده‌سازان جامعه خواهد شد. از آنجایی که دانش‌آموزان ساعات طولانی را در مدرسه سپری می‌کنند، بنابراین بخشی از مسئولیت‌های روانی و اخلاقی آنها بر عهده مدرسه است تا فرزندان ما به‌ دور از عقده و استرس در محیطی که خانه دومشان فراخوانده می‌شود ابراز وجود کنند و گام‌های مؤثر در بهبود روند رشدی جامعه داشته باشند. تحقیقات نشان می‌دهد که محیط مدرسه نقش بسزایی در میزان یادگیری و ایجاد انگیزه دانش آموزان دارد و هرچه این محیط پویاتر و شادتر باشد دانش آموزان می‌توانند ارتباط بسیار خوبی را با شرایط کسل‌کننده تحصیل برقرار نمایند و آن را برایی خود جذاب و دوست‌داشتنی نمایند.