۱۵ بلایی که خشکسالی سر محیط زیست ایران آورده است

کم آبی و به تبع آن خشکسالی، چند سال است که تبدیل به اصلی ترین چالش زیست محیطی ایران شده است. زیر برچسب کلمه خشکسالی، ده‌ها چالش ریز و درشت دیگر پنهان شده و مخاطرات زیادی پس از وقوع این پدیده محیط زیست ایران را تهدید می‌کند.

به گفته حسن اکبری- معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست- خسارت خشکسالی به محیط زیست ۲۸۷۸۵ هزار میلیارد ریال بوده است و برای تکمیل زیرساخت‌های مقابله با خشکسالی به ۱۰۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است.

*خشکسالی رخدادی طبیعی است اما اگر شدت آن زیاد شود و عوامل انسانی مانند برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی همراه با خشکسالی بروز پیدا کند، اثر این پدیده بر طبیعت بیشتر و باعث می‌شود بخش‌هایی از طبیعت را از دست برود؛ به نحوی که در ترسالی‌ها هم امکان احیای آن فراهم نیست.

*در سال جاری بر اساس آمارهای سازمان هواشناسی، کمتر از ۱۰ درصد کشور بارندگی در حد نرمال داشته است و بقیه مناطق به نوعی با خشکسالی درگیر هستند.

*متاسفانه بالغ بر ۷۰ درصد مساحت کشور با خشکسالی شدید یا بسیار شدید دست و پنجه نرم می کند. شدت خشکسالی در مناطقی مانند زاگرس که هم منبع تامین آب کشور است و هم رویشگاه‌های جنگلی زیادی دارد، بسیار مخرب است.

*اولین و مهم‌ترین آسیب خشکسالی، ضعیف شدن پوشش گیاهی است که اختلال جدی در زنجیره غذای حیات وحش به وجود می‌آورد این در حالیست که امسال در بخش‌های فلات مرکزی ایران، رویش فصلی نبوده و در مناطق البرز و زاگرس هم رویش فصلی اندک بوده است. این موضوع زادآوری حیات وحش را با مشکل جدی مواجه کرده است.

*افزایش آفات گیاهی و افت رطوبت خاک در مناطق جنگلی از دیگر پیامدهای خشکسالی است که حیات جنگل‌ها به‌ویژه در منطقه زاگرس را تهدید می‌کند.

*آسیب دیدن رویشگاه‌های طبیعی و جابجایی عشایر به بخش‌های بکرتر، چالش دیگری است که به علت خشکسالی رخ می‌دهد.

*خشکسالی سبب خشک شدن چشمه‌ها و کاهش منابع آبی و به خطر افتادن زندگی دوزیستان به‌ویژه سمندرها می‌شود.

*وقوع خشکسالی‌ها، باروری و میزان تولید مثل حیات وحش را کاهش می‌دهد.

*هرگاه خشکسالی رخ دهد، هم به دلیل ضعف بیولوژیک حیات وحش و هم گرایش دامدارها برای استفاده از مراتع مناطق حفاظت شده، برخورد دام اهلی و وحشی بیشتر می‌شود و بیماری افزایش می‌یابد.

*در خشکسالی، بسیاری از پرندگان شاخص مثل کبک و تیهو اصلا زادآوری نمی‌کنند و اصطلاحا جفت نمی‌شوند. این موضوع با توجه به تلفات قبلی و توقف سیکل تولید مثل، روی جمعیت آن‌ها تاثیر منفی می‌گذارد.

*وقتی حیات وحش با خشکسالی مواجه و دچار کم غذایی می‌شود، ناگزیر به مزارع کشاورزی گرایش بیشتری پیدا می‌کند.

*وقتی تالاب‌ها حق‌آبه خود را دریافت نمی‌کنند، بخش‌هایی از آن‌ها خشک می‌شوند و دشت‌های سیلابی هم رطوبت کافی به دست نمی‌آورند بنابراین پدیده گرد و غبار گسترش می یابد که نتیجه آن افزایش تعداد روزهای ناسالم است.

*چنانچه اعتبارات مورد نیاز برای مقابله با خشکسالی در فصول گرم سال در اختیار قرار نگیرد، تخصیص اعتبار بعد از این مدت کمک چندانی به حل این مشکل نمی‌کند.

*ایجاد زیرساخت‌های تامین آب و آبرسانی، سطوح آبگیر ذخیره آب باران و تجهیزات انتقال آب و علوفه و توزیع آن‌ها از راهکارهای مقابله با موضوع خشکسالی در حوزه آب است.

*مقابله با بیماری‌ها، اطفای حریق، پیشگیری از تعارضات حیات وحش با مردم و حفظ لکه‌ها و نقطه‌های داغ تنوع زیستی، جبران بخش‌هایی از خسارت وارده به مزارع، انجام کارهای احیایی تالاب‌ها و رودخانه‌ها، تنویر افکار عمومی و مستندسازی و مطالعه اثربخشی اقدامات مقابله با خشکسالی بخشی از اقداماتی است که برای مقابله با خشکسالی لازم است و به حد اقل ۱۰۰۰ میلیارد تومان بودجه نیاز دارد.