بازگشت دوباره ارزانی به بازار

قیمت کالاهای اساسی روزبه‌روز در حال افزایش است و اقلام ضروری سفره مردم، ثانیه‌ای قیمت می‌خورد. تولیدکننده برای تولید گوشت مرغ و تخم‌مرغ، روغن و بسیاری از اقلام ضروری سفره مردم، ماده اولیه در اختیار ندارد، ولی در گمرک میلیون‌ها تن کالا رسوب کرده است. صف خرید روغن شکل گرفته، اما معلوم نیست چرا مسئولان تا امروز برای ترخیص کالاهای رسوبی گمرک معطل کرده‌اند.

حالا وزارت صمت وعده داده با ترخیص کالاهای رسوبی در انبارهای گمرک، دوباره ارزانی به بازار باز خواهد گشت. بخشی از وظایف تنظیم بازار هم به وزارت جهاد کشاورزی سپرده شده که پیش از این هم کارنامه درخشانی در این حوزه از خود به جای نگذاشته است. کارشناسان بر این باورند که با ترخیص کالاهای رسوب‌شده در گمرک، به قیمت‌های متعادل‌تری در بازار خواهیم رسید. علی شریعتی، عضو هیات نمایندگان اتاق ایران، معتقد است در صورت تداوم تسهیل در ترخیص کالا، به شرایط مطلوب‌تری در سطح قیمت‌ها می‌رسیم، اما هر نوع قیمت‌گذاری دستوری از سوی دولت و بگیر و ببند، بدون فایده خواهد بود.

«روغن‌نباتی کمیاب شده»؛ جمله‌ای که در هفته‌های اخیر ورد زبان سوپرمارکت‌داران تمام محله‌ها شده بود. ترس از کمبود روغن، مردم را روانه بازار کرد تا کمی بیشتر از نیازها برای روز مبادا ذخیره کنند. شایع شده بود که دانه روغنی از گمرک ترخیص نمی‌شود. وضعیت مرغ، تخم‌مرغ و‌… بهتر از روغن نبود؛ مرغداران می‌گفتند به دلیل افزایش قیمت نهاده، علاقه‌ای به جوجه‌ریزی و تولید ندارند و دولت هم علت کمبودها را رسوب کالا در انبارهای گمرک اعلام می‌کرد.

‌مصوبه‌ای برای ترخیص کالاهای گمرک

بعد از تمام این آشفتگی‌ها در بازار، در جلسه ستاد تنظیم بازار که بعد‌از‌ظهر سه‌شنبه برگزار شد، دستگاه‎های مرتبط مصوب کردند کالاهای گمرک ترخیص شود. مدیرکل دفتر خدمات بازرگانی وزارت صنعت، معدن و تجارت در این رابطه می‌گوید: با توجه به تصمیمات اتخاذ‌شده برای ترخیص فوری کالاهای اساسی، ضروری و مواد اولیه تولید در گمرک، عرضه کالا در سطح بازار افزایش خواهد یافت و قیمت‌ها متعادل می‌شود.

صدیق بیک‌زاده بیان می‌کند: پس از بیانات مقام معظم رهبری برای ایجاد هماهنگی بیشتر بین دستگاه‌های اجرائی، ستاد تنظیم بازار کشور بعد‌از‌ظهر روز سه‌شنبه جلسه ویژه‌ای را برگزار کرد و با تقسیم کار میان دستگاه‌های مختلف، قطعا شاهد مؤثر‌بودن این تصمیمات در تنظیم بازار خواهیم بود.

به گفته این مقام مسئول، وظایف وزارت جهاد کشاورزی تا سطح عمده‌فروشی کالاهایی مانند مرغ و تخم‌مرغ خواهد شد و محدودیت یا اعمال هر‌گونه صادرات مرغ و تخم‌مرغ با این وزارتخانه خواهد بود.‌کاظم خاوازی، وزیر جهاد کشاورزی نیز در مصاحبه‌ای جداگانه با سایت این وزارتخانه، تنظیم بازار مرغ، تخم‌مرغ و گوشت تا سطح عمده‌فروشی را بر عهده وزارت جهاد کشاورزی اعلام می‌کند.

‌ناهماهنگی‌های اخیر ربطی به دولت پنهان ندارد

با انتشار اخبار مربوط به جلسه ستاد تنظیم بازار، به نقل از عباس قبادی، دبیر ستاد تنظیم بازار، نحوه ترخیص کالاهای رسوبی گمرک نیز اعلام شد. اما آیا این تصمیمات می‌تواند بازار را به آرامش برساند؟ علی شریعتی، عضو هیات نمایندگان اتاق، در واکنش به تصمیم وزارت صمت برای ترخیص کالاهای رسوب‌یافته در گمرک می‌گوید: بخشی از رسوب کالاها در گمرک به خاطر سیاست «راه‌بنداز، جا‌بنداز» است. هزینه‌های انبارداری گمرک پایین است و سوء‌استفاده‌هایی در این حوزه می‌شود، اما صرف‌نظر از این موارد، ما در این کشور مهدی کرباسیان را داریم که در زمان جنگ در ستاد بسیج اقتصادی بود و با وجود جنگ و موشک، کالاها را یک‌هفته‌ای ترخیص می‌کرد.‌او ادامه می‌دهد: از او بپرسند چگونه کالاها را یک‌هفته‌ای ترخیص می‌کردیم؟ اکنون می‌گوییم شرایط جنگی است، اما مرد جنگی نداریم.

شریعتی اضافه می‌کند: ما کارکردهای برخی افراد را نمی‌دانیم. نمی‌دانیم حوزه اقتصادی نهاد ریاست‌جمهوری چه کارکردی داشته است؟ آقای نهاوندیان توضیح دهد که در این مدت چه حرکتی کرده است.

او اضافه می‌کند: بدنه دولت زودتر نمی‌توانست پشت یک میز بنشیند و حرف بزند؟ وقتی فریاد زده می‌شد که بخش‌نامه‌های شما ایجاد رانت، فساد یا کمبود می‌کند، کسی گوش نمی‌داد. مسائل رخ‌داده ربطی به دولت پنهان ندارد؛ یک ناهماهنگی بین دوستان بوده است و هیچ‌کس هم کوتاه نمی‌آمد.

‌شکستن حباب قیمت‌ها

شریعتی بیان می‌کند: جلوی ضرر را هر وقت بگیرید، منفعت است. اعمال سیاست تسهیل انتقال ارزی و مسائلی از این دست باعث شده است رسوب ماده اولیه، ماشین‌آلات کارخانه‌های تولیدی و مواد اولیه محصولات اساسی در گمرک کمتر شود. این مسئله جلوی ضرر را می‌گیرد و شیب کمبود عرضه در بازار را کاهش می‌دهد.

او به این پرسش که با تصمیمات اخیر چقدر شاهد کاهش قیمت‌ها خواهیم بود و آیا به سطح قیمت‌های قبلی بازمی‌گردیم، این‌گونه پاسخ می‌دهد: قیمت کالاها به دو دلیل بالا می‌رود؛ بخشی از افزایش قیمت‌ها به خاطر بحث‌های ارزی-تورمی و مربوط به پایه پولی است و بخش دیگری از افزایش قیمت‌ها، ناشی از کمبود عرضه است.‌او ادامه می‌دهد: با تصمیمات دولت، کمبود عرضه در بازار جبران می‌شود؛ در نتیجه افزایش قیمتی که به دلیل کمبود عرضه رخ داده بود نیز متوقف می‌شود. بااین‌حال، آن بخش از افزایش قیمت که ناشی از تورم است، چون تحت تأثیر یک تابع متغیر دیگر است، سر جای خود باقی می‌ماند.

او بیان می‌کند: به این ترتیب با ترخیص کالاها از گمرک، عامل جو روانی حاکم بر بازار که منجر به سوء‌استفاده سودجویان می‌شد، از بین می‌رود و این یک عامل مثبت در تغییر قیمت‌ها خواهد بود. با افزایش عرضه، بازار قیمت تعادلی خود را پیدا خواهد کرد. بنابراین می‌توان گفت با ترخیص کالاهای رسوب‌شده در گمرک، حباب قیمتی که به خاطر کمبود ماده اولیه در بازار ایجاد شده بود و منجر به فراهم‌شدن زمینه فعالیت‌های سودجویانه شده بود، از بین خواهد رفت.

‌ایجاد ناخواسته امضای طلایی در جهاد

این عضو هیات نمایندگان اتاق ایران درباره احتمال تداوم اقدامات موثر بر کاهش قیمت‌ها نظیر تسهیل ترخیص کالا از گمرک عنوان می‌کند: وقتی عالی‌ترین مقام کشور در این رابطه حکم می‌دهد و به قضیه ورود می‌کند، چنین مسئله‌ای کانون توجه می‌شود. در نتیجه احتمال اینکه دوباره یک‌سری آدم از روی کم‌تجربگی بازیچه شوند، کم است.

او اضافه می‌کند: بنابراین به نظر نمی‌رسد فرایند ترخیص کالا دوباره به کلافی سردرگم تبدیل شود و احتمالا روندی که در پیش گرفته شده است، تداوم می‌یابد.‌شریعتی می‌گوید: این روند باعث رسیدن به قیمت تعادلی و کاهش عمومی سطح قیمت می‌شود، اما ورود دولت به تعیین قیمت‌ها و هر نوع قیمت‌گذاری دستوری یا بگیر و ببند، بی‌حاصل و بی‌فایده است.

او درباره واگذاری تنظیم بازار عمده‌فروشی مرغ، تخم‌مرغ و گوشت قرمز به وزارت جهاد کشاورزی بیان می‌‎کند: باید در این رابطه به سابقه افراد و مجموعه‌ها دقت کرد. تجربه در بحث تنظیم بازار نهاده ثابت کرده است که جنس دوستان جهادی از جنس تجارت و کارهایی از این دست نیست. جنسشان جوری است که ناخواسته امضای طلایی ایجاد می‌کنند.

‌همه افزایش قیمت‌ها ناشی از کمبود ماده اولیه نیست

امیر میران‌آملی، نایب‌رئیس دوم کمیسیون کشاورزی و صنایع وابسته اتاق بازرگانی ایران نیز در گفت‌وگو با «شرق» یادآور می‌شود: اینکه امروز وزارت صمت تصمیم به ترخیص کالاها از گمرک گرفته است، ۴۵ روز بعد اثرش را روی سطح قیمت‌ها نشان می‌دهد.

او ادامه می‌دهد: تا نهاده به خطوط تولید برسد و تبدیل به مرغ و تخم‌مرغ شود، دو ماه طول می‌کشد.

به گفته میران‌آملی، قیمت‌های بازار تابع عرضه و تقاضاست. اگر در بازار عرضه را متعادل کنیم و میزان تولید به اندازه مصرف باشد، روی قیمت‌ها اثر می‌گذارد.

او اضافه می‌کند: البته قیمت‌هایی که در‌حال‌حاضر در بازار هست، تماما ناشی از کمبود ماده اولیه نیست، بلکه به دلیل شوک‌هایی است که ناشی از کم‌لطفی برخی دوستان است. آنها با تزریق قطره‌چکانی ماده اولیه به بازار، سطح قیمت‌ها را تغییر می‌دهند.

او می‌گوید: شوک ارزی، احتکار و‌… بر قیمت‌ها اثر گذاشته است. ما در حلقه توزیع مشکل داریم و تا کالا به دست مصرف‌کننده نهایی برسد، قیمت‌ ها چند برابر می‌شود.