علت گرانی میوه مشخص شد

در سال ۹۹ قیمت ها همیشه بالا بود و مسئولان هم قول‌های فراوان دادند که هیچ اثر نکرد. آیا مسئولان برای زمان پرتقاضای که دو هفته بیشتر باقی نمانده فکری کرده‌اند؟

قیمت میوه از میدان مرکزی ترهبار در اتوبان آزادگان که محل عمده فروشی است دو کیلومتر فاصله می گیرد و در محله های خانی آباد با ۱۰۰ درصد افزایش قیمت به فروش می رود. مغازه های شمال شهر که جای خود دارد و تو بخوان حدیث مفصل از این مجمل. آیا دولت می تواند این آشفتگی که عامل اصلی افزایش قیمت میوه شده را کنترل کند؟

«اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی» مسئول ساماندهی این صنف است و باید نظارت کند که میزان قیمتی که روی میوه ها می کشند از نرخ خریدشان بیش از ۳۵ درصد نباشد اما معمولا چنین نیست. هر کسی هر قیمتی که دلش می خواهد می فروشد و مسئول این بخش در برابر خبرنگاران پاسخگو نیست.

همه مغازه ها میوه را از یک مکان معلوم به نام میدان مرکزی میوه و تره بار می خرند اما قیمت ها از جنوب تا شمال شهر چند برابر است. میوه فروش ها بر اساس اجاره مغازه ای که می پردازند نرخ میوه هایشان را تعیین می کنند و مسئولانی که گمارده شده اند تا سر و سامانی به این وضعیت بدهند کاری از دستشان بر نمی آید.

مردم انتظار دارند قیمت ها به روش دستوری و نظارت یا عرضه و تقاضایی کنترل شود برایشان فرقی ندارد فقط سبدشان خالی نباشد. باورتان می شود که در نقطه ای از این کشور آنقدر محصول باشد که داد کشاورز به آسمان برود که کسی این محصولات را بخرد و در نقطه ای دیگر آنقدر گران است که مردم توان خرید ندارند. سیب ارومیه نمونه این ماجرا است. استانی که یک میلیون و ۶۰۰ هزار تن سیب از کل ۳.۵ میلیون تن سیب کشور را تولید کرده و یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن در انبارهای کشور جاخوش کرده اما قیمت در ارومیه به ثمن بخس و در تهران نجومی است.

مشکل سیب ارومیه به حدی است که رئیس جمهور هم ورود کرده و به وزارتخانه های صمت و جهادکشاورزی دستور داده برای جلوگیری از خسارت به باغداران و تسهیل در فرایند صادرات سیب را مورد توجه ویژه قرار دهند.

گرانی در عین وفور و فراوانی عجیب ترین پارادوکس است که هم تولید و عرضه زیاد باشد و هم قیمت در حقیقت قانون اقتصاد را که سالها بر اساس عرضه و تقاضا بنا نهاده شده را نقض می کند.

مدیریت در شرایط کمبود توان و انرژی می برد و مدیریت خاصی می خواهد اما مدیریت در شرایط وفور کار چندان دشواری نباید باشد.

بر اساس آمارهای فائو ایران در تولید محصولات کشاورزی، زراعی و باغی در ۶۸ محصول کشاورزی جایگاه نخست تا پانزدهم جهان را دارد در تولید میوه در خاورمیانه و شمال آفریقا مقام اول را داراست. سرانه تولید میوه در دنیا ۸۰ کیلوگرم است و این رقم در کشور ما به ۲۰۰ کیلوگرم می رسد. همچنین در سال های مختلف ایران رتبه هشتم تا دهم دنیا را در تولید میوه در اختیار دارد.

به دلیل تنوع اقلیمی، توپوگرافیک و ارتفاعی ایران امروزی انواع متنوعی از میوه‌ها در این کشور یافت می‌شوند، از خرماهای نیمه گرمسیری، گرفته تا میوه‌های روینده در مناطق معتدل و سردسیر. در ۱۵ محصول باغی در دنیا جزو ۱۰ تولید کننده برتر است و ۴ درصد از محصولات کشاورزی جهان را تولید می‌کند.

نکته مهم اینجاست که ۲.۵ برابر سرانه تولید جهانی میوه را داریم اما به میزان یک چهارم سرانه مصرف استاندارد جهانی از میوه‌ها تغذیه می‌کنیم آیا گرانی در این تاثیر ندارد؟

هزینه تولید در ایران بالاست که باعث می شود میوه ها با هزینه بیشتری تولید شود و البته این تمام ماجرا نیست. وجود لایه های متعدد دلالی و واسطه گری که قیمت میوه را از سر زمین تا رسیدن به دست مصرف کننده تا ۱۰ برابر یعنی هزار درصد در سایه تعطیلی نظارت بالا می کشند هم به این افزایش قیمت ها کمک می کند.

پیش از این کارشناسان به بالا بودن تفاوت قیمت از سر مزرعه تا بازار زیاد گفته اند اما به تازگی اظهار نظر رئیس شورای شهر تهران جالب است و می گوید: « قیمت میوه از محل اصلی تهیه آن با قیمتی که به دست شهروندان در تهران می‌رسد ۱۰ برابر تفاوت دارد.»

 ریشه افزایش هزینه های تولید را در زمین ها خرد کشاورزی و ضریب نفوذ پایین مکانیزاسیون، کشاورزان کم سواد و کارگران کم مهارت، عدم حمایت های دولتی، بازار آشفته و پرنوسان، ساختار معیوب مدیریتی و نبودن برنامه های صادراتی می توان جستجو کرد.

بالا بودن هزینه های تولید در گذشته و حال از موانع مهم صادراتی برای کشور بوده حتی در صادرات سیب ارومیه هم هزینه حمل بالا مشکل بزرگ صادراتی است انتقال سیب از شمال غرب به بنادر جنوب و انتقال به کشورهای هدف هزینه های بسیار زیادی نه به دلیل مسافت طولانی بلکه گرانی حمل و نقل در کشور دارد اگر اضافه کنیم که کامیون ها و کانتینر های یخچال دار هم بسیار کم است عمق فاجعه مشخص تر می شود.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان آذربایجان‌شرقی به مسئله مهم تاکید می کند: افزایش هزینه‌های حمل و نقل میوه از شهرستان مراغه ، مرند ، اهر ، میانه و... به بندرعباس و از طریق بندر به قطر و نهایتاً کشور پاکستان و هند می‌باشد که به لحاظ بعد مسافت موجبات فساد محصول در طی مسیر را فراهم می‌ کند و هزینه ها ی زیادی هم دارد.

علاوه بر هزینه ها تولید و حمل بالا پروتکل های صادراتی محکم و قوی هم نداریم و همه اینها دلایلی بوده که نتوانیم از بازارهای صادراتی روسیه استفاده خوبی ببریم.

حدود ۵ سا ل پیش که روسیه در پاسخ به تحریم های اتحادیه اروپا از آنها میوه وارد نکرد نخستین چراغ سبز را به واردات میوه از ایران داد و تیمی از روسیه آمد و میوه ها و کلا محصولات کشاورزی ایران را بررسی کرد و بزرگترین مانع قیمت بالا به دلیل هزینه‌های بالا بود و البته بسته بندی نامناسب و غیره هم مشکل ساز شد.

با این حال اگر دولت فرصت های زیادی را برای انجام کارهای زیرساختی ازدست داده تا امروز به رغم فراوانی، میوه گران بخریم اما فرصت هایی هنوز هست که در فاصله کوتاه مانده به عید استفاده کند، نظارت بر مراکز عمده فروشی و خرده فروشی، خرید محصول انبار کشاورزان و عرضه به بازار، کنترل دلالی و واسطه گری از جمله آنها است.