سودجویی طبیبانه

درآمدهای پزشکان در لایه‌های پنهان رو به افزایش بود؛ تا اینکه ورق برگشت و وعده راه‌اندازی سامانه مودیان و پایانه‌های فروشگاهی در تیر ۱۴۰۱ محقق شد؛ سامانه‌ای که قرار است ضمن شفاف‌سازی نظام مالیاتی و جلوگیری از شانه‌خالی کردن مودیان از زیر بار مسئولیت‌شان، گامی مهم در مسیر تحقق عدالت مالیاتی باشد. سامانه مودیان و پایانه‌های فروشگاهی، پایه و بستری مهم برای شکل‌گیری و پیاده‌سازی قانون پایانه‌های فروشگاهی، قانون مالیات‌های مستقیم، اخذ مالیات بر مجموع درآمد و قانون مالیات بر ارزش افزوده خواهد بود. در ۸ مرحله اجرای قانون مالیات‌برارزش‌افزوده فقط ۷۰۰ هزار نفر مشمول این قانون شده‌اند، اما با اجرای کامل قانون پایانه‌های فروشگاهی این رقم به ۷ میلیون نفر خواهد رسید. ایجاد عدالت مالیاتی، کاهش شکاف طبقاتی، افزایش سهم مالیات و کاهش سهم نفت در بودجه، فراهم شدن زمینه‌ها برای کنترل پایدار نرخ تورم و تک‌رقمی کردن آن از مهم‌ترین آثار اجرای این سیاست‌ است. صمت در این گزارش به بررسی قصه تکراری فرار مالیاتی برخی از پزشکان پرداخته است.

پزشکان مالیات‌نده!

اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان، دستورالعمل این سازمان برای نحوه ثبت‌نام و پرداخت مالیات است که از سال ۹۸ آغاز شده و طبق آن سازمان امور مالیاتی برای ساماندهی واحدهای صنفی و تجاری، قانون مشخصی را تعریف کرده است. سپس در تابستان ۱۴۰۱ قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان به مرحله اجرا رسید که پس از آن اتفاقات عجیبی در برخی از صنوف رخ داد. شواهد حاکی از آن است که برخی پزشکان که گردش‌های مالی کلان یا دستمزدهای نجومی دارند، با اسامی سایر اصناف مانند سوپرمارکت یا رستوران یا در برخی موارد مشاغل معاف از مالیات مانند کتابفروشی اقدام به تهیه دستگاه پوز کرده‌اند. برخی از آنها نیز شماره کارت بانکی با نام سایر اعضای خانواده یا حتی حساب اجاره‌ای تهیه می‌کنند. همچنین برخی پزشکان برای فرار مالیاتی به‌جای دریافت ریال از بیماران‌شان، ارز و دلار مطالبه می‌کنند. برمبنای همین روند براساس اعلام سازمان امور مالیاتی، پزشکان در بین اصناف دارای بیشترین شکایت ازسوی مردم در فرار مالیاتی هستند که بیشترین گزارش‌ها در این زمینه مربوط به استفاده نکردن از کارتخوان و در موارد محدودی نیز درخواست دلار و سکه از بیماران برای پرداخت هزینه‌های درمان است. به‌تازگی نیز علی سالاریان، معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی با عنوان این موضوع که رئیس سازمان امور مالیاتی کشور چندی پیش در مصاحبه‌ای اعلام کرد جامعه پزشکی از خوش‌حساب‌ترین مودیان مالیاتی هستند، گفت: متاسفانه برخی از مسئولان سازمان امور مالیاتی مدعی شدند ۵۰ درصد پزشکان کارتخوان ندارند، در حالی ‌که این ادعا قطعا کذب است و بیان چنین اظهاراتی نمک بر زخم همکاران است.

چند دقیقه‌ای با خبرنگار صمت!

قصه طولانی و جنجالی پزشکان و مالیات در برخی از مطب‌ها در یک روز سرد مرا به مطبی کشاند. بعد از ورود به مطب صندلی‌های پر شده و افرادی که دیگر صندلی برای نشستن آنها نبود، توجهم را جلب کرد. تکیه به دیوار و این پا و آن پا کردن بیماران نشان می‌داد مدت‌هاست منتظر نوبت‌شان برای ورود به اتاق پزشک هستند. در بین مراجعان افراد از گروه‌های سنی مختلفی بودند؛ از کودک تا مسن. وقت پرداخت حق‌ویزیت که می‌شود منشی درخواست پول نقد می‌کند؛ اگر نبود باید به نزدیک‌ترین دستگاه ATM که سر کوچه مطب واقع شده، مراجعه و وجه موردنظر را به حساب واریز کنید. عجیب بود که باوجود ۳ دستگاه کارتخوان روی میز منشی این درخواست بیان می‌شد. برخی از افراد ترجیح می‌دهند حق‌ویزیت را با روش‌های اینترنتی واریز کنند. افرادی که روش پرداخت اینترنتی را انتخاب کردند برای تایید نام شخص دریافت‌کننده، نام صاحب حساب را بلند می‌خوانند؛ نامی که هیچ نشانی از پزشک موردنظر ندارد! از نام شنیده شده متعجب بودم که خانمی با ناراحتی کنارم ایستاد و گفت: این کار همه پزشکان است. هفته گذشته به یک مطب‌ مراجعه کردم و منشی از من خواست حق ویزیت را با عابربانک پرداخت کنم، اما محل عابربانک فاصله زیادی با مطب داشت، به‌همین دلیل کلا از ویزیت شدن پشیمان شدم. نکته جالب‌تر توجیه منشی در استفاده نکردن از دستگاه‌های روی میزش بود که به یک بیمار می‌گفت دستگاه خراب است و به بیمار بعدی می‌گفت شبکه دچار اختلال شده است. ظاهرا پزشکان نمی‌خواهند دم به تله مالیات بدهند و هر راهکاری را پیش می‌گیرند که سهمی از درآمد خود را به دولت نپردازند.

لزوم ایجاد نظام‌های مالی، پولی و مبادلاتی

جعفر ابراهیم‌بیگی، مدیرکل دفتر فنی و اعتراضات معاونت ارزش افزوده سازمان امور مالیاتی درباره مزیت‌های دریافت مالیات به صمت گفت: مالیات‌ستانی عادلانه یکی از اهداف مهم دولت. اقتصاد ما برای تحقق اهداف مختلف توسعه‌ای و کنترل آثار تورمی وابسته به نفت است، این در حالی است که مالیات یکی از منابعی است که می‌تواند جایگزین درآمدهای نفتی شود. در بسیاری از کشورها قوانین مالیاتی به‌گونه‌ای اجرا می‌شود که می‌تواند از بسیاری از معاملات و دلالی‌ها جلوگیری می‌کند. درآمد واقعی برای کشور درآمد مالیاتی است و از این طریق می‌توان کسری بودجه را جبران کرد. این روند درستی است که جابه‌جایی کالا و خدمات قابل‌نظارت و بررسی باشد.

وی با اشاره به رونمایی از سامانه مودیان اظهار کرد: سامانه مودیان با سه زیرسامانه اصلی شامل سامانه جمع‌آوری اطلاعات، سامانه ثبت‌نام و عضویت و سامانه کارپوشه مودیان، نهایی و آماده‌ شده و بعد از رونمایی، در موعد مقرر برای اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی از آن بهره‌برداری می‌شود. با اجرای این سازکار کلیه مودیان و صاحبان کسب‌وکار برای فروش کلیه کالاها و خدمات خود، صورت‌حساب الکترونیکی صادر و اطلاعات آن را به سامانه مودیان ارسال می‌کنند تا مبنای محاسبه مالیات بر ارزش‌افزوده افراد قرار گیرد. این اقدام تا حد زیادی می‌تواند جلوی فرار مالیاتی را بگیرد و اجرای عدالت در زمینه پرداخت مالیات را تسهیل کند و یقینا با تمهیداتی که اندیشیده شده میزان قابل‌توجهی از تراکنش‌ها شامل بخشودگی و معافیت‌های مالیاتی می‌شود. در مجموع با اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان به سمت اجرای قانون در نظام هوشمند مالیاتی حرکت خواهیم کرد که دستاوردهای خوبی برای کشور خواهد داشت.

کابوس فرارهای مالیاتی

مدیرکل دفتر فنی و اعتراضات معاونت ارزش افزوده سازمان امور مالیاتی با اشاره به فرارهای مالیاتی صورت گرفته گفت: مسئله مهمی که همواره دغدغه دولت‌ها و نظام مالیاتی در کشور بوده فرارهای مالیاتی است. برخی از افراد به هر شکلی یا به‌دلیل جایگاهی که دارند یا به‌واسطه فرصت‌های ایجادشده از پرداخت مالیات شانه خالی می‌کنند که این مسئله همواره آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی به کشور وارد کرده و عامل بی‌عدالتی بوده، اما با بهره‌برداری از سامانه هوشمند مالیاتی و اطلاعات به‌روز مودیان قطعا این مسئله کاهش می‌یابد. هنگامی که نظام معاملاتی کشور سامان گیرد امکان فرار مالیاتی وجود ندارد.

پزشکان حق دارند

ابراهیم‌بیگی درباره فرارهای مالیاتی برخی پزشکان بیان کرد: گلایه‌مندی پزشکان بحق است، به‌دلیل اینکه این قانون به‌صورت همگانی اجرا نشده است. این ابهام برای ما وجود دارد که چرا باید در اجرای این قانون دسته‌بندی انجام شود؟ در حالی که اعتقاد ما اجرای همگانی است. سامانه‌ای که برای رصد درآمد و دریافت مالیات پزشکان ایجاد شده بسیار خوب است، اما بهتر بود این قانون به‌صورت همگانی اجرا می‌شد.

وی با اشاره به آسیب‌هایی که ممکن است به‌دلیل نبود اطلاعات کافی در زمینه دریافت مالیات ایجاد شود، گفت: اکنون که محاسبه مالیات افراد از طریق میزان تراکنش‌های آنها است، شاهد این موضوع هستیم که بسیاری از افراد در معاملات خواهان پول نقد، سکه، طلا و... که امکان ثبت آنها وجود ندارد، هستند؛ بر همین اساس باید مراقب بود این اقدام که در راستای شفاف‌سازی بیشتر انجام می‌شود، موجب مقاومت اجتماعی نشود.

راهکار چیست؟

مدیرکل دفتر فنی و اعتراضات معاونت ارزش افزوده سازمان امور مالیاتی در بیان راهکارهایی برای مالیات‌ستانی مطلوب‌تر اظهار کرد: اگر بتوانیم نظارت جامع و کاملی بر کالا و خدمات داشته باشیم می‌توانیم ادعا کنیم نظم مالی داریم. راهکار اصلی، ایجاد نظام‌های مالی، پولی و مبادلاتی و اجرای یکسان این موارد در کشور است.

اجرای همگانی طرح‌های مالیات‌ستانی

محمد رزاقی، کارشناس امور مالیاتی درباره تاثیر دریافت مالیات به صمت گفت: یکی از اقدامات مفیدی که کشور را به شفافیت مالی بیشتری خواهد رساند، دریافت مالیات به‌ویژه از حساب‌هایی است که گردش مالی بالایی دارند، زیرا در اقتصاد بسیار کمک‌کننده خواهد بود. در بیشتر کشورها درآمد مالیاتی، بخش مهمی از منابع دولت‌ها به‌شمار می‌آید؛ البته در صورتی که قوانین و دستورالعمل‌های مالیاتی شفاف باشد و ضمانت‌های اجرایی محکم و کافی هم برای آنها در نظر گرفته شود. وی در تشریح موضوع فرارهای مالیاتی پزشکان اظهار کرد: گاهی دیده می‌شود که پزشکان چند حساب بانکی دارند یا در برخورد با مراجعان تقاضای پول نقد می‌کنند. البته در بسیاری از مشاغل فرار مالیاتی صورت می‌گیرد، اما مردم نسبت به پزشکان به‌دلیل درآمد بالایی که دارند حساس‌تر از سایر مودیان هستند.

زیرساخت لازم است

این کارشناس امور مالیاتی با اشاره به تفکیک حساب‌های تجاری و غیرتجاری برای دریافت مالیات بیان کرد: شفاف‌سازی اقتصادی تنها با تفکیک حساب‌های تجاری و غیرتجاری محقق نخواهد شد. باید سیستم به‌شکلی تعبیه شود که بتواند در تنظیم‌گری اقتصادی تاثیر بگذارد. تاثیرگذاری بیشتر این مسئله در شرایطی خواهد بود که مبلغی تعیین کنند و تراکنش بیشتر از آن تجاری اعلام شود. البته این موضوع نیاز به‌ روزآمدکردن سیستم سازمان امور مالیاتی دارد تا بتوانند به‌خوبی از آن بهره‌برداری کنند. تفکیک حساب‌های شخصی و تجاری برای دریافت مالیات نیاز به زیرساخت دارد و در صورت تحقق در جلوگیری از فرار مالیاتی بسیار موثر واقع خواهد شود، اما برای انجام این کار باید آموزش موردتوجه قرار گیرد. قانون هر اندازه که خوب و مفید باشد، بدون انجام اطلاع‌رسانی نتیجه موردنظر را به‌دست نمی‌دهد. چنانچه در این زمینه آموزش و اطلاع‌رسانی ملاک عمل قرار گیرد، حتی در قاچاق کالا هم می‌تواند موثر واقع شود.

راهکار چیست؟

رزاقی در بیان راهکارهایی برای جلوگیری از فرار مالیاتی اظهارکرد: راه‌های زیادی برای کنترل درآمدها و جلوگیری از فرار مالیاتی وجود دارد، اما بهتر است به بررسی روش‌های اجرا شده در کشورهای موفق در این حوزه پرداخته شود. در واقع راهکار اصلی مطالعه نمونه‌های موفق در کشورهای دیگر و ابتکارهای جدید است. البته راهکار درست این است که تصمیم‌گیری برای دریافت مالیات را در مشاغل مختلف تقسیم‌بندی کنند تا بتوانند کنترل بهتری داشته باشند. اگر قرار است کنترلی بر میزان درآمد و دریافت مالیات متناسب با آن صورت گیرد باید به‌طور همگانی و در رابطه با همه فعالان اقتصادی باشد.

سخن پایانی

به‌نظر می‌رسد با شناسایی کارتخوان‌ها، حساب‌های تجاری و تفکیک آن از حساب‌های شخصی دیگر امکان فرار از پرداخت مالیات وجود ندارد، اما این بار گروهی از تحصیلکردگان کشور که همان پزشکان هستند در تلاشی اساسی برای دور زدن قانون مالیات هستند. بسیاری از مسئولان مربوطه این موضوع را تکذیب می‌کنند، این در حالی است که معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی خاطرنشان کرد: سازمان نظام پزشکی مدعی این نیست که تمامی اعضای جامعه پزشکی به‌طور مرتب و منظم مالیات پرداخت می‌کنند و هیچ تخلفی در این صنف وجود ندارد، اما در کشوری که مالیات واقعی از خیلی افراد و سازمان‌ها اخذ نمی‌شود و درصد بالایی از افراد و نهادهایی که صاحبان اصلی سرمایه در کشور هستند شامل عطوفت مالیاتی می‌شوند، لبه تیز انتقادات و نظارت متوجه افراد و صنفی است که بیشترین، ارزنده‌ترین و حیاتی‌ترین خدمات را به جامعه ارائه می‌دهند. ما پیشنهاد می‌کنیم آقای مسئول سری به نزدیک‌ترین مطب در محدوده محل زندگی خود بزند تا حال بد بیمارانی را ببیند که در چالش‌هایی برای تهیه پول نقد هستند. اصلا رقم این مالیات چقدر است که باعث شده برخی از پزشکان سوگند معروف خود را از یاد ببرند!