اقتصاد شیلات و مهم‌ترین نیازهای آن
علی اکبر خدایی – اتحادیه تولید و تجارت آبزیان
اقتصاد و صنعت شیلات با معضلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنند اما در یک نگرش کلان می‌توان به وضوح دریافت که صنعت شیلات ایران به تبع اقتصاد کلان کشور از چند ضعف اساسی رنج می‌برد: خرد بودن اقتصاد و کوچک بودن واحدهای تولیدی و تجاری؛ نبود استراتژی بلندمدت؛ فقدان حکمرانی منسجم و مطلوب و پراکندگی؛ از هم گسیختگی و تعدد مراکز تصمیم‌گیری؛ عدم شفافیت اطلاعات و نبود آمار قابل اتکا؛ نبود صندوق سرمایه‌گذاری و عدم وجود ساختاری بنیادین برای تامین مالی (به میزان مطلوب و با نرخ مناسب و در زمان سریع) و در نهایت نبود انسجام و وحدت در میان فعالان بخش خصوصی و صد البته کم رنگ بودن روحیه کار جمعی برای برندسازی و حضور قدرتمندتر در بازارهای جهانی.
بنابراین برای ارزیابی و اصلاح شاخص‌های مهم اقتصادی این بخش مهم از اقتصاد کشور قبل از هر چیز لازم است که به این نقاط ضعف توجه شود. می‌توان گفت دو مبنا و اقدام کلان و راهبردی اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران به قرار زیر است:
الف) ایجاد یک نهاد تنظیم‌گر. برای رسیدن به این هدف باید براساس ظرفیت‌های برشمرده در اصل ۴۴ قانون اساسی جهت تببین نقش و جایگاه هریک از نهادهای موثر در کسب و کارهای شیلاتی اعم از وزارت جهاد کشاورزی (شیلات، دامپزشکی، امور اراضی، صندوق بیمه، شرکت مادر تخصصی پشتیبانی امور دام، صندوق حمایت از سرمایه‌گذار، بانک کشاورزی، موسسه علوم تحقیقات شیلات)، صمت (سازمان توسعه تجارت، ادارات کل استان‌ها)، سازمان محیط‌زیست، سازمان امور مالیاتی، بانک مرکزی و تشکل‌ها عمل کرد. این نهاد تنظیم‌گر می‌تواند موجب اصلاح رویه‌ها، تسهیل و روان‌سازی و خودتنظیم‌گری شود.
ب) ایجاد سامانه‌های لازم جهت جمع‌آوری و ثبت اطلاعات در ارتباط با کلیه ابعاد و شئون چرخه اقتصادی صنعت شیلات. اگر این مهم انجام شود می‌توان امیدوار بود که به یک نظام آماری شفاف و قابل اتکا دست یابیم، آمارهای لازم و دقیق برای تدوین برنامه‌ها و برنامه‌ریزی‌‌های بلندمدت و راهبردی فراهم شود، زیرساختی خلق می‌شود که از آن می‌توان برای ایجاد خوشه‌های تولید- تجارت و نیز کنترل و نظارت بازار داخل، شناسایی نقاط ضعف و رفع آنها، زمینه‌سازی جهت تجمیع تولید و رهایی از آثار خرد بودن اقتصاد شیلات، سیاستگذاری در زمینه همکاری‌های رقابتی و برندسازی استفاده کرد.
در همین راستا، اتحادیه تولید و تجارت آبزیان خواهان آن است که پروژه‌های پژوهشی و ارزیابی‌های اقتصادی با عنایت به این دو راهبرد کلان انجام شود و طرح‌های پیشنهادی در چارچوب این دو محور کلی و اساسی باشند.
در ارتباط با نیازهای و اولویت‌های پژوهشی باید گفت که فهرست بلندبالایی وجود دارد اما می‌توان گفت که مهم‌ترین موارد به شرح زیر است:
بررسی جایگاه اقتصاد شیلات در مقایسه با دیگر تولیدکنندگان بخش کشاورزی؛ شناخت دقیق بازار جهانی آبزیان و ترسیم جایگاه ایران و نقشه راه مربوطه؛ تدوین راهبرد توسعه بازار داخلی و صادراتی براساس اصول توسعه پایدار؛ ارزیابی اختصاصی بازارهای هدف صادراتی؛ بررسی تاثر متغیرهای اقتصادی (تحریم، نرخ ارز و...) بر اقتصاد شیلات و مقایسه تاب آوری این صنعت با دیگر بخش‌ّهای اقتصادی کشور، ارزیابی و تحلیل سیاست‌های کلان حمایتی دولت؛ بررسی و تحلیل زنجیره ارزش محصولات شیلاتی و ارائه الگویی به منظور ساماندهی و قانون مداری زنجیره ارزش محصول با تکیه بر موضوع محوری اصلاح حکمرانی؛ بررسی و تحلیل وضعیت رفاهی صیادان و کلیه فعالان صنعت شیلات.
درحال‌حاضر مهم‌ترین نیازهای فنی تکنیکی در بخش شیلات را می‌توان این گونه برشمرد: بیوتکنیک تولید تخم چشم زده تمام ماده قزل آلا و نر XX و قطع وابستگی در تامین تخم چشم زده به خارج از کشور؛ به‌گزینی مولدین میگوو ماهیان دریایی (برای صنعت قفس) و خودکفایی کشور؛ توسعه فناوری در تخلیه پساب خروجی مزارع پرورش آبزیان؛ بیوتکنیک پرورش متراکم میگوو ماهی تیلاپیا در محیط‌های گلخانه‌ای؛ به روز شدن دانش پرورش‌دهندگان آبزیان (خاویار، میگو، سردابی و گرمابی، زینتی و...) با استفاده از تجربه کارشناسان برجسته داخلی و بین‌المللی؛ ارزیابی علل عارضه سرقرمزی میگو و رفع آن جهت افزایش درآمد فروش صادراتی؛ استقرار نظام‌های PMP و BMP و خصوصا استانداردهای ASC و MSC در کل فرآیند تولید و عرضه آبزیان دریایی و پرورشی.
و در نهایت اهم نیازهای بخش شیلات کشور در زمینه فناوری‌های راهبردی عبارتند از:
۱. پایلوت پرورش ماهی در قفس و ارتقای دانش فنی آن باهدف تولید همزمان ماهی ماکرو، جلبک، خیار دریایی و.. به منظور اقتصاد‌تری شدن محصول و کاهش آلودگی زیست‌محیطی
۲. بهره‌گیری از ضایعات فرآوری محصولات شیلاتی با استفاده از روش‌های زیست‌فناورانه
۳. توسعه فناورانه و تولید محصولات زیست‌فناوری دریا با استفاده از دانش و توان علمی کشورهای پیشرو در این حوزه
۴. توجه جدی به حوزه تولید محصولات زیست‌فناورانه در تولید محصولات آرایشی و بهداشتی از منشا آبزیان دریایی و پرورشی
۵. استفاده از ظرفیت تولید ماکرو و جلبک‌ها برای تامین نیاز شرکت‌های تولیدکننده علوفه و خوراک دام و طیور و آبزیان، شرکت‌های تولیدکننده و پلمبرهای زیستی و نیز شرکت‌های عرضه‌کننده رنگدانه‌ها و...
۶. توسعه بازار محصولات دانش‌بنیاد از منابع آبزیان و تشویق و حمایت از استارت‌آپ‌ها
ارسال نظر