دورکاری و ضعف زیرساخت‌ها در ایران

گسترش جهانی ویروس کرونا، بسیاری از شرکت‌ها را وادار کرده که به دورکاری کارکنان‌شان تن بدهند و در پی آن حجم تعاملات و فعالیت‌ها بر بستر اینترنت رشد فزاینده‌‌ای پیدا کرده‌است. اما دورکاری با وجود تمام مزیت‌هایش، کشورها را با چالش جدیدی رو‌به‌رو کرده است، به‌طوری که می‌توان گفت نبود ظرفیت زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات در برخی کشورها به یک بحران تبدیل شده‌است.

ایرانی‌ها و دورکاری

مدیرعامل شرکت فناپ زیرساخت در گفت‌وگو با گسترش نیوز اظهارکرد: در ایران بسیاری از شرکت‌ها برای مدتی به دورکاری کارکنان رضایت دادند، اما این روند ادامه پیدا نکرد. ناکارآمدی زیرساخت‌های ارتباطی باعث نگرانی شرکت‌ها و سازمان‌ها از دید کارایی دورکاری شد. از همین رو پس از پایان محدودیت‌های رسمی با وجود شدیدتر شدن شیوع کرونا در کشور و قرمز شدن شرایط تمام استان‌ها شاهد این هستیم که در مشاغلی که امکان دورکاری وجود دارد نیز تمایلی چندانی به دور کاری وجود ندارد که این خود باعث شدیدتر شدن همه‌گیری کرونا شده است.

مهدی ایزدیار تصریح کرد: کرونا کاستی‌های زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات را آشکار کرد. این کاستی زیرساختی چه در حیطه سازمانی و چه در حیطه ملی از سویی و از سوی دیگر، موضوع فقر فرهنگ دورکاری در میان کاربران دورکار و کارفرمایان ایرانی، موجب عدم استقبال سازمان‌ها از رویکرد دورکاری شد.

وی ادامه داد: درحالی‌که بسیاری از شرکت‌های بزرگ دنیا نه تنها همچنان به تمدید دورکاری پرداخته‌اند تا کرونا ریشه‌کن بشود بلکه اعلام کرده‌اند که پس از دوران کرونا نیز با همچنان برپایه دورکاری با کارمندان خود کار می‌کنند. چون با این روش هزینه‌های سربار حضور همکاران در محل کار کاهش می‌یابد.

فناوری، راهکاری برای اتصال کارکنان و کارفرما

این مقام مسئول با اشاره بهکسب ‌وکارهایی که به دنبال ایجاد تغییر در زمینه دورکاری هستند گفت: باید زیرساخت‌های مناسب را نیز فراهم کنند. دستگاه‌های ارتباطی هوشمند همچون گوشی تلفن هوشمند و لپ‌تا‌پ یا رایانه‌شخصی که به اینترنت متصل باشند، لوازم اولیه دورکاری هستند، کارمندان دورکار به‌طور معمول از ایزدیار همچنین اظهارکرد: اپلیکیشن‌های ارتباطی برای ارتباط آنلاین با سایر افراد سازمان و از بسترهایی مانند ادوبی کانکت، اسکای‌روم و... به‌منظور برقراری کنفرانس‌ها استفاده می‌کنند. همچنین کارکنان به یک سیستم اطلاعاتی برای اشتراک‌گذاری داده‌ها، یک سیستم اتوماسیون اداری تحت وب برای انجام مکاتبات آنلاین اداری و سیستم مدیریت پروژه‌ها نیاز دارند که به جریان اطلاعاتی بین کارکنان سازمان سرعت بدهد.

او تاکید کرد: در فرآیند دورکاری، کارمندان نیاز دارند که امکانات ارتباط تلفنی محل کارشان را در خانه نیز داشته باشند. در این راستا، لازم است که مرکز تلفن سانترال با یک مرکز تلفن VOIP (فناوری انتقال صدا روی بستر شبکه اینترنت) تعویض شود و با این اقدام، کارمندان می‌توانند تلفن ثابت شرکت را روی رایانه یا تلفن هوشمند خود پاسخ دهند.

این کارشناس تصریح کرد: گسترش شبکه‌های رایانه‌ای، افزایش پهنای باند شبکه‌های رایانه‌ای، تأمین ارتباطات ارزان قیمت برای کار از راه دور از جمله ضروریاتی است که در کنار فناوری‌های دیگر، بهره‌وری کارمند دورکار را افزایش می‌دهند. اگرچه سرعت دانلود و آپلود ۲ مگابایت بر ثانیه برای استفاده از پست الکترونیک، شبکه‌های اجتماعی و کنفرانس ویدئویی با یک دستگاه کاربری پاسخگو است اما برای دورکاری و آموزش که با کنفرانس ویدئویی یا آپلود و دانلود فایل‌هایی با حجم بالا، سرعت ۱۰ مگابایت بر ثانیه نیاز است.

مدیرعامل شرکت فناپ زیرساخت همچنین گفت: زیرساخت دورکاری در بسیاری از سازمان‌ها سنتی است و دسترسی کاربران به رایانه‌ی سازمانی خود از طریق اینترنت فراهم می‌شود. در این روش که مشکلات بسیاری دارد، باید به ازای هر کارمند درون سازمان یک رایانه روشن وجود داشته باشد. به این ترتیب، با وجود یک مسیر باز به هر سیستم شرکتی، امنیت کاهش می‌یابد. از سوی دیگر، در این روش مصرف پهنای باند افزایش می‌یابد که با توجه به زیرساخت کنونی اینترنت، تامین این پهنای باند برای اغلب مجموعه‌ها در اغلب کشورها غیرممکن است یا هزینه بسیار زیادی دارد. بنابراین، ایجاد زیرساخت‌های نوین و ایمن‌تر، از ضروریات دورکاری هر کشوری است.

نوسان‌های شبکه خانگی چالش مهم دورکاری

کارشناس حوزه آی‌تی سپس تاکید کرد: شبکه اینترنت خانگی به‌طور معمول در دوره‌های محدود، مانند زمان بازگشت افراد از محل کار یا رخ‌دادن یک رویداد مهم کشوری، دستخوش فشارهای مقطعی می‌شود. اما در شرایط دورکاری که کارمندان فعالیت‌های شغلی خود را به کمک اینترنت خانگی انجام می‌دهند، فشار بسیار بیشتری به شبکه اینترنت خانگی وارد می‌شود. در حالی که بیشتر نرم‌افزارهای مربوط به فعالیتهای کاری برای شبکه‌های قدرتمند تجاری و آموزشی طراحی شدهاند و قطعا شبکهی خانگی ظرفیت فعالیت هزاران کاربر را ندارد.

وی ادامه داد: در این شرایط، بسیاری از شرکت‌های ارائه دهنده خدمات اینترنتی از زمان شیوع بیماری کرونا، اقدام به افزایش پهنای باند سرویس مشتریان خود کرده‌اند؛ اما مشکل اینجاست که زیرساخت اینترنت خانگی و تجهیزات شبکهی وایفای برای مصرف بسیار زیاد داده و پهنای باند بهینه نیستند و با اتصال چند نفر به یک‌ شبکه وای‌فای عملکرد شغلی کارمند دورکار کاهش می‌یابد.

امنیت عنصر حیاتی ارتباطات اینترنتی

ایزدیار با اشاره به اینکه یک سازمان به سیستمی نیاز دارد برای هر کدام از کارمندان احراز هویت انجام بدهد و برای دریافت اطلاعات سازمان و سرورها بر اساس نقش و سطوح دسترسی، مجوزهایی ارسال کند گفت: رایانه یا گوشی کاربر دورکار باید از سلامت کافی برخوردار باشد تا احتمال یورش‌های ویروسی کاهش یابد. سازمان‌ها می‌توانند از روش‌های امنیت سایبری مانند خصوصی‌سازی ابزارهای دیجیتال، رمزگذاری سخت‌افزاری، احراز هویت ۲ عاملی، استفاده از ابزارهای مدیریت رمز عبور بر روی دستگاه‌‌های کارکنان یا استفاده از راهبردهای رمزگذاری نیرومند بهره بگیرد.

وی افزود: آموزش روش‌های حملات سایبری مانند فیشینگ، لزوم حفظ محرمانگی اطلاعات به کارمندان، به‌روزرسانی سیستم‌ها، استفاده از اتصالاتVPN مورد تایید سازمان و نصب آنتی ویروس و به‌روز بودن آن اهمیت دارد. از سوی دیگر، کارفرما و مدیران سازمان هم نیاز دارند که بر رفتار کارکنان مجازی خود نظارت داشته باشند و فعالیت‌های آنها را ردگیری کنند که این امر با یک سیستم مدیریت پروژه مجازی قابل اجراست.

این کارشناس آی‌تی همچنین هشدار داد: ضروری است که نرم‌ افزاری برای اطمینان از پشتیبان گیری از اسناد مهم در اختیار کارمندان قرار بگیرد یا داده‌های خود را در یک حافظه خارجی تأیید شده ذخیره کنند. سرویس‌های ابری نیز می‌توانند مفید باشند، اما کارمندان باید از ابرهای مورد تایید سازمان خود استفاده کنند.

دورکاری، محبوب است اما با هر شغلی سازگار نیست!

ایزدیار اضافه کرد: پیش از فراگیری کرونا هم دنیا به سوی دور کاری پیش می‌رفت، دورکاری از سال ۲۰۰۵، رشد ۱۵۹ درصدی داشته است؛ اما از زمان شروع بحران کرونا، به‌طور میانگین، ۶۱ درصد از شرکت‌ها به کارکنان خود امکان داده‌اند که نوعی از دورکاری را تجربه کنند. بر اساس گزارش سال ۲۰۱۹ بافر، ۹۹ درصد از افرادی که در یک نظرسنجی بزرگ شرکت کردند، تمایل داشتند کار خود را به صورت دورکاری انجام ‌دهند. اما قطعا با ادامه همه‌گیری بیماری کرونا در سال ۲۰۲۰ و‌ افزایش تقاضا برای دورکاری، تعداد بیشتری از شرکت‌ها پروتکل‌های ارتباطی، جریان‌های کاری و چارچوب‌های همکاری را دوباره بررسی می‌کنند. همچنین، منابع، ابزارها و خدمات دورکاری همچنان رشد می‌کنند تا با استفاده از فضای هیبریدی و تسهیل روندهای کسب‌ و کار، کیفیت کاری نیز حفظ شود.

او در این گفتگو همچین به یک بررسی از ۲۵۰ شرکت بزرگ آرژانتینی اشاره کرد و گفت: در نتیجه این بررسی ۹۳ درصد از آنها در پاسخ به بیماری همه‌گیر کرونا، دورکاری را در دستور کار قرار داده‌اند. اما چند درصد از مشاغل قابلیت دورکاری دارند؟! برپایه آمار ۳۴ درصد از مشاغل در امریکا قابلیت دورکاری دارند. ۲۶ درصد از شغل‌ها در آرژانتین و بین ۲۰ تا ۳۴ درصد از شغل‌های کشور اروگوئه، مشاغلی هستند که میتوان از راه دور انجام داد. برای ۲۴ درصد ایتالیایی‌ها، ۲۸ درصد فرانسوی‌ها، ۲۹ درصد آلمانی‌ها، ۲۵ درصد مردم اسپانیا و ۳۱ درصد از مردم سوئد و انگلیس مشاغل متناسب با دورکاری وجود دارد.

توسعه یافتگی با ظرفیت دورکاری رابطه مستقیم دارد

مدیرعامل شرکت فناپ تصریح کرد: یافته‌های پژوهش‌ها نشان می‌دهند، میزان سرانه تولید ناخالص داخلی کشورها با زیرساخت‌های موجود برای دورکاری نسبت مستقیم دارد؛ به عبارتی، بازار کشورهای با سرانه پایین و متوسط، با تداوم روند قرنطینه دچار بحران‌های گسترده‌ای می‌شود. دانشگاه شیکاگو در تحقیقی به رتبه‌بندی زیرساخت کشورها برای امکان دورکاری کارکنان پرداخته است. بر این اساس، نسبت امکان دورکاری در بین کل مشاغل در کشور لوکزامبورگ ۵۳.۴ درصد، سوئیس ۴۴.۹ درصد، سوئد ۴۴.۲ درصد، نروژ ۴۱.۷ درصد، امریکا و ایسلند ۴۱.۶ درصد، هلند ۴۱.۵ درصد، و نماینده خاورمیانه یعنی امارات ۲۸.۹ درصد است.

زیر ساخت فناوری اطلاعات و‌ ارتباطات، چالش فراگیر جهانی

وی افزود: آمریکا که پیشگام اینترنت و فناوری اطلاعات و ارتباطات است، با وجود سیستم عاملهای دیجیتال نیرومند و زیرساختهای پرداخت دیجیتال خوبی که برای دورکاری دارد، در دوره کرونا دچار مشکل شده است. در این کشور نیز، دورکاری و افزایش در ترافیک دیجیتال به زیرساختهای فناوری اطلاعات فشار آورده است. ۸۸ شهر از میان ۲۰۰ شهر پرجمعیت این کشور، در روزهای دورکاری نوعی از افت شبکه را تجربه کردهاند. در نیویورک این افت ۲۴ درصد بود، در حالی که ۳ شهر دیگر با افت بیش از ۴۰ درصد مواجه بودند.

ایزدیار سپس وضعیت کشورهای اروپایی را بررسی کرد و اظهار داشت: بسیاری از مناطق اروپا بسترها و زیرساخت‌های فناوری اطلاعات آسیب‌پذیری دارند. در بسیاری از مناطق اروپا سرعت اینترنت بسیار پایینتر از آمریکا بوده و زیرساخت‌ها کهنه‌تر هستند، بنابراین سرویس‌هایی که از پهنای باند بالایی استفاده می‌کنند و برای بهرهوری اقتصادی اهمیت کمتری دارند، ناچارند از میزان فوری ترافیک خود بکاهند؛ نتفلیکس و یوتیوب قبلاً متعهد شدهاند که این کار را انجام بدهند.

وی ادامه داد: این لزوم شتاب دربخش جنوبی اروپا، به ویژه ایتالیا بیشتر است. زیرساخت‌های این کشور مقاومت کمتری دارند و بسترهای آن نیز تقویت نشده‌اند. در بین کشورهای شمالی اتحادیه اروپا، سوئد از نظر استحکام بسترهای دیجیتال و استفاده از پول دیجیتال بهترین موقعیت را برای دورکاری دارد. زیرساخت‌های فیزیکی در هلند به خوبی توسعه یافتهاند؛ امکان دورکاری برای عموم فراهم است و ۹۸ درصد از مردم این کشور به اینترنت پرسرعت دسترسی دارند.

آسیایی‌ها، نخستین قربانیان کرونا

مدیرعامل شرکت فناپ افزود: برخی از کشورهای آسیایی با نزدیک بودن به منشا شیوع بیماری، رویکرد متفاوتی نسبت به استفاده از فناوری دیجیتال برگزیدهاند. انعطافپذیری اینترنت کره‌جنوبی از بهترینهای جهان است، زیرا زیرساخت پرداخت‌های دیجیتال و سیستم عاملهای آن نیرومند است. در نظرسنجی اتحادیه کارمندان ارشد مالی ژاپن، از ۵۷۷ شرکت، بسیاری از آنها قادر به دورکاری نبودند، چون امور هنوز دیجیتالی نشده و قوانین و رویه‌های داخلی لازم برای کار از راه دور آماده نبودند. شرایط در چین نقطه شروع شیوع بیماری بسیار بهتر از بیشتر کشورهای در حال توسعه است. با این حال هنگامی که این کشور قرنطینه مناطق آسیب‌دیده را اعلام کرد، فناوریهای دیجیتالی از جمله هوش مصنوعی، ردیابی موقعیت مکانی، تشخیص چهره و غیره برای مهار شیوع و اجرای فاصله‌گذاری اجتماعی به کار گرفته شد.

حمایت از بخش خصوصی برای تقویت زیرساخت‌های ارتباطی و اینترنت

وی با ارائه راهکاری که می‌تواند به سرعت شرایط موجود را به شرایط شبه مطلوب تبدیل کند، اشاره کرد و گفت: حمایت بیشتر از بخش خصوصی برای راه‌اندازی زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات است. در ایران این باور وجود دارد که سازمان‌های دولتی تمامی زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات را فراهم کنند و خدمات بدهند. در حالیکه بخش خصوصی می‌تواند بار قابل توجهی را از دوش حاکمیت بردارد. تعیین پروتکل‌های امنیتی نیرومند و تضمین امنیت اطلاعات، تعیین کف خدمات ارائه شده و اطمینان به بخش خصوصی راهکار زودبازدهی است. شمار زیادی مرکز داده‌ها در کشور به‌دست بخش خصوصی در حال ساخت و بهره‌برداری هستند. این رویکرد هم به بخش خصوصی در جبران بخشی از خسارت‎‌های ناشی از شیوع کرونا کمک می‌کند و هم دولت را در ارائه خدمات مستمر در این شرایط یاری می‌کند.