بازار نفت در بلند مدت به کدام سو خواهد رفت؟

این خصلت دوگانه بازار نه‌تنها در کوتاه‌مدت وجود دارد بلکه در افق بلندمدت بازار نیز چنین فضایی وجود خواهد داشت. از یک سو واکسن امیدواری‌ها را به کنترل بیماری و اوج‌گیری دوباره مصرف نفت در چند سال آینده را افزایش داده است و از سوی دیگر بحران‌های بازار طلای سیاه و سبز شدن اقتصاد تهدیدهای جدی را بر سر این بازار گسترانده است.

پیشروی نفت در بازار چهارشنبه

قیمت نفت در روز گذشته توانست روند مثبت و دلگرم‌کننده خود را تثبیت کند، چرا که اوپکی‌ها و متحدانشان ممکن است بتوانند افزایش تولید در نظر گرفته شده در توافق اوپک پلاس برای ماه ژانویه را به تاخیر بیندازند، همچنین بهبود تقاضا از ناحیه آسیا نیز دلگرمی‌هایی را به بازار تزریق کرده است تا به سبب آن افزایش چشمگیر و فراتر از حد انتظار موجودی‌های نفت امریکا جبران شود.

تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۸: ۲۰ به وقت تهران) بهای شاخص نفتی وست تگزاس اینترمدییت در بازار نایمکس امریکا با ۳۲/ ۰ رشد به ۴۱ دلار و ۷۵سنت بر بشکه رسید که حاکی از رشد ۷۷/ ۰ درصدی بهای این شاخص نفتی است.نفت برنت دریای شمال نیز در معاملات روز گذشته با ۱۹/ ۱ درصد افزایش ۴۴ دلار و ۲۷ سنت به فروش رسید. بهای این شاخص نفتی نسبت به روز کاری پیشین ۵۲/ ۰ درصد افزایش یافت.

بیورنار تونهاگن، رئیس بخش بازارهای نفتی شرکت ریستاد انرژی (Rystad Energy) درباره بازار روز چهارشنبه گفت: «قیمت نفت در روز چهارشنبه با امیدواری به اینکه گروه اوپک پلاس تصمیم بگیرد افزایش تولید برنامه‌ریزی شده خود را در ژانویه به تعویق بیندازد و سرخوشی‌های ناشی از واکسن‌های کرونا به‌دست آمده توسط شرکت‌ها رشد کرد.»

پالایشگاه‌ها در چین، ژاپن و کره جنوبی محموله‌های بیشتری از نفت روسیه، خاورمیانه و ایالات‌متحده را جمع‌آوری کردند که به افزایش قیمت‌های نفت خام در بازار منتهی شد. یکی از اصلی‌ترین امیدواری‌های بازار درحال‌حاضر رشد بخش پالایشگاهی در آسیا است که در آن به‌رغم وجود بیماری کووید-۱۹ شهرها کماکان ترافیک بالایی نسبت به شهرهای کشورها در غرب دارند. نقش کنترل عرضه عربستان و عراق در بازار فیزیکی نیز اهمیت بسیار زیادی داشت و منجر به افزایش تقاضا برای نفت خام سایر کشورها نیز شد.

در ابتدای معاملات روز گذشته اما بازار روندی کاهشی داشت. موسسه نفت امریکا (API) روز سه‌شنبه گزارش داد که به گفته افراد مطلع در زمینه موجودی‌های نفت خام این کشور، در هفته گذشته موجودی انبارهای نفتی امریکا حدود ۴ میلیون و ۱۷۰ هزار بشکه نسبت به گزارش هفته گذشته افزایش پیدا کرده است. البته این رشد موجودی‌ها بسیار فراتر از انتظارات تحلیلگران بازار است. در واقع، آمار اعلام شده از سوی موسسه نفت امریکا به معنای آن است که بیش از ۲ برابر فراتر از پیش‌بینی کارشناسان و فعالان بازار موجودی‌های نفتی افزایش ذخیره‌سازی داشته‌اند. خبرگزاری رویترز در نظرسنجی خود درباره آمار موجودی‌های نفتی از تحلیلگران به این نتیجه رسید که انتظارات حاکی از رشد ۷/ ۱ میلیون بشکه‌ای در هفته اخیر است. آمار رسمی موجودی‌های نفتی در ایالات‌متحده امریکا بامداد پنج‌شنبه از سوی اداره اطلاعات انرژی این کشور منتشر می‌شود. نفت روز دوشنبه بعد از خبر موفقیت در مورد واکسن کووید-۱۹ به بیش از ۴۲ دلار در هر بشکه رسید، اما از آن زمان که بازار مشکلات تقاضا در بازار مواجه شد، قیمت‌ها بار دیگر مقداری عقب نشینی کردند. گسترش هر چه بیشتر بیماری کووید-۱۹ در اروپا و ایالات‌متحده به سرعت در حال کاهش دادن مصرف سوخت این مناطق است. درست در نقطه مقابل آسیا که روند بازیابی اقتصادی چین در حال شتاب گرفتن است و پالایشگاه‌ها نفت بیشتری را خریداری می‌کنند.

خوش‌بینی‌ها به آینده بازار

بازار نفت با وجود روزهای سختی را که از پس سر گذراند اما نوید روزهای بهتری را نیز در افق خود دارد. به گزارش اویل پرایس، به‌رغم آنکه رشد موارد ابتلا به بیماری کرونا در نیمکره غربی سرعت بیشتری به خود گرفته است و چشم‌انداز تقاضا در کوتاه‌مدت را به شدت مورد تهدید قرار داده است، اما بازار جهانی نفت همچنان به اثرات بلندمدت و خوش‌بینی‌هایی که در نتیجه اعلام موفقیت دو شرکت دارویی فایزر و مدرنا برای تولید واکسن موثر بیماری کرونا تکیه دارد. بسیاری بر این باور هستند که پایان همه‌گیری تا سال بعد ممکن خواهد بود. این نقطه مثبت برجسته‌ای برای بازار نفت است، چرا‌که شدیدترین بحران نفتی تاریخ در نتیجه نابودی تقاضا به علت شیوع بیماری کووید-۱۹ به وجود آمده است. تمدید توافق اوپک پلاس و تعلیق افزایش تولید ابتدای سال ۲۰۲۱ که به نظر می‌رسد حداقل ۳ ماه ادامه خواهد داشت نیز نگرانی‌ها درباره پمپاژ بیش از توان بازار را کاهش داده است.

از طرف دیگر رکوردشکنی‌های تقاضا برای نفت در بخش صنایع و پالایشگاه‌های چینی نیز امیدوار‌کننده است. چرا که چین با کنترل بیماری کرونا بود که توانسته است به این شکل تقاضای برای نفت را به سطوح بسیار بالایی برساند. امری که با کنترل بیماری در سایر نقاط جهان نیز ممکن خواهد شد و نفت در سال‌های آینده همان‌گونه که شرکت ادنوک اعتقاد دارد، می‌تواند به اوج شکوفایی خود برسد. حتی با در نظر گرفتن فرآیند تغییر فاز در حوزه انرژی و‌گذار از سوخت‌های فسیلی و سبز کردن اقتصاد نیز به نظر می‌رسد نفت طی سال‌های آینده در صورت کنترل روند بیماری کرونا می‌تواند روزهای بهتری را در پیش داشته باشد.

نگاهی بدبینانه به چشم‌انداز صنعت

هر چند اشاره کردیم که آینده صنعت نفت در جهان می‌تواند با کنترل پاندمی و تلاش‌های اوپک پلاس و بازگشت جهان به وضعیت عادی روندی مثبت را در پیش گیرد. اما واقعیت آن است که این سکه روی دیگری هم دارد که شاید چندان به مذاق بازیگران این صنعت خوش نیاید. صنعت نفت با گسترش چالش‌های مرتبط با جنبش اقلیمی راهی سخت و دشوار در پیش دارد. یکی از مهم‌ترین این مسائل رشد تلاش‌ها برای برقی‌سازی حمل‌ونقل است که پیشرفت‌های بسیار سریع و زیادی داشته است. اکنون نیز دولت‌ها با قوی‌تر شدن این بخش و تمرکز خودروسازی‌های بزرگ و قدرتمند جهان روی آن شرایط را فرا‌تر از گذشته برای تسریع در روند انتقال انرژی می‌بینند. بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا پیش‌تر اعلام کرده بود که این کشور طرح توقف خرید و فروش خودروهای بنزینی را ۲دهه دیگر اجرا خواهد کرد. اما حالا روزنامه فایننشال تایمز طی گزارشی عنوان کرده است که این طرح ۱۰ سال زودتر اجرا خواهد شد و این کشور از سال ۲۰۳۵ ممنوعیت کامل خرید و فروش خودروهای بنزینی را اعمال خواهد کرد و خودروهای هیبریدی را به‌طور کامل جایگزین آنان می‌کند. همزمان با گزارش فایننشال تایمز، کمیسیون اروپا به‌دنبال تغییرات اساسی در بازار کربن اروپا برآمده و در حال تدوین مقرراتی همسو با توافق سبز است. این اقدام می‌تواند برخی مجوزهای انتشار کربن را لغو کند و شامل اقدامات دیگری مانند افزایش نرخ مجوزهای انتشار کربن باشد. شرکت‌هایی نظیر اوبر و تسلا نیز لابی را تشکیل داده‌اند تا بتوانند فروش خودروهای الکتریکی تا سال ۲۰۳۰ را به میزان ۱۰۰ درصد افزایش دهند. حال در چنین شرایطی که در امریکا نیز دولت بایدن در شعارهای خود اعلام کرد که برنامه کاهش انتشار کربن و محدودیت‌هایی در بخش نفت و گاز دارد مصرف نفت خام در جهان طی سال‌های آتی و در چشم‌اندازی بلندتر می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

همچنین بحران‌های مداوم این بازار طی سال‌های اخیر ضربات مهلکی را به صنعت نفت وارد کرده است به گونه‌ای که به گزارش شرکت هاینزاند بون از سال ۲۰۱۵ تاکنون بیش از ۲۵۰ شرکت نفتی و گازی در امریکای شمالی اعلام ورشکستگی کرده‌اند. این رقم بزرگ هنگامی اهمیتی دو چندان می‌یابد که به شرکت‌های بخش خدمات نفتی و مشاغل درجه دوم آن نیز نگاهی بیندازیم که در آن مجموعا ۵۰۰ مورد ورشکستگی از اواخر سال ۲۰۱۴ تاکنون به ثبت رسیده است. در چنین شرایطی و با وجود دوگانگی گسترده در بازار نفت پیش‌بینی آینده این صنعت حساس‌تر و دشوارتر از هر زمانی دیگری خواهد بود. از یکسو افزایش تقاضا در چشم‌انداز چند ساله نفت را می‌توان دید، اما سرعت بالای حرکت به سوی سبز شدن اقتصاد خبر از کاهش تدریجی اهمیت و مصرف نفت طی دهه‌های آینده می‌دهد.