خودتحریمی مخرب‌تر از تحریم خارجی
تحریمهای جدید وضع‌شده ایالات‌متحده آمریکا بر صنایع فولاد کشور را هرچند نمی‌توان نادیده گرفت و بی‌تاثیر بر روند بازار و اقتصاد کشور دانست اما بسیاری از تحلیلگران بازار سرمایه و صاحب‌نظران اقتصادی تاکید دارند حال و روز صعنت فولاد کشور بیشتر از آنکه ناشی از تحریمها باشد، به دلیل بی‌تدبیری، سیاست‌ها و دخالت‌های نابجای افراد ناوارد به این حوزه است. اشاره آنان به دستور فولادی وزیر صمت که رانت چندهزار میلیاردی به‌وجود می‌آورد و موجب آشفتگی بازار شده است.
«تحریمهای داخلی بیش از تحریمهای خارجی، بدنه صنایع تولیدی و البته بازار سهام را نحیف کرده است.» موضوعی که قریب به اتفاق فعالان اقتصادی کشور در آن هم‌نظر هستند. با این حال شامگاه سه‌شنبه خبر رسید دولت دونالد ترامپ حتی در آخرین روزهای عمرش در کاخسفید از عملی کردن هشدارهایی که برای افزایش تحریمها بر ایران داده بود، عقب‌نشینی نمی‌کند و در تازه‌ترین مورد به سراغ تحریم صنعت فولاد رفته و ۱۶ شرکت و یک فرد مرتبط با صنعت فولاد ایران را تحریم کرده است. وزارت دارایی آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرده است که ایالات‌متحده به اجرای تحریمها علیه ایران و کسانی که از تحریمها فرار می‌کنند، ادامه می‌دهد. بر این اساس وزارت دارایی آمریکا یک شرکت کشتیرانی، مدیرعامل آن و ۱۶ شرکت مرتبط با صنایع فولاد ایران را تحریم کرده است. مجتمع صنعتی اسفراین، مجتمع صنعت فولاد بناب، فولاد سیرجان ایرانیان، شرکت فولاد زرند و شرکت هلدینگ توسعه‌معادن و صنایع‌معدنی خاورمیانه، فولاد‌گیلان، شرکت فولاد‌خزر، مجتمع فولاد پاسارگاد، مجتمع فولاد روهینا جنوب، فولاد ویان، مجتمع فولاد البرز‌غرب، فولاد یزد، شرکت ثبت‌شده در آلمان با نام GMI PROJECTS HAMBURG GMBH به اتهام ارتباط با میدکو، شرکت ثبت‌شده در آلمان با نام GMI PROJECTS LTD به اتهام ارتباط با میدکو، شرکت چینی KAIFENG CARBON CO به اتهام فروش الکترود گرافیتی به فولادسازان ایرانی و همچنین شرکت چینی WORLD MINING INDUSTRY COMPANY LTD به اتهام ارتباط با میدکو شرکت‌های مرتبط با صنایع فولاد ایران هستند که تحریم شده‌اند.تحریمهای تازه آمریکا در شرایطی اعلام شده است که دولت دونالد ترامپ آخرین روزهای خود را در کاخسفید سپری می‌کند و قرار است جو بایدن رئیس‌جمهور منتخب ایالات‌متحده حدود دو هفته دیگر کار خود را آغاز کند، از این‌رو تحلیلگران این تحریمها را به دید سیاسی نگاه می‌کنند و معتقدند نمی‌تواند تاثیر چندانی بر بازار سرمایه و روند سودآوری شرکت‌ها داشته باشد چرا‌که به اعتقاد آنان از یک‌سو این تحریمها، تحریم جدیدی نیست و شرکت‌ها آن را در پیش‌بینی‌های خود لحاظ کرده‌اند و معامله‌گران سهام نیز این تحریمها را اصطلاحا پیش‌خور کرده‌اند و از سوی دیگر بیش از اینکه اثر اقتصادی بر این صنایع و کشور داشته باشد، برای داشتن برگ برنده در مذاکرات احتمالی بین ایران و آمریکا از سوی ایالات‌متحده استفاده می‌شود. این دسته از کارشناسان که اعتقادی به اثر تحریمهای تازه آمریکا ندارند به نکته‌ای اشاره می‌کنند که این روزها خبر داغ بازار سرمایه است و آن قیمت‌گذاری دستوری فولاد است. آنان به قیمت‌گذاری محصولات فولادی در بورس بر اساس ۷۰ درصد قیمت CIS (کشورهای مستقل همسود) شدیدا انتقاد دارند و تاکید می‌کنند اثر مخرب این سیاست نادرست بسیار بیشتر از تحریمهای آمریکا خواهد بود.
سیاست‌های وزارت صمت آسیب نزند، تحریمها قدرتی نخواهند داشت
همایون دارابی یکی از این افراد است که به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: اگر سیاست‌های وزارت صمت به صنایع آسیب نزند تحریمهای آمریکا قدرتی نخواهد داشت. او توضیح می‌دهد: ما در دوره‌های قبلی تحریمها هم دیدیم که تحریمهای آمریکا به نقطه‌ای رسیده که بیشتر‌شدن و تاثیرگذاری آن غیرممکن است و عملا تحریمهای چندلایه که به‌وجود آمده است تاثیر اضافه‌ای بر اقتصاد ایران نمی‌گذارد. او با بیان اینکه «خود آمریکایی‌ها هم می‌دانند که این تحریمها دیگر اثری بر اقتصاد ایران ندارد، اما از اعمال آن برای فشار سیاسی استفاده می‌کنند» می‌افزاید: در همین شرایط تحریم بود که شرکت‌های ما توانستند سهم بازار خیلی خوبی را در منطقه به‌دست بیاورند و صادراتشان افزایش پیدا کند. بنابراین اثر تحریمها بیشتر نخواهد شد و نباید از این بابت، این صنایع و بازار نگرانی داشته باشند.دارابی در ادامه به اتفاقات اخیر و دستور وزیر صمت برای قیمت‌گذاری دستوری فولاد اشاره می‌کند و می‌گوید: اکنون بیش از تحریمهای آمریکا، سیاست‌ها و بی‌تدبیری‌ها در داخل کشور است که بر اقتصاد و بازار اثر می‌گذارد و ضربه سنگین می‌زند. اگر به تحریمهای آمریکا از نظر تاثیرگذاری نمره ۲ بدهیم، بی‌تدبیری‌ها و قیمت‌گذاری دستوری که وزارت صمت اکنون به‌دنبال اعمال آن است نمره۲۰ را می‌آورد؛ یعنی تحریمها بیش از آنچه ما در داخل به صنایع مادر خود مثل فولاد آسیب می‌زنیم، نمی‌تواند ضربه بزند.این کارشناس بازار سرمایه می‌گوید «نگرانی‌ای نسبت به تحریمهای آمریکا نداریم و این تحریمها مانند اتفاقی که در انتخابات ایالات‌متحده آمریکا و ترامپ افتاد، محکوم به شکست است و در منطقه نیز چندان اهمیتی به سیاست‌های یک‌جانبه آمریکا داده نمی‌شود. این تحریمها نمی‌تواند روی سودآوری این شرکت‌ها تاثیر خاصی بگذارد و اگر سیاست‌های وزارت صمت به صنایع آسیب نزند، تحریمها قدرتی نخواهند داشت.»
تحریمهای جدید آمریکا سیاسی است
«تحریمهای جدید آمریکا در حوزه فولاد بیش از آنکه اقتصادی باشد، سیاسی است»؛ این جمله تحلیل امیرعلی امیرباقری، کارشناس بازار سرمایه است که نسبت به تحریمهای جدید آمریکا در حوزه فولاد بیان می‌کند. او در توضیح به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: این تحریمها ممکن است به لحاظ شکلی با گذشته فرق کند اما به لحاظ ماهوی در امتداد روند گذشته است و عمدتا هم توسط اقتصاد پیش‌خور و هم توسط شرکت‌ها پیش‌بینی شده است. یعنی عملا ضربه‌ای که ایران بخواهد از این سمت تحمل کند وجود نخواهد داشت. امیر باقری با بیان اینکه «عمدتا ما از تحریمهای داخلی بسیار بیشتر رنج می‌بریم تا تحریمهای خارجی» به موضوع دستور وزیر صمت برای قیمت‌گذاری فولاد اشاره می‌کند و می‌افزاید: قیمت‌گذاری دستوری، مبارزه با بازار آزاد و تولید رانت به بهانه حمایت از مصرف‌کننده خیلی بیشتر می‌تواند تاثیر منفی بر بدنه اقتصاد بگذارد تا تحریمهای خارجی که هم انتظار آن وجود داشت و هم پیش خور شده و هم روش‌های خنثی‌سازی آن در دسترس کشورها و نهادها قرار دارد. این کارشناس بازار سرمایه با یادآوری اینکه «تمرکز تحریمها عمدتا بر جلوگیری از ورود ارز و تکنولوژی به داخل کشور است» می‌گوید: اگر روال تاریخی را بررسی کنیم می‌بینیم که به لحاظ هویتی تحریمها تکنولوژی و ارز را مورد فشار قرار می‌دهد و آن گلوگاه را تنگ می‌کند. از منظر تکنولوژی هم بعد از برجام به جز یک بازه زمانی کوتاه ما توفیق چندانی در ورود تکنولوژی و سرمایه همراه آن به داخل کشور را نداشتیم. در ورود ارز هم همواره از راه‌های دیگری استفاده کردیم که آن هم برای شرکت‌ها و نهادها امری پیش بینی پذیر و نسبتا شناخته شده بود.وی می‌افزاید: این تحریمها در روزهای آخر دولت آمریکا می‌تواند فشارهایی را بر بدنه اقتصاد به لحاظ اسمی وارد کند اما نکته‌ای که وجود دارد این است که این تحریمها بیشتر سیاسی است. در حقیقت موانع جدیدی ایجاد می‌کنند که اگر بعدا گفت‌وگویی به وجود آمد بر سر این موانع برگ برنده‌ای برای طرف خارجی وجود داشته باشد. اگر بعدا گفت‌وگویی شکل‌گیرد هرچه طرف خارجی دست بالاتری در مذاکرات داشته باشد قدرت امتیازگیری‌اش بیشتر می‌شود. بنابراین تحریمها تاثیر چندانی بر بدنه بازار ندارد بلکه روند فرسایشی نرخ ارز به اضافه تحریمهای داخلی و قیمت‌گذاری دستوری به بهانه حمایت از مصرف‌کننده و توزیع رانت است که می‌تواند بر صنایع ما ضربه بزند.
تحریمهای آمریکا رویداد جدیدی نیست
اعتمادی نیز معتقد است تحریمهای جدید آمریکا بر صنایع فولاد کشور اتفاق و رویداد جدیدی نیست از این رو نمی‌تواند تاثیری بر بازار و سودآوری این شرکت‌ها داشته باشد. وی نیز بر این باور است که تحریمهای داخلی مخرب تر از تحریمهای خارجی است. این کارشناس بازار سرمایه به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: تحریمهای جدید نمی‌تواند اثر چندانی بر بازار داشته باشد چرا که اولا جدید نیست و اگر قرار بود اثری داشته باشد این اثر قبلا روی این صنایع گذاشته شده است. دوما تحریم داخلی مانند اتفاقی که اخیرا در بازار افتاده و به قیمت‌گذاری دستوری کالاها پرداخته‌اند می‌تواند اثر مخرب بیشتری بر بازار داشته باشد. متاسفانه مساله‌ای که ما اکنون از آن رنج می‌بریم و باعث نگرانی و انتقاد شده قیمت‌گذاری دستوری فولاد است. در حالی که این اتفاق باید در خود بازار بیفتد.
بازار فولاد ما بیشتر داخلی است تا خارجی
یکی دیگر از کارشناسان بازار سرمایه همسو با دیگر فعالان اثر مخرب تحریمهای داخلی را یادآور می‌شود، اما در همین حال تاکید می‌کند که بازار فولاد کشور بیشتر داخلی است تا خارجی؛ بنابراین به این دلیل تحریمها نمی‌تواند تاثیر چندانی بر این صنایع داشته باشد. حسین زمانی با بیان اینکه «تحریمهای آمریکا چیز جدیدی نیست، نبوده و نخواهد بود» به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: قبل از تحریمهای آمریکا در این حوزه بحث تحریم سیستم‌های بانکی ما مطرح بوده که کماکان هم پابرجاست. به عقیده من این تحریمها تاثیر چندانی بر بازارها به ویژه بازارهای فولادی ندارد. چرا که بیشتر تولید این صنایع در داخل کشور مصرف می‌شود و بازار ما در این صنایع بیشتر بازار داخلی است. وی در ادامه به بیان علت ریزش شدید بازار در روزهای اخیر اشاره می‌کند و آن را ناشی از سیاست‌های نادرست داخلی معرفی می‌کنند و نه تحریم ها. زمانی می‌گوید: مهم‌ترین علت ریزش‌های اخیر بازار دخالت‌ها و دستورهای نابجای ارکان مختلف بر بازار است. ازجمله وزیر صنعت، معدن و تجارت که اخیرا بدون داشتن حوزه اختیارات در زمینه بورس کالا دخالت کردند و گفتند من دستور دادم. در حالی که ایشان در مقامی نیستند که بخواهند در زمینه بورس دستوری صادر کنند. این کارشناس بازار سرمایه با تاکید بر اینکه «اساس بورس کالا عرضه و تقاضا است و قیمت‌ها در داخل بورس کالا باید قیمت‌گذاری شود» می‌افزاید: مهم ترین دلیلی که می‌توانست باعث ریزش بازار شود مساله اظهارات وزیر صمت است.
همه مملکت را تحریمهای روحانی فلج کرده اس ت