ناگفته‌ هایی از رانت کاغذ

در اصل برای بررسی «اقتصاد صنعت چاپ و بسته‌بندی» به محل این اتحادیه رفته بودیم اما در عمل از موضوعات بسیار مهمتری، رمزگشایی شد. علت اصلی گرانی نجومی کاغذ در چند سال اخیر چه بود؟ به نظر می رسد که اکنون پاسخ سوال خود را می دانیم.  از قرار معلوم، متولی بازار کاغذ، مرتکب اشتباه بزرگی شده است. امیدواریم مسئولان وزارت ارشاد از این تجربه تلخ و پرهزینه، درس های را که باید گرفته باشند. گفتگوی مفصلی از آب درآمد پس آن را در چند نوبت منتشر می کنیم. آنچه می خوانید بخش دوم این میزگرد است. با گسترش نیوز همراه باشید.

صنایع به اهمیت بسته‌بندی پی برده‌اند

نظر شرکت‌کنندگان را درباره سهم صنعت چاپ و بسته‌بندی در اقتصاد کشورمان جویا شدم. احمدرضا اعتماد مظاهری، خزانه دار اتحادیه در رابطه با این موضوع گفت: «فله‌فروشی به شدت به اقتصاد مملکت ما ضربه می‌زند. توجه و توسعه صنعت بسته‌بندی به فله‌فروشی پایان می‌دهد. برای مثال بسته‌بندی هویت‌دار، بهینه و شکیل زعفران ارزش‌افزوده و ارزش صادراتی آن را به مراتب افزایش می‌دهد.

تا چند سال قبل واردکننده بزرگ شکلات و شیرینی بودیم اما توجه به بسته‌بندی باعث شد در این زمینه صادرکننده شویم. نقش بسته‌بندی مغفول مانده وگرنه در صادرات هرمحصولی، دخیل است. نمایشگاه امسال نشان داد که صنایع مختلف به اهمیت بسته‌بندی پی برده‌اند. واحدهای فعال در بخش بسته‌بندی حتی در این شرایط سخت اقتصادی، نمی‌توانند سفارش جدید بگیرند».

صنعتی که به همه کالاها ارزش افزوده می‌دهد

احمد ابوالحسنی، رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران تهران گفت: «برای درک اهمیت صنعت چاپ کافی است بدانید که سومین صنعت مهم آمریکا به شمار می‌آید. این صنعت در اروپا جایگاه پنجم را به خود اختصاص داده است. چاپ و بسته بندی هم ارزآور است و هم به همه کالاها، هویت و ارزش افزوده می‌دهد. بسته‌بندی حداقل ۲۵ درصد به کالا، ارزش افزوده می‌دهد. این عدد در بعضی اقلام به ۱۰ برابر هم می‌رسد. بسته بندی و جعبه خوب بود که به شکلات این قدر ارزش داد. بسته بندی ارزش زعفران را حداقل ۱۰ برابر می‌کند. فله‌فروشی باعث می‌شود که خریدار برای صادرکننده ایرانی، تعیین قیمت کند». وی افزود: «محصولی مثل بادمجان اگر بسته‌بندی شود حداقل ۲۵ درصد بر ارزش آن افزوده می‌شود. این در حالی است که به سرمایه گذاری دولت نیاز نیست. بخش خصوصی با یک سرمایه‌گذاری ۲۰۰ میلیونی برای چندین نفر اشتغال‌آفرینی می‌کند. ۶۵ درصد درآمد ناخالص چین از طریق واحدهای کوچک و متوسط به دست می‌آید».

وی در تشریح بیشتر این موضوع گفت: «این عدد در کشور ما در خوشبینانه‌ترین حالت ۱۷ درصد است. تفاوت ما و چین آن است که آنها قوانین را تسهیل می‌کنند و حمایت می‌کنند. در چین هیچ تولیدکننده‌ای صادرکننده نیست. زبان صادرات با تولید کاملا متفاوت است. در چین به چاپخانه‌هایی که در بخش صادرات فعالیت می‌کنند مقوای یارانه‌ای داده می‌شود چون دولت به این شناخت رسیده است که فواید این حمایت در نهایت نصیب کل اقتصاد کشور می‌شود».

مدیریت کارآمد کشور همسایه

وی افزود: «از ۱۰ هزار چاپخانه فعال در کشور ما ۲ هزار واحد حرف چندانی برای گفتن ندارند. سه یا چهار هزار واحد فعال، توان کنترل بازار را دارند اما این اتفاق نیفتاده است. بالعکس ترکیه به واسطه مدیریت خوب با شایستگی از عهده این کار برآمده است. آنها قبل از هر چیز مدیریت این بخش را به بخش خصوصی واگذار کرده‌اند. بخش خصوصی هم کار خود را بلد است. آنها در امر قیمت‌گذاری فقط هزینه کامل را محاسبه می‌کنند. دولت ترکیه از جمله کشورهایی است که اجازه واردات موادخام را می‌دهد. به واسطه سیاست درست این کشور ۱۳ تا ۱۵ درصد در هزینه‌های صادرات صرفه‌جویی شود».

رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران تهران اظهار داشت: «اگر کار به بخش خصوصی سپرده شود و دولت فقط نظارت کند ۷۰ درصد مشکلات حل می‌شود. فراوانی قوانین و تناقض آنها پدر مملکت را در آورده است. دنیا به سمت بسته‌بندی پلیمری حرکت می‌کند و ما نباید از این قافله عقب بمانیم». 

منبع یک رانت بزرگ

 ابوالحسنی ضمن بیان این موضوع گفت: «گفته می‌شود که سرانه مصرف هر فرد ۵ کیلو است. این نوع بسته‌بندی، تاریخ ندارد چون به مرور زمان رنگ بسته تغییر می‌کند. به این ترتیب دیگر نگران تغییر تاریخ نخواهیم بود. و در این بخش می‌توانیم رتبه اول را به خود اختصاص دهیم چون بسته‌بندی پلیمری بر صنعت پتروشیمی مبتنی است. به جز ماشین‌آلات نیاز نیست چیز دیگری را وارد کنیم. در حال حاضر ماشین‌الات موجود در ایران توان پوشش ۲۰۰ هزار تن فیلم پلیمری را دارند. مقدار مصرف داخلی ۷۰ هزار است اما صنعت پتروشیمی مواد اولیه لازم برای همین مقدار را هم نمی‌دهد. ترکیه ماده اولیه را از ایران می‌خرد و بعد از تبدیل به مواد پلیمری به خودمان می‌فروشد. به این ترتیب رانت بزرگی ایجاد شده است. یکی از واحدهای بزرگ تولیدکننده فیلم پلیمری از جمله مشتریان صنعت پتروشیمی است. یکی از فعالان این شرکت فراری است. ماده اولیه را به قیمت نازل خریده‌اند، با توسل به این دستاویز که تولیدکنننده هستند تعرفه گمرکی را افزایش داده‌اند و انحصار بازار را به دست گرفته است».

وی در تشریح بیشتر جزئیات این رانتخواری گفت: «خروجی این وضعیت آن است که قیمت هر بشکه دلار در عرض یک سال از ۶۰ به ۴۰ دلار کاهش یافته اما قیمت مواد پتروشیمی حدود سه برابر شده است. از طرف دیگر این صنعت پتروشیمی از عرضه محصول در بازار بورس خودداری می‌کند و تولیدکنندگان مجبور می‌شوند مواد موردنیاز را به قیمت گزاف در بازار آزاد تهیه ‌کنند. کافی است تعرفه تعیین شده حذف شود تا قیمت ۲۰ درصد کاهش یابد. اگر همین یک کار انجام شود اولا در این حوزه، حرف اول را در دنیا خواهیم زد. از طرف دیگر اگر فیلم خام در کشورمان انجام می‌شود سفارش‌گیری چاپ به مراتب راحت می‌شود. به نظر می‌رسد که دست‌های پشت پرده نمی‌خواهد چنین اتفاق بیفتد».

رنگ فاکتور را ندیده‌ایم

میریونس جعفری، نایب رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران تهران گفت: «ما معتقد هستیم که باید مالیات بردرآمد بپردازیم نه مالیات زور. این نوع مالیات‌گیری باعث می‌شود که نان همکاران کارآفرین ما در سفره نامشروع دیگران قرار گیرد».

وی گفت: «سوال من از وزارت صمت آن است که کاغذ از کجا وارد کشور می‌شود؟ اکنون که وارد می‌شود آیا نباید به فروش برسد؟ و برای فروش به فاکتور نیاز نیست؟ یکی از مشکلات اساسی ما خرید کاغذ بدون فاکتور است. ۹۰ درصد هزینه ما صرف خرید کاغذ می‌شود اما تا به حال رنگ فاکتور را ندیده‌ایم. اگر فاکتور صدر شود خیلی از مشکلات چاپخانه‌ها و مصرف‌کنندگان برطرف می‌شود».