اما و اگرهای استفاده از تسهیلات صندوق بین‌ المللی پول

حضور فعال و پویا در سازمان‌های معتبر بین‌المللی پیش‌شرط تاثیرگذاری بر روند شکل‌گیری روابط اقتصاد جهانی و تحولات آتی آن است. در این میان صندوق بین‌المللی پول به عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین موسسات وابسته به سازمان ملل متحد، مسئولیت تنظیم نظام پولی و مالی جهانی را بر عهده دارد. ایران در سال ۱۹۴۵ میلادی با سهمیه ۲۵ میلیون دلاری به عضویت صندوق بین‌المللی پول درآمد و جزء اولین اعضای این موسسه مهم بین‌المللی به شمار می‌آید.

در شرایط فعلی به خوبی می‌توان دریافت که هرگونه برخورد انفعالی ایران با موسسات بین‌المللی ازجمله صندوق بین‌المللی پول، نتیجه مثبتی نخواهد داشت. این در حالی است که فعال بودن در این‌گونه موسسات و پیروی از سیاست برخورد آگاهانه با مسائل بین‌المللی و بهره‌برداری مناسب از آنها می‌تواند در میان‌مدت، زمینه‌های لازم برای توسعه اقتصادی کشور را فراهم سازد. بنابراین به نظر می‌رسد که ارتباط موثر و مداوم ایران با این صندوق، نقش موثری در وضعیت اقتصادی کشور بازی خواهد کرد.

در همین راستا با علی ماجدی، سفیر پیشین ایران در آلمان و کارشناس برجسته اقتصاد بین‌الملل به گفتگو نشستیم و از وی درباره این موضوع مهم سوال کردیم.

موقعیت ممتاز ایران در صندوق

ماجدی در ابتدای سخنان خود اظهار داشت: «ما در صندوق بین‌المللی پول موقعیت بسیار ممتازی داریم. شرایطی که ایران در خصوص عضویت در این صندوق دارد به مراتب بسیار بهتر از بانک جهانی است؛ زیرا در میان ۲۰ مدیری که در این صندوق حضور دارند ایران همواره یک مدیر دارد. بعضی از کشورها به تنهایی یک مدیر دارند. برخی از کشورها مانند ایران در گروه‌هایی هستند و کشورها در آن گروه‌ها، متناسب با سهمی که دارند یک نماینده معرفی می‌کنند و رئیسی برای آن گروه معرفی می‌شود. به همین دلیل ما همواره یک مدیر ایرانی در دپارتمان منطقه‌ای این صندوق داریم. به عبارت دیگر می‌توان گفت که ما همواره نمایندگی ۵ تا ۶ کشور را در یکی از دپارتمان‌های این صندوق بر عهده داریم».

وی در ادامه افزود: «علاوه بر این در صندوق بین‌المللی پول سه موقعیت داریم. یکی از آنها مدیر، دیگری کارشناس و آخری مشاور است. معمولاً این نفرات از مدیران بانک مرکزی انتخاب می‌شوند و در این صندوق مشغول به فعالیت می‌شوند. با این تفاسیر متوجه می‌شویم که موقعیت ایران در صندوق بین‌المللی پول، ویژه‌ است. این موقعیت قبل از پیروزی انقلاب اسلامی وجود داشته و بعد از انقلاب نیز حفظ شده است».

بسته‌های حمایتی صندوق بین‌المللی پول

سفیر پیشین ایران در آلمان در بخش بعدی صحبت‌های خود به تسهیلات و بسته‌های حمایتی صندوق بین‌المللی پول اشاره کرد و گفت: «صندوق، بسته‌های مخصوص خود را دارد و آنها را در اختیار کشورهایی که خواهان استفاده هستند قرار می‌دهد. ارائه این بسته‌ها معمولاً دستورالعمل‌های خاص خودش را دارد و معمولاً برای تغییر شرایط اقتصادی کشورها استفاده می‌شود. البته این بسته‌های مخصوص در بعضی از کشورها با استقبال مواجه نمی‌شود. هدف صندوق بین‌المللی پول از ارائه بسته‌های حمایتی؛ ایجاد یک اقتصاد سرمایه‌داری کامل است و به آثار اجتماعی آنها چندان توجه نمی‌شود. کشورهایی که تمایلی به استفاده از بسته‌های حمایتی ندارند معتقدند که استفاده از بسته‌ها ممکن است آثار اجتماعی سوء از خود به جا بگذارند. ایران نیز مایل به استفاده از این بسته‌ها نیست؛ زیرا استفاده از آنها با حذف یارانه و آزادسازی اقتصادی همراه است و کشور ما در شرایط کنونی با این دستورالعمل‌ها فاصله زیادی دارد».

پیش‌بینی وضعیت اقتصادی کشورها

ماجدی در ادامه افزود: «صندوق بین‌المللی پول وضعیت کشورها را از ابعاد مختلف مثلاً به لحاظ پیش‌بینی وضعیت قیمت‌های عمده و موارد مشابه؛ مورد ارزیابی قرار می‌دهد. صندوق برای بررسی و پیش‌بینی دقیق وضعیت اقتصادی کشورها، اطلاعات مربوط به میزان تولید ناخالص داخلی کشورها، تراز پرداخت‌ها و مواردی از این قبیل را از کشورها درخواست می‌کند و معمولاً بانک مرکزی کشور ما این اطلاعات را به صورت کامل در اختیار صندوق بین‌المللی پول قرار می‌دهد».

چگونگی پرداخت وام

وی در ادامه به چگونگی پرداخت وام توسط صندوق بین‌المللی پول اشاره کرد و گفت: «وقتی کشوری در شرایط بحرانی قرار می‌گیرد صندوق بین‌المللی پول برخلاف بانک جهانی که وام‌های بلندمدت و توسعه‌ای ارائه می‌دهد، تسهیلاتی کوتاه‌مدت و موقت با شرایط خاص؛ پرداخت می‌کند. مطمئن نیستم که ایران تاکنون درخواستی مبنی بر استفاده از تسهیلات صندوق بین‌المللی پول ارائه کرده است یا نه».

این کارشناس اقتصاد بین‌الملل گفت: «از نظر سیاسی ریاست صندوق بین‌المللی پول، شخصی اروپایی و ریاست بانک جهانی معمولاً فردی آمریکایی است. بااین‌حال صندوق بین‌المللی پول نسبت به بانک جهانی کمتر فعالیت سیاسی دارد. حال باید بررسی کرد و دید که آیا بانک مرکزی در برخی موارد که کشور با بحران‌های ارزی و اقتصادی روبرو بوده از این صندوق، طلب تسهیلات کرده است یا نه؟ اگر ایران درخواستی ارائه کرده و صندوق پاسخ منفی داده باید از مقامات بانک مرکزی دلیل این مخالفت را پیگیری کرد».

وضعیت ایران در صورت احیای برجام

ماجدی در رابطه با موقعیت ایران در صندوق بین‌المللی پول، با فرض احیای برجام، خاطرنشان کرد: «به‌طورقطع ما بیشتر، خواهان استفاده از تسهیلات بانک جهانی هستیم زیرا تسهیلات آن طولانی‌مدت است و معمولاً منفعت بیشتری برای کشورها دارد. وام‌های صندوق بین‌المللی پول اکثراً در مواقعی که کشورها با عدم توازن مقطعی روبرو می‌شوند استفاده می‌شود اما تسهیلات بانک جهانی بسیار موثرتر و کارآمدتر است. بنابراین با فرض احیای برجام آنچه بیشتر موردنظر حاکمیت و دولت ایران قرار خواهد گرفت استفاده از تسهیلات و منابع بلندمدت بانک جهانی خواهد بود تا استفاده از بسته‌های حمایتی صندوق بین‌المللی پول».