خطری مهم درکمین اقتصاد ایران

درباره صحبت‌های اخیر رییس سازمان توسعه تجارت که امکان سه برابر شدن صادرات ایران به چین را مطرح کرده بود، توضیح داد: بر اساس آمار رسمی که دولت چین از میزان تجارت خود با ایران در سال ۲۰۲۰ منتشر کرده، ارزش تجارت به ۱۶ میلیارد دلار رسیده است. گمرک ایران نیز می‌گوید که تجارت با چین حدود ۱۹ میلیارد دلار بوده و بررسی این آمار باید در چند محور مجزا صورت گیرد.

وی ادامه داد: ما در سال ۲۰۱۴ میلادی، میزان تجارت مشترک خود با چین را به بیش از ۵۱ میلیارد دلار رسانده بودیم و به این ترتیب، عدد ۱۶ میلیارد دلاری فعلی در قیاس با عملکرد چند سال قبل کاهش ۴۵ میلیارد دلاری را نشان می‌دهد. یعنی اگر حتی بتوانیم صادرات و در نهایت تجارت خود را سه برابر کنیم نیز تنها به عملکرد چند سال قبل خود بازگشته‌ایم.

رییس اتاق بازرگانی ایران و چین با بیان اینکه ظرفیت تجارت مشترک میان دو کشور بسیار بیشتر از اعداد فعلی است، بیان کرد: در سفر حدود چهار سال قبل رییس جمهوری چین به ایران، بنا شد که در یک برنامه بلندمدت، میزان تجارت مشترک سالانه دو کشور به ۱۶۰ میلیارد دلار برسد و رسیدن به این اعداد در دو برنامه پنج ساله ممکن است اما در شرایط فعلی دشواری‌های موجود کار را سخت کرده است.

حریری با بیان اینکه تا زمانی که تحریم‌ها وجود دارند و تعامل اقتصاد ایران با اقتصاد جهانی حالت عادی به خود نگرفته، نمی‌توان انتظار افزایش جدی تجارت با هیچ کشوری را داشت، تشریح کرد: طبق آمارهای رسمی بخش مهمی از صادرات ایران را نفت تشکیل می‌دهد که در سال‌های گذشته به دلیل تحریم‌ها میزان فعالیت در این حوزه به شدت کاهش یافته است. از سوی دیگر در حوزه صادرات غیرنفتی نیز باز بخش مهمی از صادرات ایران به محصولات پتروشیمی و سایر مشتقات نفت و البته محصولات معدنی باز می‌گردد که شرایط برای فعالیت در این حوزه‌ها نیز مهیا نبوده است.

وی ادامه داد: وقتی صادرات کاهش پیدا کند، عملا ارزآوری پایین آمده و وقتی ارزی نباشد، امکان واردات نیز وجود ندارد. تحت تاثیر همین شرایط است که تجارت ما چه در سطح کلان و چه در تعامل با چین به شدت کاهش یافته است و از این رو تا زمانی که محدودیت‌هایی مانند تحریم وجود دارد نمی‌توان انتظار داشت که تغییر عمده در این حوزه به وجود آید.

رییس اتاق ایران و چین با تاکید بر اینکه هر کشوری در سطح جهان به دنبال به دست آوردن منافع ملی و حضور قدرتمند اقتصادی است، گفت: چین نیز مانند هر کشوری اهداف ملی خود را پیگیری خواهد کرد. ما چند سال قبل شریک اصلی چین در خاورمیانه و حتی آسیای غربی بودیم اما امروز دیگر این جایگاه را نداریم، زیرا چین معطل ما نخواهد ماند و وقتی شرایط فراهم نباشد، گزینه‌های دیگری در منطقه فعال خواهند شد.

به گفته حریری، بر خلاف داد و قال‌هایی که در روزهای گذشته بر سر سفر وزیر خارجه چین به ایران مطرح شد، این یک سفر اختصاصی نبود و مقام چینی در سفری منطقه‌ای به ترکیه و عربستان سعودی و امارات متحده عربی و دیگر کشورهای منطقه خلیج فارس نیز سفر کرد و همین موضوع نشان می‌دهد که اگر ایران دیر بجنبد، دیگر کشورها آمادگی فعال کردن ظرفیت‌های جدید در همکاری با چین به عنوان یک قدرت اقتصادی جهانی را دارند.

وی با بیان اینکه با وجود کاهش قابل توجه میزان تجارت ایران با چین، سهم این کشور در کل تجارت ایران افزایش یافته است، توضیح داد: در سالی که ما بیش از ۵۱ میلیارد دلار با چین تعامل داشتیم، سهم این کشور در تجارت ایران حدود ۲۰ درصد بود اما در سال گذشته و با وجود کاهش این عدد به یک سوم، سهم چین از تجارت ایران به ۲۶ درصد رسیده است. جدای از آن آمار گمرک نشان می‌دهد که حدود ۸۰ درصد از کل تجارت ایران تنها با حدود شش کشور انجام شده و این خطری بزرگ برای اقتصاد ایران است.

رییس اتاق ایران و چین اضافه کرد: وقتی شرکای تجاری محدود می‌شوند، یعنی میزان اتکای ما به آنها افزایش یافته و ما در سایر بازارها حضور نداریم. اگر در آینده شرایط در بازار افغانستان یا عراق تغییر کند و آنها دیگر کالاهای ایرانی را وارد نکنند ما باید چه کنیم؟ اگر به هر دلیلی این اتفاق در تعامل با چین رخ دهد چه باید کرد؟ از این رو به نظر می‌رسد در میان دعواهای سیاسی و جناحی، بزرگترین خطر بالای سر اقتصاد ایران فراموش شده و آن محدود شدن تجارت ایران به چند کشور محدود، عدم حضور در بازارهای جهانی و نداشتن شرکای متنوع در نقاط مختلف جهان است. این رویکرد غلط در کنار تحریم‌های محدودکننده، می‌تواند در آینده برای ما مشکل آفرین شود و از این رو باید برای آن فکری اساسی کرد.