مقایسه حقوق بازنشستگان ایرانی با سایر کشورها

این روزها، اجرای متناسب‌سازی و افزایش میزان مستمری بازنشستگان سازمان تامین اجتماعی به مطالبه اصلی جامعه هدف تبدیل شده است. اگرچه این گروه خواهان رفع تبعیض میان خود و بازنشستگان لشگری و کشوری هستند اما  همچنان این شکاف مزدی همچنان پابرجاست. 

معوق ماندن اجرای متناسب‌سازی و افزایش نرخ تورم سبب نگرانی‌های بازنشستگان تامین اجتماعی شده است. براساس ماده ۹۶ قانون تامین اجتماعی، سازمان تامین اجتماعی وظیفه دارد مستمری‌های بازنشستگی، از کارافتادگی کلی و مجموع مستمری بازماندگان را متناسب با هزینه زندگی افزایش دهد. این افزایش باید در فواصل زمانی معین (حداقل سالی یکبار) و با تصویب هیات وزیران انجام گیرد اما سال‌هاست، این قانون نادیده گرفته شده و مستمری بازنشستگان تامین اجتماعی، کمترین تناسبی با تورم پرشتاب و هزینه‌های جاری آن‌ها ندارد. 

آنچه که مشخص است، اینکه تمامی کشورها تابع قوانین و مقررات خود هستند، بنابراین شرایط بازنشستگی و پرداخت مستمری دوران بازنشستگی در تمامی کشورها متفاوت خواهد بود. در این گزارش شرایط بازنشستگی در سه کشور فرانسه، نروژ و آفریقای‌جنوبی شرح داده شده‌اند، این کشورهای پیشگام در عرصه بازنشستگی در مقایسه با ایران بررسی شده‌اند. 

شرایط بازنشستگی و دریافتی مستمری در ایران

در ایران؛ دوران بازنشستگی مردان تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی در شرایط مختلف با توجه به سن و سابقه بیمه‌پردازی تعریف شده است. این قشر از بیمه‌پردازان با داشتن ۳۵ سال سابقه و بدون شرط سنی وارد دوران بازنشستگی می‌شوند. شرط دوم اینگونه است که کارگر با ۵۰ سال سن و ۳۰ سال سابقه، مستمری ماهانه خود را کامل دریافت می‌کند. اگر شخصی۶۰ سال سن و ۲۰ سال سابقه پرداخت بیمه داشته باشد با توجه به مقدار و میزان بیمه پرداختی، مستمری ماهانه دوران بازنشستگی خود را دریافت می‌کند. 

بازنشستگی زنان نیز تابع این شرایط است اما برای هرکدام ۵ سال سنوات کمتر درنظر گرفته شده است. استثنایی برای بازنشستگی زنان تعریف شده است یعنی زنان با ۴۲ سال سن و ۲۰ سال سابقه بیمه‌پردازی می‌توانند بازنشسته شوند. 

شرایط بازنشستگی و دریافتی نروژی‌ها

بر اساس آمار منتشر شده در وبسایت رسمی اتحادیه اروپا، سن بازنشستگی رسمی برای زنان و مردان نروژی ۶۷ سال تعریف شده و این قانون از سال ۱۹۷۰ تا به امروز اجرا می‌شود. البته فرصتی برای بازنشستگی پیش از موعد هم وجود دارد یعنی شهروندان این کشور اروپایی در صورتی که از تمکن مالی برخوردار باشند، می‌توانند در ۶۲ سالگی بازنشسته و از مزایای «بیمه ملی» استفاده کنند. در بیشترین حالت ممکن، کارکنان بالغ بر ۵۰ درصد از درآمد خود را به عنوان بیمه بازنشستگی پرداخت می‌کنند. باید در نظر داشت، سهم حق بیمه این افراد گران است و حق بیمه که تابعی از افزایش دستمزد است در طول دوران اشتغال افزایش می‌یابد. به همین دلیل صندوق‌های بازنشستگی توانایی مالی لازم برای پرداخت دستمزد مناسب به بازنشستگان را دارند. پس از سپری کردن دوران اشتغال ۴۰ ساله، ۶۷ درصد از درآمد و با احتساب کسر مالیات، به‌عنوان مستمری دوران بازنشستگی به آن‌ها پرداخت می‌شود. 

سال‌های اخیر، سیستم بازنشستگی در این کشور تغییر کرده اما سیستم پرداخت قبلی به طور کامل از دور خارج نشده است آن گروه از نیروی کار که بین سال‌های ۱۹۵۴ تا ۱۹۶۲ به دنیا آمده‌اند از سیستم جدید پرداخت مستمری برخوردارند و متولدان پیش از سال ۱۹۵۴ نیز تحت شمول سیستم قدیمی هستند. برخورداری از حداقل مستمری مستلزم پرداخت حق بیمه ۴۰ساله است، هرچه تعداد سال‌های بیمه‌پردازی کمتر باشد به تبع آن، دریافتی نیز کمتر خواهد شد. 

مستمری و مزایای پایه نروژ در سطوح مختلف تقسیم می‌شود، مجردها، افرادی که همسر آن‌ها از مزایا و دستمزد بازنشستگی برخوردار نیستند و همچنین کسانی که درآمد آن‌ها از سطح ۲G کمتر باشد، مزایا و مستمری بیشتری دریافت خواهند کرد. این گروه، مبلغ ۱۹۹ هزار و ۷۱۶ کرون نروژی در هر ماه دریافت می‌کنند، این مبلغ بر مبنای کرون ۲۹۰۶ تومانی معادل ۵۸۰ میلیون و ۳۷۴ هزار و ۶۹۶ تومان در ماه است. 

همچنین دریافتی افرادی که در سطح درآمدی ۱G قرار دارند، مبلغ ۹۹ هزار و ۸۵۸ کرون معادل ۲۹۰ میلیون و ۱۸۷ هزار ۳۴۸ تومان است. بازنشستگانی که همسر آن‌ها از مزایا و دستمزد بازنشستگی برخوردار است یا سطح درآمدی آن‌ها بیشتر از ۲G است، دریافتی آن‌ها معادل ۹۰ درصد از دریافتی پایه است. حق همسر ۲۵ درصد از مستمری افراد با درآمد بالا را تشکیل می‌دهد که معادل ۴۷ هزار ۸۵۶ کرون است. حق اولاد (کمتر از ۱۸ سال) نیز برای این گروه، ۳۸ هزار و ۲۸۴ کرون درنظر گرفته شده است. 

اسپوتنیک روسیه در گزارشی نوشت: در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۰، صندوق بازنشستگی نروژ با سرمایه‌گذاری در بازارهای جهانی ۴۴ میلیارد دلار درآمد کسب کرده است. بازده سرمایه‌گذاری وجوه این صندوق که ۱ تریلیون دلار ارزیابی می‌شود. این در حالی است که در نیمه اول سال، سرمایه گذاری‌های این صندوق با ضرر ۳.۴ درصدی روبرو شده بود. 

شرایط بازنشستگی و دریافتی فرانسوی‌ها

فرانسوی‌ها در ۶۲ سالگی بازنشته می‌شوند، افرادی که از سال ۱۹۵۵ تا ۱۹۷۳ به دنیا آمده باشند، تحت شمول این قانون قرار می‌گیرند. برخورداری از مستمری کامل در دوران بازنشستگی، مستلزم ۴۰ تا ۴۳ اشتغال است. دلایلی مثل نگهداری از فرزند، پرستاری افراد دارای معلولیت و از کارافتادگی نیروی انسانی موجب کاهش مدت زمان اشتغال می‌شود. افراد که از این شرایط برخوردار باشند، می‌توانند از ۶۵ تا ۶۷ سالگی درخواست بازنشستگی خود را ثبت کنند و مستمری کامل دریافت کنند. سنوات اشتغال در برای این موضوع مطرح نخواهد بود. 

سال ۲۰۲۰، متوسط درآمد سالانه شاغلان کشور فرانسه افزایش یافت و به ۴۶۶۰۰ یورو رسید. این دریافتی بر مبنای یوروی ۲۹۰۰۰ هزار تومانی معادل مبلغ ۱ میلیارد و ۳۵۱ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان است. حداقل و حداکثر حقوق سالیانه فرانسوی‌ها به ترتیب ۷۲۰۰ و ۲۷۷۰۰۰ یورو است. بر مبنای قوانین این کشور، بیشترین میزان دریافتی بازنشستگان، معادل ۵۰ درصد از حقوق شاغلان است. 

بر همین اساس، چارک پایین نیز از ۳۷٪ میزان درآمد معمول در دوران اشتغال برخوردار هستند. می‌توان گفت، میانگین دریافتی مستمری یک بازنشسته معادل ۱۵۰۰ یورو یعنی ۴ میلیون و ۳۵۰ هزار تومان در ماه است. علاوه بر این دریافتی موارد آن‌ها از مولفه‌هایی مثل حق عائله، حق ۳۱ دسامبر ۲۰۱۰ و حق ارکان ثالث بهره. این قشر از جامعه از تسهیلات ویژه بانکی و همچنین امکان بهره‌مندی از انواع تخفیف‌های تفریح، گردشگری و حمل و نقل در شهرهای بزرگ فرانسه برخوردار هستند. 

شرایط بازنشستگی و دریافتی آفریقای جنوبی

اتمام ۶۰ سالگی به معنای آغاز دوران بازنشستگی مردمان آفریقای جنوبی است. حداکثر دریافتی مستمری بگیران در این کشور معادل ۷۸۰ رند است که بر مبانی رند ۱۶ هزار و ۹۰۰ تومانی معادل ۱۳ میلیون و ۱۸۲ هزار تومان می‌شود. بازنشستگانی که بیش از ۷۵ سال دارند نسبت به گروه اول مستمری بیشتری دریافت خواهند کرد یعنی مبلغ معادل ۱۳ میلیون و ۶۸۹ هزار تومان دریافت می‌کنند. از طرف دیگر، در بسیاری از خانه‌های سالمندان دولتی، خدمات رایگان در اختیار بازنشستگان قرار می‌گیرد، حمل‌ونقل هم برای این گروه رایگان است. افرادی‌که از سابقه اشتغال ۳۰ساله برخوردار نباشند یا قبل از ۶۰سالگی درخواست بازنشستگی دهند، به طور متوسط ۳.۶ درصد دستمزد کمتری دریافت می‌کنند.