کارگزاری‌ های دیجیتال بورس را متحول می‌ کنند؟

احمد سحرخیز کارشناس ارشد فناوری اطلاعات بازار سرمایه در گفتگو با گسترش نیوز گفت: کارگزاری دیجیتال معطوف به ارائه تمام خدمات قابل ارائه به سرمایه‌گذاران به صورت الکترونیکی و حتی الامکان ۲۴ ساعته، با به کارگیری شبکه‌ای از سامانه‌ها و بهره‌مندی از هوش مصنوعی، با هدف تسهیل، افزایش کیفیت و کاهش هزینه خدمات است.

تفاوت کارگزاری‌های دیجیتال و سنتی

سحرخیز اظهار کرد: کارگزاری‌های سنتی، هدفی مغایر با آنچه برای کارگزاری دیجیتال گفته شد، ندارند. نمی‌توان کارگزاری‌های سنتی را محکوم کرد که اگر بخواهند، نمی‌توانند یک کارگزاری دیجیتال بشوند اما کارگزاری‌های سنتی لزوماً معطوف به این هدف نیستند. لزوماً معطوف به بهره‌مندی کامل از تمام تسهیلگری‌های فناوری اطلاعات نیستند و لزوماً معطوف به توسعه درآمدی همگام با توسعه خلاقیت و کیفیت خدمات و کاهش هزینه خدمات و رقابت در آن نیستند، در حالی که قرار است، فلسفه وجودی کارگزاری دیجیتال، همین‌ها باشد.

وضعیت هوشمندسازی خدمات در بورس

وی افزود: اتفاقات خیلی خوبی نسبت به گذشته در صنعت کارگزاری در ایران رخ داده است. معاملات آنلاین و اخیراً هم، احراز هویت غیرحضوری از جمله اقدامات مهم صنعت کارگزاری در ایران بوده است. برخی از شرکت کارگزاری در تلاش هستند که تماماً دیجیتالی شوند، یکی دو شرکت کارگزاری تا حدی بخشی از این مسیر را به خوبی طی کرده‌اند.

مدیر سابق فناوری اطلاعات سازمان بورس و اوراق بهادار تأکید کرد: سال‌ها است که بورس، به صورت غیر دیجیتالی و کاغذی، قابل تصور نیست. اکنون هم صحبت فقط بر سر دیجیتالی شدن خدمات در بازار سرمایه نیست. صحبت بر سر هوشمندسازی خدمات است، صحبت بر سر تجمیع و یکپارچگی تمام خدمات مورد نیاز یک سرمایه گذر است و برای رسیدن به این نقطه، ایجاد فضای رقابتی شرط اول است. انحصار همواره باعث لختی و عدم توسعه است. اگر جایی تصور می‌کنیم، انحصار ما را در شرایط ایمن‌تری قرار می‌دهد، باید کمی عمیق‌تر به موضوع نگاه کنیم و بپذیریم که طراحی فضای رقابتی مناسب، قطعاً باعث پیشرفت و کاهش هزینه و افزایش بهره‌وری می‌شود.

رقابت بین کارگزاری‌ها با خدمات غیرحضوری

سحرخیز خاطرنشان کرد: اخیراً موضوع سندباکس بازار سرمایه مطرح و تصویب شده است. شاید یکی از بهترین فرصت‌ها باشد که به موضوع مجوز محدود به فین تک‌ها و شرکت‌هایی که توانمندی ارائه خدمات یک کارگزاری دیجیتال را دارند، فکر شود. کارگزاری‌ای که سقف کارمزدی (مثلاً نصف کارمزد کارگزاری‌های سنتی) دارد و البته کف کارمزد ندارد و باید با سایر کارگزاری‌ها رقابت کند؛ کارگزاری‌ای که برای جذب سرمایه مشتری نزد خود، با سقف‌های اعتباری و مالی متناسب با سرمایه خود مواجه است که ریسک مدیریت شود. کارگزاری‌ای که با محدودیت‌های مختلف و منعطفی مواجه است و از سوی دیگر، باید بتواند با ارائه خدمات صرفاً غیرحضوری، با کیفیت و خلاقانه، با سایر کارگزاری‌ها رقابت کند.

نظارت مکانیزه بر کارگزاری‌های دیجیتال

وی افزود: باید توجه نمود که اتفاقاً در همین کارگزاری‌های دیجیتال، امکان نظارت مکانیزه توسط نهادهای ناظر به خوبی وجود دارد و بنابراین، بدون شک، چنین فضایی منجر به تکاپوی بازار سرمایه خواهد شد و هر روز شاهد خدمات جدید، کیفیت بهتر خدمات و از سوی دیگر، کاهش رقابتی کارمزد خدمات به جای کاهش دستوری خواهیم بود.

مؤسس مرکز نظارت بر امنیت اطلاعات بازار سرمایه اظهار کرد: در مسیر تأسیس نهادهای مالی نوین، شرکت مدیریت فناوری بورس تهران و سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و بورس کالای ایران نقش‌های مهمی ایفا می‌کنند که با شرایطی که در دو سال اخیر در این شرکت‌ها داشتیم، امید و روشنی زیادی به چشم می‌خورد که ارکان بازار سرمایه هم مشتاقانه زمینه‌ساز وقوع این نوع نهادهای مالی نوین شده‌اند.

رقابت بین کارگزاری سنتی جایگاهی ندارد

سحرخیز در ادامه گفت: با کارگزاری دیجیتال، می‌توان فضای رقابتی توسعه کمی و کیفی خدمات همراه با کاهش هزینه‌ها را تصور نمود. یکی از مشکلات نهاد ناظر در برابر کارگزاری‌های سنتی، نظارت دقیق و پیشگیرانه و صحیح بر آن‌ها است و مشکل دیگر، مدیریت معقول ریسک کارگزاری از دید نهاد ناظر و از دید خود کارگزاری است. در یک کارگزاری دیجیتال می‌توان بستر نظارت، رصد و مدیریت ریسک در لحظه برای نهاد ناظر فراهم نمود؛ یعنی فضای رقابتی رو به رشد و با هزینه‌های رقابتی رو به کاهش، درحالی‌که ریسک‌های این صنعت هم به صورت دقیق مدیریت و کنترل می‌شود.

وی افزود: در حال حاضر، کارگزاری‌های سنتی تنها در حد ۲۵ درصد کارمزد مشخصی که نهاد ناظر تعیین کرده است، با هم رقابت می‌کنند. در واقع و در عمل، این ابزار رقابتی مهمی به شمار نمی‌آید. از یک‌سو ارائه خدمات معاملات آنلاین توسط کارگزاری‌های سنتی از سوی نهاد ناظر الزامی است و از سوی دیگر برخی یا شاید بسیاری از کارگزاری‌های سنتی، انگیزه کافی برای سرمایه‌گذاری و هزینه در افزایش کیفیت خدمات مبتنی بر آی تی ندارند. وقتی کارمزد ثابت و مشخصی از سوی نهاد ناظر تعیین شده است، شاید تعداد زیادی از شرکت‌های کارگزاری، اصلاً انگیزه رقابت و توسعه مبتنی بر سرمایه‌گذاری نداشته باشند، چرا که تورم از یک‌سو، بزرگ‌تر شدن بورس از طرف دیگر و انحصار مجوز شرکت‌های کارگزاری، بهترین بستر را برای نشستن و هزینه نکردن و رقابت نکردن و در عین حال سود کردن را فراهم کرده است.

نظارت بر کارگزاری‌ها با ابزارهای مبتنی بر فناوری اطلاعات

مدیر سابق فناوری اطلاعات سازمان بورس و اوراق بهادار تأکید کرد: در این شرایط، انگیزه‌ای برای تحول برای همه نیست. البته قطعاً شاهد هستیم، برخی از همین کارگزاری‌های سنتی به خوبی مسیر توسعه و رقابت را پیش می‌رفته‌اند اما آن‌ها عموماً برای بهتر شدن، در ذهن خود با خود رقابت می‌کنند، نه با سایر شرکت‌های رقیب.

سحرخیز خاطرنشان کرد: سازمان بورس و اوراق بهادار و شرکت‌های بورسی بر عملکرد کارگزاری‌های دیجیتال نظارت خواهند داشت و قطعاً نظارت بر همه کارگزاری‌ها باید به صورت مکانیزه با ابزارهای مبتنی بر فناوری اطلاعات توسط نهادهای ناظر صورت پذیرد. این کار، اطمینان نهادهای ناظر را نسبت به ریسک‌های این صنعت افزایش می‌دهد و بنابراین، با اطمینان بیشتری می‌توانند، مجوزهای فعالیت را صادر، محدود و یا لغو نمایند. این یعنی فضای رقابتی که در آن برای توسعه کمی و کیفی خدمات و کاهش هزینه‌های تحمیلی به سرمایه‌گذاران، رقابت تنگاتنگ می‌شود.

وی در پایان گفت: کارگزاری دیجیتال، بخواهیم و نخواهیم وارد عرصه بازار سرمایه خواهد شد. با عریض‌تر شدن بازار سرمایه، مسئولان امر، روزی ناگزیر به رفتن به سمت ایجاد فضای رقابتی با ایجاد کارگزاری‌های دیجیتال، کارمزد رقابتی، سقف‌های کنترلی منعطف و رقابتی و نظارت مکانیزه بر ریسک کارگزاری‌ها خواهند بود. امیدوار هستم که این موضوع، هرچه زودتر با مطالعه دقیق پایه‌ریزی شود و در سال‌های آینده که بازار سرمایه ما قطعاً مجدداً پوست خواهد انداخت، از قبل زیرساخت‌های متناسب آن اندیشیده شده باشد و بازار سرمایه پذیرای حجم بیشتری از سرمایه و سرمایه‌گذاران باشد.