بحرانی عظیم در راه صندوق های بازنشستگی

بحران عظیم صندوق‌های بازنشستگی کشور موضوعی است که چندین سال کارشناسان و دلسوزان داد آن را بلند کرده‌اند اما امان از تغییر رویه و اصلاح وضع موجود. حتی کار به آنجا رسیده که وزیر سابق تعاون، کار و رفاه اجتماعی از عجز دولت در خدمت‌دهی به سالمندان گفته و حاکمیت به این نتیجه رسیده که بحران این صندوق‌ها در کنار بحران آب و محیط‌ زیست در صورت مرتفع نشدن، سه بحران عمده و جدی کشور در آینده نزدیک است.

اما آیا چاره‌ای و چاره‌سازی برای حل این بحران هست؟ برای بررسی وضعیت و رسیدن به این حمیدرضا جیهانی کارشناس اقتصادی به صحبت پرداختیم و نظر وی را در این مورد پرسیدیم.

فراز و فرود صندوق های بازنشستگی

حمیدرضا جیهانی کارشناس اقتصادی در گفتگو با گسترش نیوز درباره این سوال که آیا صندوق های بازنشستگی در ایران ورشکست هستند اظهار کرد: صندوق های بازنشستگی محلی برای ذخیره کسورات بیمه ای است که اعضای آن صندوق در طول دوران خدمت به عنوان بیمه پرداز در آن مبالغی را پرداخت می کنند که صندوق به عنوان متولی و مسئول آن، ذخایر و پس انداز اعضا را به صورت مدون و با رعایت برخی اصول سرمایه گذاری می کند که در آینده بتواند از اعضای صندوق و بیمه پردازنش حمایت مالی و اقتصادی کند.

وی افزود: باید توجه داشت که کلیت صندوق های بازنشستگی به تبعیت از هر اقتصادی در دنیا دچار فراز و فرودهای خاصی می شوند.لذا چه در ایران و چه در امریکا و اروپا، جنگ ها،‌تحریم ها و بلایای طبیعی حاد و جهش های تورمی و اقتصادی، همگی از موانع تقویت و ارتقای صندوق های بازنشستگی هستند. البته کشورهای در حال توسعه سعی کرده اند این ریسک های اقتصادی و اجتماعی را تا حدی کنترل و مدیریت کنند و تبعات آن را به حداقل برسانند.

خلا در مدیریت صندوق های بازنشستگی

جیهانی ادامه داد: اما در ایران متاسفانه به چند دلیل این خلا را نتوانستیم پر کنیم، مهمترین دلیل این موضوع این است که ما در ایران،‌حوزه تنظیم گری و نظارتی صندوق های بازنشستگی و بیمه ای به صورت پروژه ای برگزار می شود. لذا ما در ایران تنظیم گری حرفه ای نداریم و از طرف دیگر یک ناظر جدی غیر دولتی نیز در صندوق های بازنشستگی در حوزه دریافت ها و هزینه کردها و سرمایه گذاری نداریم.

در کل می توان گفت ما در صندوق های بازنشستگی پیش از هر خلا و مشکل دیگری با بحران حکمرانی و نظارت مواجه هستیم و این سبب شده که ما ورشکستگی احتمالی این صندوق های روبرو شده ایم و در سالهای اخیر دیده ایم که این اتفاق برای برخی از صندوق های کشور رخ داده است.

این کارشناس اقتصادی بیان کرد: محاسبات اکچوئری،‌محاسباتی است مبتنی بر تخمین هزینه بیمه و تعهدات بلند مدت بیمه گذاران و به عبارت دیگر یک صندوق بازنشستگی باید درآمدهای فعلی و هزینه های جاری را محاسبه کند و تعهداتی که در بلند مدت به اعضای صندوق دارد را در نظر بگیرد و قاعدتا این محاسبات اکچوئری منجر به ایجاد یک تعادل بین درآمد فعلی و هزینه های سالهای آتی می شود.

اثر تصمیمات حاکمیت بر صندوق ها

جیهانی بیان کرد: چالش اصلی در صندوق های بازنشستگی ایران عدم حضور یک تنظیم گر و ناظر جدی غیر دولتی است و این خلا بزرگ منجر به این شده که ما هیچ محاسبه رسمی که مبتنی بر مباحث علمی و ضوابط و قواعد باشد در ایران نداشته باشیم چون دولت به عنوان یک ناظر بلامنازع در حوزه اکچوئری و محاسبات بیمه ای نقش بازی کرده و معمولا تصمیماتی که در حاکمیت کشور در موضوعات مختلف گرفته شده بر صندوق های بازنشستگی اثر مستقیم و غیر مستقیم دارد و بدون هیچ محاسبه ای بر پایه یکسری مسائل سیاسی و پوپولسیتی اتفاق افتاده است و به محاسبات فنی توجه نشده است.

وی با بیان اینکه بهتر است در این مورد مجلس به این بحث ورود کند اظهار کرد: اگرچه خود مجلس هم در حوزه هایی که وارد شده نسبت به این محاسبات توجه نکرده است. و ما را ملزم به به این نتیجه گیری می کند که در صندوق های بازنشستگی احتمال بحران وجود دارد زیرا که مرجع برای رسیدگی به این موضوع وجود ندارد.

جیهانی در پایان اظهار کرد: ما اکنون مشکلی جدی و مهمتری داریم و ‌به دلیل عدم وجود مطالعات فنی و اقتصادی در صندوق های بازنشستگی و قوانین حاکم و علی رغم اینکه همگان معترض به وجود مشکلات در مسائل مالی و اقتصادی در این صندوق ها هستند هیچگونه پیش بینی دقیقی در این خصوص نداریم و چالش اصلی این است که ما در یک حوزه اقتصادی بحران های پیش رو را نمی توانیم زوایا و ابعادش را پیش بینی کنیم.

مخلص کلام این است که صندوق های بازنشستگی قطعا دچار چالش های خیلی جدی هستند و نمونه های آن را می توان در تجمعات و اعتراضات اعضاص صندوق های بازنشستگی در سالهای اخیر دید و علنی ترین آن کمک های بلاعوض دولت به این صندوق ها در غالب بودجه کشور است که همان معنی عدم اقتصادی بودن صندوق های بازنشستگی در مدیریت کسورات بیمه ای اعضا برای پرداخت های آینده است.