ماجرای یارانه پنهان چیست؟

روز قبل مساله رفراندوم تغییر یارانه‌ها در مجلس مطرح شد. طرحی که هم می‌خواهد پرداخت یارانه نقدی را به رفراندوم بگذارد و هم پرداخت یارانه‌های پنهان را. اما ماجرای یارانه پنهان چیست و اقتصاد ایران سالانه چقدر یارانه پنهان انرژی می‌دهد؟

برآوردها نشان می‌دهد که حدود ۴۰ کشور در جهان، برای مصرف سوخت‌های فسیلی، به شهروندان خود «یارانه» می‌دهند. هدف، ظاهرا تامین رفاه شهروندان است، اما گزارش «آژانس بین‌المللی انرژی» نشان می‌دهد که این یارانه‌ها عمدتا به جیب ثروتمندان می‌روند و نه به جیب فقرا.

برای ما ایرانی‌ها اما تکان‌دهنده‌ترین بخشِ این گزارش این است: ایران در سال ۲۰۱۹ میلادی، به تنهایی حدود ۴۷ درصد از یارانه مصرف سوخت‌های فسیلی در جهان را پرداخت کرده و در صدر جدول بوده است.

یارانه انرژی در ایران و جهان

ایران در سال ۲۰۱۹ میلادی، حدود ۱۸٫۸ درصد از GDP خود را خرج پرداخت یارانه انرژی کرده است، یعنی بیش از هر کشور دیگری در جهان.

 بر این اساس، ایران در آن سال حدود ۸۶ میلیارد دلار (معادل حدود ۲ هزار تریلیون تومان) یارانه مصرف سوخت فسیلی پرداخت کرده که معادل ۱۸٫۸ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور هم بوده است. سهم هر ایرانی از این ریخت‌وپاشِ انرژی، معادل روزی ۶۵ هزار تومان است.

یعنی اگر دولت پرداخت یارانه پنهان را متوقف کند می‌تواند روزانه به هر ایرانی ۶۵ هزار تومان و ماهانه حدود دو میلیون تومان یارانه نقدی بدهد.

هیچ کشور دیگری در جهان، این حجم از تولید ناخالص داخلی خود را به یارانه مصرف سوخت‌های فسیلی اختصاص نداده و ایران، چه از نظر حجم یارانه و چه از نظر سهمِ این یارانه از تولید ناخالص داخلیِ خود (۱۸٫۸ درصد) در جهان بی‌همتا است.

بر این اساس، ایران در سال ۲۰۱۹ میلادی، حدود ۵۱٫۷ میلیارد دلار در مصرف برق به شهروندان خود یارانه داده، حدود ۱۸ میلیارد دلار در مصرف نفت (که از جمله در دیگر حامل‌های انرژی همچون بنزین و گازوئیل نمود پیدا می‌کند) و حدود ۱۶٫۳ میلیارد دلار هم در مصرف گاز.