استراتژی شکسته خورده بانک مرکزی برای نجات بورس

روند نرخ بهره بین بانکی در کشور در هفته‌های اخیر مسیری نزولی داشته است. این اتفاق در پی دستور دولت در جهت نجات بورس به بانک مرکزی رخ داده و اتفاقات مهمی را در بازارهای بانکی به ثبت رسانده است.

دولت در ابتدای زمستان با دستور ده بندی خود در راستای نجات بورس به بانک مرکزی فرمان داد تا نرخ سود بین بانکی در سقف ۲۰ درصد قرار داشته باشد. این در حالی است که برخی معتقدند روال فرمان دهی از دولت به بانک مرکزی در جهت نجات بورس در مقایسه با سایر نقاط جهان امری غیری عادی است. با این حال روسای فعلی این بانک خود را ملزم به رعایت گزاره‌های دولت در این خصوص می‌دانند.

در همین رابطه در آخرین هفته بهمن ماه نرخ سود بین بانکی به کمترین سطح خود در ۴ ماه اخیر رسید، اما بررسی‌های دقیقتر نشان می‌دهد این متغیر در کشور هنوز در مقایسه با سال قبل در سطح بالاتری قرار داشته و پول پاشی‌های بانک مرکزی در بازار باز تنها از بیشترین میزان نرخ سود در آذر که معادل با ۲۱.۰۹ درصد بود ۰.۸۳ واحد درصد کاهش پیدا کرده است.

رکوردزنی بسط نقدینگی در بازار باز

در بازار باز بانک مرکزی با بسط پول سعی در مدیریت نقدینگی بانک‌ها و تنظیم نرخ سود بین بانکی دارد. در همین رابطه این نهاد با صلاحدید خود از بانک‌های نیازمند اقدام به خرید اوراق در این بازار کرده و با نرخ سودی که آن را نیز خود تعیین می‌کند در تاریخ سررسید معلوم دوباره اوراق خریداری شده را به بانک‌ها می‌فروشد.

در همین رابطه در سیزده هفته گذشته بانک مرکزی با ۱۰۰ درصد اوراق پیشنهادی بانک‌ها برای فروش موافقت کرده و در نهایت بسط نقدینگی را در آخرین هفته بهمن ماه به ۸۲ هزار میلیارد تومان رسانده که بیشترین رکورد در هفته‌های برگزاری بازار باز به شمار می‌آید. این در حالی بود که نرخ سود در این بازار همچنان در دو هفته متوالی در کف ۴ ماه قرار داشته است.(برابر با ۱۹ درصد)

افزایش بسط پول در این بازار و تنزل نرخ سود به کف ۴ ماهه نشان از فرمانبری قاطعانه بانک مرکزی از دستور دولت داشته تا در ادامه بتواند نرخ بهره را مهار کرده و آن را در سقف ۲۰ درصد نگه دارد. یعنی آن چه که پیش از این دولت از بانک مرکزی در بندی جداگانه خواسته بود.

اما بررسی‌ها و مقایسه آمارها با سال گذشته نشان می‌دهد این تزریق‌های بی‌سابقه هفتگی پول در این بازار هنوز نتوانسته شرایط را آن طور که در سال گذشته برای اقتصاد ایران در این زمینه بوده، برساند.

نرخ بهره بین بانکی در کف چهار ماه اخیر

در هفته پایانی بهمن ماه نرخ سود بین بانکی در اطلاعیه بانک مرکزی به ۲۱.۲۶ درصد رسیده و در مقایسه با هفته قبل ۰.۰۵ واحد درصد کاهش پیدا کرد.

بررسی این نرخ با ماه‌های اخیر نشان می‌دهد این کمترین میزان نرخ بهره در ۴ ماه اخیر بوده است. اما مقایسه این متغیر با سال گذشته نشان می‌دهد هنوز نرخ بهره نیاز به بسط بیشتر در بازار باز دارد تا کاهش جدی تری را تجربه کند.

سال ۱۴۰۰ بسط بالاتر پول و نرخ بالاتر سود

مقایسه آمار بسط نقدینگی در بازار باز در هفته‌های زمستانی سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ نشان می‌دهد بسط پول در این بازار در امسال بیش از هزار و ۲۰۰ درصد افزایش داشته است.

بسط هفتگی پول در بازار باز در هفته ابتدایی زمستان ۹۹ برابر با ۴ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بوده و در پایان بهمن ماه با هزار و ۶۷۰ میلیارد تومان افزایش به ۶ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان رسید.

این در حالی است که در سال ۱۴۰۰ سطح بسط پول در بازار باز درهفته نخست زمستان برابر با ۷۰ هزار میلیارد تومان بوده و در پایان بهمن ماه به ۸۲ هزار میلیارد تومان ارتقا پیدا کرده است. یعنی ۱۲ هزار میلیارد تومان افزایش.

مقایسه آمارهای بسط پول دراین بازار در دو سال گذشته نشان می‌دهد که رشد سالانه تزریق نقدینگی بانک‌ها در این مدت در هفته اول دی ماه برابر با هزار و ۴۰۰ درصد بوده و در هفته منتهی به ۲۵ بهمن ماه معادل با تقریبا هزار و ۲۰۰ درصد.

به عبارت دیگر بسط پول در بازار باز بیش از ۱۲ برابر در این مدت رشد داشته تا بتواند نرخ سود را در سقف ۲۰ درصد نگه دارد و از طرفی بازدهی بورس را رشد دهد اما آمارها نشان می‌دهد هنوز این هدف محقق نشده است.

بررسی نرخ سود بین بانکی در دو هفته پایانی بهمن ماه نشان می‌دهد این رقم در سال ۹۹ تقریبا برابر با ۱۹.۸ درصد بوده و اکنون با فشار تزریق پول در بانک‌ها نهایتا تا ۲۰.۲۶ درصد پایین آمده است. یعنی با وجود ۱۲ برابر شدن تزریق پول در بازار باز، نرخ بهره هنوز ۰.۵ واحد درصد بیشتر از سال قبل است.

نکته مهم دیگر در این رابطه آن است که تمام این عملیات در راستای بهبود وضعیت بازدهی بورس از مسیر نزولی خود بوده حال آن که در مقایسه بازدهی ماهانه بورس در بهمن ماه امسال و سال گذشته مشاهده می‌شود این متغیر در امسال ۷.۴ واحد درصد کمتر از بهمن ۱۳۹۹ بوده است.

به عبارت دیگر با وجود بسط پایین پول در بازار باز در دومین ماه زمستانی سال گذشته بازدهی بورس برابر با ۷.۶ درصد بوده اما این رقم اکنون با وجود افزایش قابل ملاحظه درتزریق نقدینگی در بازار باز در بهمن امسال تاکنون معادل با تنها ۰.۲ درصد ثبت شده و تقریبا رشدی در این متغیر ثبت نشده است.

بنابراین به نظر می‌رسد هنوز بانک مرکزی به هدف خود در زمینه نرخ سود بین بانکی و افزایش بازدهی بورس نرسیده یا به عبارتی سیاست‌های پولی نقشی راهگشا در صعود بازدهی بورسی ندارد. اکنون باید منتظر بود و دید این نهاد در هفته‌های باقی مانده امسال سیاست‌های خود را در جهت دست یابی به اهداف خود چگونه دنبال خواهد کرد و تا چه اندازه موفق خواهد بود؟