قطعی آب نتیجه مدیریت اشتباه است

شهرکرد، ارومیه و همدان حالا هم می‌گویند قطعی آب به برخی از روستا‌های گیلان رسیده، قطعی آبی که منجر شده برای برخی از استان‌ها چاره جویی شود و چاه هایی برای تعبیه آب احداث شوند یا آب شرب جیره بندی شود اما اگر بخواهیم این موضوع را ریشه یابی کنیم، علت قطعی آب شهرستان‌ها آن هم شهرستان‌های پر آب کشور چیست؟

علی بیت الهی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه و شهر‌سازی به گسترش نیوز می‌گوید: اگر بخواهیم به صورت ریشه‌ای به این مسئله نگاه کنیم، قطعی آب نتیجه مدیریت و استراتژی غلطی است که دنبال می کنیم.

وی ادامه داد: پرداختن به مساله آب بدون در نظر گرفتن توسعه کشور نتیجه های غلطی به دنبال دارد، توسعه‌ای که بر مبنای مسائل زیست محیلی نباشد به آن توسعه ناپایدار می گویند. اقدامی که اگر بر مبنای مختصات جغرافیایی، طبیعی و اقلیمی یک بوم نباشد، به عنوان توسعه ناپایدار قلمداد خواهیم کرد، زیرا در آینده به دلیل عدم توازنی که با شرایط محیطی ایجاد می‌کند. نظم و نظام طبیعت را برهم زده  و در شرایط ناپایدار و شکننده قرار می گیرد.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه و شهر‌سازی اضافه کرد: در واقع سیستم‌های آبی کشور ما و نیاز‌های آبی و مدیریت عرشه منابع آبی کشور، نشان می‌دهد که ما از الگوی توسعه پایدار کاملا تخطی کرده‌ایم. البته جدا شدن از این الگو در اواسط  دهه ۵۰ همزمان با رشد جمعیت اتفاق افتاد که عواملی نظیر  مکان یابی مجموعه‌های صنعتی ، توسعه ناموزون شیوه های کشاورزی، شیوه‌های کشاورزی غلط  اتفاق افتاد که منجر به توسعه نا پایدار شد. به همین دلیل زمانی‌ که در شرایط دشوار قرار می‌گیریم، تغییرات در میزان بارندگی یا شرایط اقلیمی نمود محسوسی در پایداری روابط انسان و طبیعت پیدا می‌کند.

بیت الهی اضافه کرد:  یکی از بدیهی‌ترین و نیاز‌های اولیه انسان تامین آب است و زمانی که نیاز اولیه انسان برهم می‌خورد چالش‌های جدید به وجود می‌آید، مانند اتفاقاتی که در استان‌های کشور مشاهده می‌کنیم.

وی توضیح داد: دلیل اصلی کم آبی و قطعی آب برنامه‌ریزی‌های توسعه بدون سازگار کردن با شرایط اقلیمی است. ما بر اساس برخی الگو‌های توسعه ناپایدار، تاسیسات، اقدامات، سازه،  گسترش و توسعه‌هایی انجام داده‌ایم که هم اکنون نیاز هایی را ایجاد کرده است. این نیاز‌ها را باید بر اساس شرایط اقلیمی که هم اکنون درگیر آن هستیم، پاسخ دهیم. اکنون عدم پاسخگویی منجر به شرایط بحرانی شده است. به عنوان مثال با احداث سدهای متعدد، یک منابع آبی در بالادست دشته خوزستان ایجاد می کنیم و این آب به عنوان یک منبع بزرگ آبی در خاطر ما می ماند. در پایین دست شروع به کاشت، گسترش نیشکر و اقداماتی از این نظیر انجام می‌شود. البته این موارد برای خوزستان است که در استان‌های دیگر به شکل دیگر خود را نمایان می‌کند. نتیجه چنین اقدامی کمبود آب است. البته تا زمانی که  منابع آبی وجود دارند آن نیاز‌ها هم برطرف می‌شوند مشکلی وجود ندارد.

بیت الهی اضافه کرد: زمانی که نمی‌توانیم پاسخ گوی این نیاز ها باشیم شرایط بحران‌زا می‌شود و عدیده‌ای از مشکلات به وجود می‌آید. به ویژه در مسئله آب شرب که ما در شهر‌ها و استان‌های مختلف شهرکرد، همدان، ارومیه و خوزستان و حتی در شهر‌ها و استان هایی که از نظر بارندگی وضعیت مناسبی دارند، نمود پیدا می‌کند.

برداشت بی رویه از آب‌های زیر زمینی برای کشاورزی

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه و شهر‌سازی  توضیح داد: متاسفانه ما با سیاست‌های مدیریتی ناهمگون و بدون در نظر گرفتن میزان ظرفیت اقلیمی خوداقداماتی نظیر رشد جمعیت، برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب زیر زمینی، توسعه کشاورزی و برداشت محصولاتی که نیاز استراتژیک ما نیستند و تولید می‌شوند، منجر به توسعه ناپایدار شده است. استفاده از منابع زیر زمینی برای کشاورزی باعث شده  مقدار زیادی از ذخایر آبی ما صرف این دست از محصولات کشاورزی شود، از طرف دیگر نیاز آب شرب که اصلی‌ترین نیاز ما است دچار چالش می‌شود. به عنوال مثال اگر ما حدود ۱۴۰ کیلومتر مکعب آب زیر زمین یکسری مخزن پیدا کرده‌ایم.

وی در خاتمه تاکید کرد: از اواسط دهه ۵۰ به ویژه از اوایل دهه ۷۰ تاکنون کسری مخزن و فشار به آب زیر زمینی عمدتا در کشاورزی ما مصرف می‌شود به دلیل همین توسعه بی‌رویه و عدم توجه به سازگاری این توسعه با شرایط اقلیمی این منابع غنی، گوارا و کاملا بهداشتی را صرف محصولاتی می‌کنیم که ۳۰ درصد از آن هم هدر میرود. برای هرکیلو از محصولات چند ده لیتر آب مصرف می‌شود، در حالی‌ که برای تامین آب مورد نیاز با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند. عدم سازگاری توسعه پایدار با شرایط اقلیمی و زیست محیطی  کشور یا همان توسعه نا پایدار منجر به چالش هایی شده است که در شهر ها و استان های مختلف در قالب قطعی آب با آن روبرو هستیم. نا هماهنگی و نا همگونی با شرایط زیست محیطی خود را به این شکل نشان داده است.