فواید کشاورزی در خاک دیگران

«امنیت غذایی» از وجوه مهم «امنیت ملی» است و در هر کشور، ابعاد کمی و کیفی آن امنیت ملی را تعیین می‌‎کند. در مقابل، ناامنی غذایی ازجمله عواملی است که می‌تواند ارزش‌های حیاتی و در نتیجه، امنیت ملی یک نظام سیاسی اجتماعی را به مخاطره بیندازد بنا به‌تصریح اجلاس جهانی غذا در تعریف امنیت غذایی در سال ۱۹۹۶، «امنیت غذایی هنگامی وجود دارد که همه مردم در تمامی ایام به غذای کافی، سالم و مغذی دسترسی مادی و اقتصادی داشته باشند و غذای در دسترس نیازهای یک رژیم تغذیه‌ای سازگار با ترجیحات آنان را برای یک زندگی فعال و سالم فراهم سازد».

امنیت غذایی یکی از سرفصل‌های مهمی است که از سوی مسئولان و سیاست‌گذاران کشورهای مختلف دنیا دنبال می‌شود. ارتقای بهره‌وری در بخش کشاورزی، سرمایه‌گذاری زیربنایی در این صنعت و روی آوردن به کشت‌های فرا سرزمینی ازجمله تدابیری است که کشورها در این حوزه در پیش می‌گیرند. در ایران به دلیل اقلیم خشک و به خصوص خشک‌سالی‌های پی‌درپی سال‌های اخیر و کمبود منابع آبی در بسیاری از استان‌ها، مدت‌زمانی است از ایده کشت فرا سرزمینی برای کشاورزان ایرانی سخن به میان آمده است. بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که این روش کشاورزی و قانون مرتبط با آن، با توجه به کمبود منابع آبی در استان‌های متعدد کشور از اهمیت بالایی برخوردار است و قطعاً تعلل در این زمینه می‌تواند در آینده، کشور را با بحران‌هایی به ویژه در حوزه تامین مواد غذایی مواجه کند.

تکلیفی برای وزارت کشاورزی

محمدجواد عسکری رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با صمت در مورد موضوع یادشده اظهار کرد: به دلیل اهمیت موضوع منابع آبی و خاکی، هر کشوری لازم است در حوزه کشت فرا سرزمینی وارد عمل شود. به دلیل خشکسالی پیاپی با مسائلی روبرو هستیم. ظرفیت‌های خوبی در حوزه کشت فرا سرزمینی داریم. هم سرمایه‌گذار داریم که بتواند با سرمایه خودش کار انجام دهد و هم در خارج از کشور ظرفیت‌های خوبی برای این کار فراهم است. خوشبختانه کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی به طور جدی این موضوع را دنبال کرده و هم دولت، وزارت جهاد کشاورزی را مکلف کرده تا در راستای کشت فراسرزمینی اقداماتی انجام دهد.

وی ادامه داد: در مجموعه وزارتخانه به افراد متعددی مأموریت داده شده است و تشکل‌های بخش کشاورزی را هم فعال کردیم. به طور خاص انجمن کشت فراسرزمینی موضوع را دنبال می‌کند. انشاالله بتوانیم به‌زودی فضا را مهیا کنیم. شرایط کشور بسیار خوب است و خیلی از کشورها اعلام آمادگی کردند. تلاش می‌کنیم که کشت فرا سرزمینی عملیاتی و اجرایی شود. در این میان کشورهای آسیای میانه، آمریکای لاتین و جنوبی، عراق و سوریه جهت همکاری در حوزه کشت فراسرزمینی اعلام آمادگی کردند.

رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی در ادامه درباره همکاری با روسیه پیرامون این موضوع گفت: همکاری با روسیه در فضای بسیار خوبی شکل گرفته و در چند روز گذشته رئیس حفظ نباتات قراردادی با همتای روسی در روسیه درباره صادرات محصولات کشاورزی بستند که توافق خیلی خوبی بود و سبب خواهد شد که محصولات ما نسبت به گذشته بیشتر و بهتر صادر شود.

چالش تامین دانه‌های روغنی

وی با انتقاد از رویکرد واردات محور دولت در سال‌های گذشته اظهار کرد: لزوم توجه به افزایش تولید برای نیل به خودکفایی و تامین امنیت غذایی کشور مهم است. ما اکنون در کشور ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار زمین مناسب کشت غلات داریم که متاسفانه در عمل نتوانسته‌ایم بهره‌وری مناسبی از این ظرفیت داشته باشیم.

رئیس کمیسیون کشاورزی ادامه داد: در حال حاضر میانگین تولید گندم در هر هکتار ۴ تن است که با اتخاذ راهکار‌های نوین، بهره‌وری به ۵ تن در هکتار افزایش خواهد یافت و می‌توانیم کل نیاز کشور به گندم را تامین کنیم و از واردات این محصول بی‌نیاز شویم.

وی اظهار کرد: تولید دانه‌های روغنی بسیار کمتر از سطح موردنیاز کشور است. این در حالی است که در مقطعی گام‌های خوبی در این زمینه برداشته شد اما متاسفانه در دولت گذشته نگاه‌ها معطوف به استفاده از ظرفیت‌های داخلی نبود و به واردات روغن اکتفا کردیم و اکنون در این زمینه با چالش جدی مواجه هستیم. ما در کمیسیون کشاورزی، سازوکارهای مربوطه را تعریف کرده‌ایم و اعتبارات موردنیاز نیز تصویب شده است. در همین راستا نمایندگان مجلس در تلاش هستند که با اصلاح قوانین و به روز کردن آن‌ها و رفع بروکراسی‌ها، زمینه را برای افزایش تولید روغن به عنوان یک کالای اساسی فراهم کنند.

الگوی کشت عملیاتی می‌شود

عسکری بیان کرد: الگوی کشت که عملیاتی شود کشاورز ما بی‌دغدغه می‌تواند محصولش را کشت کند. دولت محترم اعلام کرده از مهرماه این کار عملیاتی می‌شود. برای اجرای الگوی کشت توجه به مبحث خرید تضمینی محصولات کشاورزی حائز اهمیت است. اگر بناست در این کشور در بخش کشاورزی به یک جایگاه ارزشمند برسیم باید تسویه‌حساب در خریدهای تضمینی محصول با فوریت صورت گیرد. سازوکارهای این امر در کمیسیون تعریف شده است که باید هم سرمایه در گردش و هم نهاده‌های موردنیاز کشاورز تامین شود. همچنین سنددار کردن اراضی کشاورزی از دیگر اقدامات است که باید برای ارائه تسهیلات به کشاورز انجام شود.

رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس اظهار کرد: تمامی مشکلات بخش کشاورزی با کمک محققان احصا شده و راهکاری برای آنها ارائه شود. طرح امنیت غذایی و احصای مشکلات بخش کشاورزی تهیه و تدوین شده و پس از اعلام در صحن و رفع ایراد در شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام به زودی به دولت ارائه می‌شود.

وی افزود: امنیت غذایی به امنیت ملی گره خورده و قطع به یقین در راستای نیازهای غذایی جامعه باید تلاش‌های جدی صورت بگیرد. یکی از بحث‌های جدی ما در حوزه‌ توسعه‌ بخش کشاورزی تولید بیشتر، تولید با کیفیت، تولید سالم و دانش‌بنیان است.

باید امید زنده نگه داشت

عسکری با بیان اینکه علیرغم وجود ظرفیت‌ها و قابلیت‌های بسیار در حوزه‌ دانش‌بنیان کردن بخش کشاورزی، در این حوزه عقب هستم و رشدمان در حد ۴ درصد است اضافه کرد: باید هرچه سریع‌تر در این بخش خودمان را ارتقا بدهیم و کار را دنبال کنیم. در مرکز تحقیقات کشاورزی استان فارس و دانشگاه شیراز حرکتی در این زمینه شروع شده است. امید می‌رود که این روال به نتایج خوبی برسد. متاسفانه استان فارس با وجود ظرفیت‌های بالا عقب‌ماندگی‌های زیادی وجود دارد. در بخش پایانه صادراتی محصولات کشاورزی برای یارانه سوخت هواپیما اقداماتی در کمیسیون انجام شده و استان فارس پایلوت قرار گرفته اما زیرساخت‌ها فراهم‌ نیست باید هر چه زودتر پایانه صادراتی تکمیل شود.

وی با بیان اینکه در دولت گذشته دچار سوءتدبیر بودیم افزود: امروز دولت با مشکل بودجه مواجه است. ماهیانه ده هزار میلیارد تومان بدهکاری دولت قبل را می‌دهد اما باید امید را در کشاورز ایجاد و مشکلات را برطرف کرد تا تولید محصولات کشاورزی با خلل مواجه نشود. اکنون به دلیل کمبود نقدینگی امکان ترخیص نهاده‌ها در بنادر وجود ندارد؛ لذا رایزنی با دولت برای تسریع این امر انجام شده و وزیر جهاد کشاورزی برای کشت پاییزه مکلف به تامین نهاده‌ها شده است.

تامین ۲۰ هزار تراکتور

وی با اشاره به تجهیز و ارتقای مکانیزاسیون در کشاورزی از تامین ۲۰ هزار تراکتور با مشارکت بانک‌ها خبر داد و گفت: تامین نیمی از این ماشین‌آلات با همکاری بانک کشاورزی انجام می‌شود. ضمن اینکه مشکل خودرو و نیروی انسانی در بخش کشاورزی در کل کشور وجود دارد و باید تلاش کرد تا این مشکل حل شود. امروز وزارت جهاد کشاورزی ۱۰ هزار نیروی متخصص نیاز دارد که اگر دولت مجوز دهد بحث استخدام نیز دنبال می‌شود.

سخن پایانی:  به گفته دانشمندان، افزایش دمای جهانی بر اثر تغییرات آب و هوایی و تغییرات الگوهای بارشی موجب افزایش خشکسالی در جهان شده و احتمالاً اوضاع بدتر هم خواهد شد. بخش کشاورزی نخستین و البته مهم‌ترین بخشی است که در کشورهای جهان تحت تاثیر شدید خشکسالی قرار دارد. ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. بیش از ۸۵ درصد منابع آب کشور صرف بخش کشاورزی می‌شود و کمبود منابع آب طی سال‌های آینده تاثیر غیرقابل‌انکاری بر بخش کشاورزی کشور خواهد گذاشت. به همین دلیل به گفته کارشناسان «کشت فراسرزمینی» می‌تواند راهبرد بسیار مناسبی برای مقابله با تاثیرات بحران خشکسالی بر بخش کشاورزی کشور باشد. کشت فراسرزمینی یکی از طرح‌هایی بود که از سال ۹۲ تا ۹۵ موردبحث بسیاری از کارشناسان بود و در ذیل برخی از بندهای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی آورده شده بود.

ولی بااین‌حال دولت یازدهم اواخر اردیبهشت‌ماه سال ۹۶ آیین‌نامه کشت فراسرزمینی را که به تصویب هیئت‌وزیران رسیده بود، برای اجرا به وزارت جهاد کشاورزی، وزارت امور خارجه، وزارت امور اقتصادی و دارایی، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و صندوق توسعه ملی ابلاغ کرد، ولی از آن سال تا پایان دولت دوازدهم اقدام خاصی برای تولید محصولات کشاورزی و کاهش واردات برخی محصولات به کشور نشد. اما در دولت سیزدهم به نظر می‌رسد که برای توسعه کشت فراسرزمینی با کشورهایی ازجمله ترکمنستان، آذربایجان، ارمنستان، آفریقای جنوبی، اوگاندا، غنا، کنیا، افغانستان، تاجیکستان، قرقیزستان، اوکراین، بلاروس، سوریه، قزاقستان، برزیل، ونزوئلا، عراق، گرجستان، مولداوی، ویتنام و مقدونیه، پاکستان و سورینام برای کشت فرا سرزمینی گفتگوها و قراردادهایی تنظیم شده است. بدون هیچ شکی کشت فراسرزمینی می‌تواند مزایای زیادی برای امنیت غذایی کشورمان به همراه داشته باشد به‌طوری‌که اجاره ارزان‌قیمت زمین‌های زراعی برای کشاورزی در کشورهای هدف، می‌تواند در نهایت به توسعه صدور خدمات فنی مهندسی داخل کشور منجر شود. از طرف دیگر با به کارگیری اراضی کشاورزی خارج از کشور، استراحت زمین‌های داخلی را تضمین کرده و آب‌وخاک خود را ترمیم کرد. علاوه بر آن، بخش بزرگی از نیازمان به محصولات کشاورزی تأمین می‌شود.

برای مشاهده و دانلود ویژه نامه تولید مقدس اینجا کلیک کنید.