معاملات زیر زمینی در حالت انفجار / تورم کشنده شد

تورم، آفتی که سالیان سال اقتصاد ایران را دچار آسیب و تنش‌‌های بسیاری کرده است. تنش‌هایی که منجر به بزهکاری و شرمندگی بسیاری شده است. اخیرا رقم تورم ۴۰ درصد برآورد شده بود که در واقعیت رقمی بیش از آن را شاهد هستیم. همچنین صندوق بین‌المللی پول تورم رو به رشد را تا ۲سال آینده برای کشور پیش‌بینی کرده است. صندوق بین‌المللی پول در مهرماه امسال، تورم سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ را حدود ۴۰  درصد پیش‌بینی کرده بود. گزارش فروردین ماه این نهاد نرخ‌های کمتری یعنی ۳/۳۲ و ۶/۲۷ را برای این ۲ سال تخمین زده بود. در حالی که این صندوق جهانی با ادامه‌دار شدن کسری بودجه و کاهش ارزش پول ملی ایران تورمی بیش از ۵۰ درصد را در انتظار اقتصاد ایران دیده است. البته لغو تحریم‌ها، تثبیت نرخ ارز و افزایش صادرات نفت می‌تواند اقتصاد ایران را از چنین بحرانی نجات دهد و حتی طبق این پیش‌بینی تورم ممکن است به زیر ۱۰ درصد نیز برسد. به هرحال اگر چنین پیش‌بینی‌هایی صحیح باشد و شروط لازم برای افت تورم نیز عملی نشود، بار گرانی‌ها بر دوش مردم دوچندان می‌شود. رشد تورم به عوامل متعددی همچون رشد نقدینگی، تحریم‌های طولانی مدت بانکی، حذف ارز ترجیحی و موارد متفاوت دیگر وابسته است. برای تحلیل بیشتر این موضوع و پیش‌بینی یاد شده به سراغ عبدالحسین ساسان؛ اقتصاددان رفتیم. در ادامه با گسترش‌نیوز همراه باشید.

پرخوری دولت کار دستش داد

عبدالحسین ساسان؛ اقتصاددان تورم را به بیماری دیابت تشریح و عنوان کرد: بیماری قند دوا و درمانی ندارد. البته قرص‌ها و داروهایی وجود دارد که از آسیب بیشتر به کلیه‌ها و چشم‌ها جلوگیری می‌کند اما هیچگاه درمان‌کننده و متوقف‌کننده نیست. راهکار درمان آن پرهیز غذایی و سبک‌سازی وزن بدن است. تورم از این نظر بسیار به دیابت شباهت دارد. تورم کشنده است؛ چرا که موجب فروپاشی بنیان خانواده‌ها، ایجاد فساد و از بین بردن شرافت انسان‌ها می‌شود. بعضی از مسئولان می‌گویند تورم باعث رشد شده است اما چنین گفته‌ای یکی از اشتباه‌ترین حرف‌هایی است که مورد علاقه مسئولان است. بزرگترین مزیت تشبیه تورم به بیماری دیابت این است که تورم نیز اقتصاد را مانند چشم انسان کور می‌کند و هزار آفت دیگر را به دنبال دارد.

او درمان بیماری تورم را پرهیز از هزینه‌های غیرضروری یا تجملی دولت دانست و خاطرنشان کرد: تا زمانی که دولت نتواند اقتصاد را از شر هزینه‌های برون مرزی خلاص کند، روند به همین شکل پیش خواهد رفت. این یعنی پرهیز غذایی نکرده و با خوردن صد نوع شیرینی و تمام غذاهای ممنوعه بر بیماری خود دامن زده است. بزرگترین پرهیزی که دولت‌ها باید انجام دهند این است که هزینه‌های برون‌مرزی خود را هرچه می‌توانند کاهش دهند. اگر این کار را نتوانند انجام دهند مجبور به پذیرش تورم می‌شوند و در پی آن مردم را نیز تاب‌آور و مقاوم بار می‌آورند.

تورم معاملات زیرزمینی را گسترش داد

این اقتصاددان با اشاره به وجود هزینه‌های برون مرزی بی‌نهایت بیان کرد: دولت‌ها به خوبی می‌دانند که این هزینه‌ها شامل چه می‌شود. رقم عجیبی از بودجه و بیشتر از آنچه که اکنون در وزارتخانه‌ها وجود دارد، کشور دارای هزینه‌های برون مرزی است. بنابراین پرهیز اولین گام برای جلوگیری از تورم به شمار می‌آید.

ساسان گام دوم رشد اقتصادی را کاهش فربگی دولت دانست و بیان کرد: تا زمانی که دولت‌ها در ایران چاق‌ترین سازمان تاریخ ایران به حساب می‌آیند و دغدغه برای تامین هزینه آن‌ها وجود دارد، تورم افزایشی است. دولت برای تامین هزینه‌هایش اقدام به اخذ مالیات می‌کند. اقدامی که در حال حاضر به وفور در اقتصاد ایران میبینیم، شکل‌گیری معاملات زیرزمینی است. اگر مردم بخواهند کوچکترین کالایی را نیز بخرند، دستگاه کارتخوانی در فروشگاه‌ها وجود ندارد. با احتساب چنین موضوعی، مردم به صور مختلف از مالیات فرار می‌کنند و بدبینی و عدم اعتمادشان را نیز در این راستا بیان می‌کنند. از این باب دولت‌ها خود و مردم را به زحمت می‌اندازند.

اقتصاد راکد؛ نتیجه اخذ مالیات‌های بی‌حساب

او افزود: به طور کلی هزینه معاملات و دادوستد بسیار بالا رفته و در نتیجه آن اقتصاد نیز با وجود اخذ مالیات‌ها راکد شده است. در منحنی لافر( که ارتباط میان درآمدهای مالیاتی و نرخ مالیات را نشان می‌دهد) یک نقطه و درصدی وجود دارد که شامل نقطه سر به سر و یا اوج می‌شود. زمانی که دولت‌ها به هر میزان مالیات‌ها را افزایش دهند نرخ‌ مالیات افزایشی و درآمد دولت زیاد می‌شود. در این حالت به نقطه‌ای می‌رسیم که درآمد دولت شروع به کم شدن می‌کند و به اصطلاح اقتصاد می‌خوابد. در این حالت افراد به سراغ کسب‌وکار نیز نمی‌روند.

این اقتصاددان در خاتمه گفت: بر اساس نمودار ذکر شده، اگر دولت تصور کند که هزینه برون مرزی و پرخوری‌های خود را می‌تواند از طریق مالیات جبران کند، اشتباه محض است. منحنی لافر در تمام کشورهای دنیا حفظ شده و درست بوده است. یک نقطه اوجی دارد که از آن به بعد درآمدهای دولت روند سقوط را آغاز می‌کند. در چنین شرایطی دولت‌ها مجبور به چاپ پول می‌شوند. به طور کلی، داروهایی که برای بیماری اقتصاد ایران تجویز می‌شود، مانند دیابت ممکن عوارض را به تاخیر بیاندازد اما آن‌ها را از بین نمی‌برد. هیچ راه‌حلی به جز قطع کامل هزینه‌های برون مرزی و لاغر شدن دولت وجود خارجی ندارد.