ردپای حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در افزایش پایه پولی

 بانک مرکزی در هفته گذشته با انتشار گزارشی، آمار و ارقام مربوط به متغیرهای پولی در پایان مهر ماه ۱۴۰۱ را منتشر کرد. کارشناسان معتقدند همین آمار دلیل رشد تورم را به خوبی توضیح می‌دهد.

بر اساس گزارش بانک مرکزی، پایه پولی با رشدی ۳۴.۵ درصدی نسبت به مهر سال گذشته، به ۷۱۳ هزار میلیارد تومان رسید. حجم نقدینگی نیز به رقم ۵۶۷۷ هزار میلیارد تومان رسید که حاکی از رشد ۳۴.۳ درصدی آن نسبت به مدت مشابه سال گذشته است.

بررسی روند تغییرات نقدینگی و پایه پولی نشان از حرکت این دو متغیر پولی مهم در دو جهت متفاوت دارد. موضوعی که واکنش بانک مرکزی را نیز در پی داشت. به طوری که طبق اعلام بانک مرکزی، این موضوع از تبعات حذف ارز ترجیحی است.

تخته گاز پایه پولی و ترمز نقدینگی

بررسی‌ها نشان می‌دهند که رشد نقطه به نقطه نقدینگی در مهر ماه امسال با کاهش ۳.۲ درصدی مواجه شده و از سرعت رشد این متغیر کاسته شده است. این در حالی است که سرعت رشد پایه پولی برای چهارمین ماه متوالی در یک رالی صعودی قرار گرفته است.

روند حرکتی متفاوت این دو متغیر باعث شده که برای اولین بار از مرداد سال گذشته، نرخ رشد پایه پولی از نقدینگی سبقت بگیرد.

نقدینگی در بلندمدت به کدام سو می‌رود؟

رشد نقدینگی به عنوان اصلی‌ترین عامل رشد نرخ تورم در اقتصاد به حساب می‌آید. بر اساس گزارش‌های منتشر شده توسط بانک مرکزی، نرخ رشد نقدینگی در ماه‌های اخیر نزولی بوده است. بنابراین اگر این موضوع می‌تواند به تنهایی مورد بررسی قرار بگیرد، می‌تواند نویدبخش بهبود اوضاع متغیرهای پولی و کاهش نرخ تورم باشد.

با این حال، بررسی نقدینگی به تنهایی نمی‌تواند دید درستی از شرایط متغیرهای پولی ایجاد کند.

با وجود کاهش نرخ رشد نقدینگی، آمارها از افزایش نرخ رشد پایه پولی در ماه‌های گذشته خبر می‌دهد. این افزایش سرعت رشد پایه پولی به این دلیل اهمیت دارد که می‌تواند در بلندمدت، رشد نقدینگی را نیز با خود همسو کند و سبب افزایش آن شود.

علت حرکت دوگانه نقدینگی و پایه پولی چیست؟

شاید بتوان تداوم کسری بودجه شدید در اقتصاد ایران را دلیل اصلی تداوم رشد پایه پولی دانست. استقراض بانک‌ها و دولت از منابع بانک مرکزی، از عمده دلایل افزایش سرعت رشد پایه پولی بوده‌اند با این حال سیاست‌هایی باعث شده‌اند که این پول پرقدرت به نقدینگی تبدیل نشود.

محدودیت‌هایی که بانک‌ها برای پرداخت وام ایجاد کرده‌اند توانسته تا حدودی از سرعت رشد نقدینگی بکاهد اما مشخص نیست این روند تا چه زمانی می‌تواند ادامه داشته باشد.

اگر روند صعودی رشد پایه پولی ادامه داشته باشد، می‌توان انتظار داشت که نقدینگی و به دنبال آن تورم نیز در مسیر صعودی قرار بگیرند.

ردپای حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در افزایش پایه پولی

بانک مرکزی نیز به این حرکت ناهمسوی نقدینگی و پایه پولی واکنش نشان داد و به تشریح علت آن پرداخت.

طبق اعلام بانک مرکزی، دلیل اصلی افزایش سرعت ماهانه پایه‌پولی در ماه‌های اخیر، تامین اعتبارات ارزی مورد نیاز وزارت جهاد کشاورزی و وزارت بهداشت توسط بانک مرکزی، به منظور جبران آثار حذف تخصیص ارز ترجیحی برای واردات نهاده‌‌‌‌‌‌‌‌‌های کشاورزی، کالاهای اساسی و دارو است.

همچنین بانک مرکزی اعلام کرده که انتظار دارد با تسویه ریالی تعهدات مذکور، رشد پایه پولی به مسیر پیش‌بینی‌شده بازگردد.

تبعات حذف ارز ترجیحی ادامه دارد؟

طبق اطلاعیه بانک مرکزی، به نظر می‌رسد که تبعات حذف ارز ترجیحی ادامه دارد و پایه پولی همچنان به واسطه اجرای نادرست این طرح در حال افزایش است.

این در حالی است که بانک مرکزی پیش‌تر و در خرداد ماه و تیر ماه امسال، اعلام کرده بود که اثرات تورمی حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی تخلیه شده است.

این تناقض در اظهارات بانک مرکزی در حالی است که افزایش پایه پولی در ماه‌های گذشته، بار دیگر می‌تواند باعث رشد نرخ تورم و افزایش بیشتر سطح قیمت‌ها شود.