صادرات راهکاری برای گذر از اقتصاد بیمار

صادرات غیرنفتی یکی از راهکارهای رشد تولید ناخالص داخلی در کشور است و امکانی را برای گذر از یک اقتصاد وابسته به اقتصادی سالم و با درآمد پایدار فراهم می‌کند. تولید در زنجیره فولاد یکی از راهکارهای اساسی و اثرگذار برای ارتقای سطح صادرات غیرنفتی کشور است، چراکه در طول سال‌های گذشته سرمایه قابل‌توجهی به توسعه زنجیره فولاد ما اختصاص داده شده است. ظرفیت احداث شده در این صنعت به‌مراتب بیش از نیاز بازار داخلی برآورد می‌شود؛ بنابراین ارتقای فروش اغلب محصولات تولیدشده در این بخش، راهکاری برای تداوم تولید و توسعه در زنجیره فولاد محسوب می‌شود.

صادرات فولاد و محصولات فولادی به‌ویژه در سال‌های اخیر که تحریم‌های خارجی از میزان فروش نفت کشور و ارزآوری حاصل از آن کاسته، اهمیت بیشتری یافته است. در واقع از ظرفیت صادراتی این صنعت می‌توان برای جبران کمبود ارز ناشی از کاهش صادرات نفتی استفاده کرد.

با این وجود نباید از چالش‌های پیش‌ روی صادرات نیز غافل بود. موانع ناشی از تحریم و نبود تعامل در روابط بین‌المللی، نوسانات بالای نرخ ارز، نبود نظام ارزی مشخص، افزایش مداوم و خارج از برنامه هزینه تولید، نبود بازاریابی مناسب و مستمر، ضعف دستگاه دیپلماسی اقتصادی و... از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی صادرات فولاد کشور هستند.

علاوه بر این سیاست‌های حاکم بر بخش تولید و تجارت برای مدت زمان طولانی دوام نمی‌آورند و همین موضوع نیز عملا تولید در زنجیره فولاد را تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد. به‌عنوان مثال در ماه‌های نخست امسال شاهد وضع عوارض صادراتی روی فولاد و محصولات فولادی بودیم. این سیاست برای مدت زمان طولانی ادامه نیافت اما در همان بازه زمانی، لطمات غیر قابل جبرانی را به تولید و تولیدکننده تحمیل کرد یا در ماه‌های گذشته بارها قوانین حاکم بر تولید و فروش محصولات فولادی تغییر کرده‌اند. در چنین شرایطی عملا امکان برنامه‌ریزی برای آینده منتفی می‌شود.

نبود تجهیزات و فناوری‌های نوین دیگر چالش فعالان صنعتی در کشور است. نبود تجهیزات نوین بهره‌وری تولید را کاهش می‌دهد و از رقابت‌پذیری فولادسازان ایرانی در بازار جهانی می‌کاهد. لازمه رفع این چالش انتقال فناوری و تهسیل واردات فناوری موردنیاز برای جهش تولید است که سطح رقابت‌پذیری کالاهای داخلی را در حد قابل قبولی ارتقا می‌دهد.

در همین حال انتظار می‌رود مشکلات مربوط به حوزه نقل‌وانتقال ارز، زیرساخت‌های موردنیاز حمل‌ونقل، تبادلات بانکی و... مرتفع شود. در نهایت برای افزایش صادرات غیرنفتی ایران و تاثیر آن بر بهبود شرایط تولید در کشور، علاوه بر اقدامات جاری و کوتاه‌مدت که به آنها اشاره شد، اقدامات ساختاری و نهادی در حوزه تجارت نظیر تعیین مزیت‌های صادراتی کشور و سرمایه‌گذاری در تولید این کالاها باید در اولویت قرار گیرد.

در پایان باید گفت ظرفیت تولید فولاد کشور در موقعیت کنونی نزدیک ۴۰ میلیون تن برآورد می‌شود؛ هرچند میزان تولید در این صنعت به‌مراتب پایین‌تر از ظرفیت اسمی ایجاد شده در زنجیره فولاد است. همزمان طرح‌های توسعه متعددی در این زنجیره در دست احداث قرار دارند که بسیاری از آنها فاصله چندانی تا افتتاح و آغاز به کار ندارند. در واقع این زنجیره با جذب سرمایه قابل‌توجه و با هدف صادرات توسعه یافته است. حال سیاست‌گذاران و دولتمردان نمی‌توانند نسبت به فروش صادراتی در این زنجیره و مشکلات ناشی از افت تولید تولیدکنندگان بی‌تفاوت باشند، زیرا این بی‌تفاوتی در نهایت به ضرر اقتصاد کشور است و آمار اشتغالزایی، صادرات و... را پایین می‌آورد.

 البته برخی مشکلات پیش‌ روی صنعتگران اجتناب‌ناپذیر هستند، با این وجود از مسئولان انتظار می‌رود ضمن بررسی چالش‌های حاکم بر عملکرد صنایع از تداوم تولید و صادرات در این زنجیره حمایت کنند.