لیست ممنوعیت واردات کالا طولانی‌تر شد؟/ چند نهاد وارد میدان شدند

طرح تشدید برخورد با عرضه کالاهای بدون شناسه در سه حوزه لوازم خانگی، لوازم یدکی و لوازم دخانی از روز سه‌شنبه آغاز شد و باید ببینیم طرح یاد شده جلوی کالای قاچاق را خواهد گرفت؟

بر این اساس از امروز سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان، سازمان صمت استان‌ها و نیروی انتظامی با همکاری سایر نهادهای امنیتی، با هدف جلوگیری از عرضه کالاهای قاچاق و تقلبی با عرضه کالاهای بدون شناسه در سطح بازار برخورد خواهند کرد.

وزارت صنعت، معدن و تجارت فروردین سال گذشته نیز طرحی مشابه با عنوان "طرح مقابله با قاچاق در سطح عرضه" را در حوزه لوازم یدکی خودرو آغاز کرد. لوازم یدکی خودرو، لوازم‌ خانگی، آرایشی و بهداشتی، پوشاک و دخانیات، پنج اولویت نخست اجرای طرح وزارت صنعت، معدن و تجارت در رابطه با مبارزه با قاچاق کالا اعلام شده بود. اما طرح بعد از مدتی متوقف شده که انتقاداتی از سوی فعالان حوزه پوشاک، لوازم خانگی و کالاهای دخانی به دنبال داشت.

محسن گرجی -  مدیرکل دفتر صنایع منسوجات و پوشاک وزارت صمت - علت توقف طرح در سال گذشته را وضعیت اجتماعی کشور در سال گذشته عنوان کرده بود که باعث شد برای مدتی برخوردها در سطح عرضه با کالای قاچاق متوقف شود.

کدام کالاها بیشتر قاچاق می‌شوند؟

طبق اعلام سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان در سال گذشته ۵۷۴۸ فقره پرونده قاچاق کالا به ارزش بیش از ۹۰۰۰ میلیارد تومان در قالب بیش از ۸۴ هزار مورد بازرسی در سراسر کشور تشکیل شده است.

بر این اساس بیشترین تعداد پرونده قاچاق مربوط به کالاهای دخانیات با ۳۷ درصد، مواد خوراکی با ۲۰ درصد، اقلام آرایشی با ۱۶ درصد و نهایتاً خودرو و لوازم یدکی با ۷ درصد سهم است.

همچنین بیشترین ارزش ریالی کالاهای قاچاق کشف شده نیز در گروه کالایی مواد غذایی و خوراکی به ترتیب مربوط به برنج، گندم، روغن خوراکی، شکر و چای بوده و در گروه کالایی لوازم یدکی و خودرو مربوط به اقلامی چون لاستیک، فیلتر روغن و هوا و سوخت، لنت ترمز و باتری بوده است. در بخش لوازم خانگی نیز یخچال و فریزر، پکیچ، کولرگازی و تلویزیون بیشترین سهم ارزش ریالی پرونده‌های قاچاق را به خود اختصاص داده‌اند و بیشترین ارزش ریالی کالاهای قاچاق کشف شده در بخش دخانیات نیز  به‌ ترتیب به سیگار، سیگار الکترونیکی، توتون و تنباکو اختصاص داشته است

شناسه کالا چیست؟

اما شناسه کالا چیست و دقیقا چرا برای شناسایی کالای قاچاق اهمیت دارد؟ آئین‌نامه اجرایی شناسه‌های کالا و رهگیری کالا موضوع ماده (۱۳) قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز اواخر شهریور ماه ۱۳۹۵ از سوی اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری، برای اجرا ابلاغ شد. ماده ۲۰ این آئین‌نامه مسئولیت اجرای آن‌ را به وزارت صنعت، معدن و تجارت محول کرده و طبق ماده ۱۲ آن وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) موظف است "امکان ثبت شناسه رهگیری و دریافت گواهی الکترونیکی را در سامانه جامع تجارت فراهم کند و یکتا بودن شناسه‌های رهگیری را در سطح تمامی کالاهای مشمول، تضمین کند".

بر این اساس شناسه کالا با کد رهگیری تفاوت‌هایی دارد که نشان می‌دهد کد رهگیری برای مقابله با قاچاق اهمیت بیشتری دارد. در اصل شناسه کالا برای یک قلم کالا صادر می‌شود. بعد از صدور شناسه برای یک کالا، تولید کننده و وارد کننده می‌تواند در سامانه شناسه کالا برای برند خود شناسه مختص بگیرد. در مواردی نیاز است برای کالاها شمارنده هم تعیین شود که همان کد رهگیری است. این کد برای اقلامی مثل دستمال کاغذی و شیرینی و شکلات که تعداد و انواع زیادی دارند استفاده نمی‌شود، اما رهگیری در این کالاها به روش دیگر استفاده می‌شود. بنابراین کد رهگیری بیشتر برای کالاهای بادوام و سرمایه‌ای مثل خودرو، قطعات یدکی و غیره که به لحاظ ایمنی اهمیت دارند، قیمت آنها بالا است و موضوع قاچاق هستند، استفاده شده است.

در مجموع طبق گفته تولیدکنندگان و مسئولان وزارت صمت راهکاری که می‌تواند تا حد زیادی جلوی قاچاق کالا را بگیرد اجرای طرح کد رهگیری و بعد از آن اجرای طرح‌های برخورد با قاچاق در سطح عرضه است. چرا که شناسه کالا یک شناسه کلی برای کالا است، اما کد رهگیری، بارکدی است که مشخص می‌کند کالا در کدام کارخانه، چه روز و ساعتی و چگونه تولید شده است. درباره کالاهای وارداتی نیز کد رهگیری مبدا آن را مشخص می‌کند و می‌تواند تا حد زیادی جلوی کالای قاچاق را بگیرد. در اصل شناسه کالا یک شناسه کلی برای کالا است و کد رهگیری، بارکدی است که مشخص می‌کند کالا در کدام کارخانه، چه روز و ساعتی و چگونه تولید شده است.

گفتنی است پیش از آیین‌نامه شناسه و رهگیری کالا، طرح شبنم و ایران کد در راستای تفکیک کالای قاچاق و غیر قاچاق مطرح شده بود که به دلیل گسترش کدهای جعلی در مرحله اجرا متوقف شد و حالا باید دید سرنوشت طرح‌های جدید مقابله با قاچاق چه می‌شود.