حمایت از تولید و اشتغال واقعی نیست

حمایت از تولید یعنی حمایت غیرمستقیم از اشتغال که در ادامه کاهش بیکاری و رفاه اجتماعی را به‌دنبال خواهد داشت. برهمین اساس، رئیس‌جمهوری در ششمین جلسه شورای‌عالی اشتغال با تاکید بر لزوم اجرای به‌موقع قوانین مصوب مربوط به اشتغال تاکید کردند هیچ واحد تولیدی نباید به‌دلیل بدهی به نظام بانکی تعطیل شود. ابراهیم رئیسی همچنین خواستار همراهی بانک‌ها در این زمینه شد و از نظام بانکی درخواست کرد بازپرداخت تسهیلات از مسیرهای دیگری پیگیری شود. با این‌ همه، فعالان صنعتی معتقدند حمایت از تولید و اشتغال واقعی نیست و واحد تولیدی حتی اگر بابت بدهی تسهیلاتی هم تعطیل نشود، در نهایت به‌دلیل عدم‌حمایت بانک‌ها در اعطای تسهیلات و کمبود نقدینگی شدید، با کاهش ظرفیت تولید و در نهایت تعدیل نیرو و افزایش بیکاری درگیر خواهد شد. صمت در این گزارش با برخی از فعالان صنعت کشور درباره تاثیر اعطای اعتبار به تولید بر اشتغال گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌آید. با ما همراه باشید.

جای خالی حمایت واقعی از تولید

محمود نجفی‌سهی، عضو انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور درباره وضعیت اشتغال در بخش تولید کشور به صمت گفت: تولید در شرایط بسیار سختی قرار دارد و با مشکل بزرگ کمبود نقدینگی و سرمایه در گردش مواجه است. وقتی واحد تولیدی با مشکلات گوناگون روبه‌رو است به ناچار ظرفیت آن کم می‌شود و گاه تولیدکننده عطای تولید را به لقای آن می‌بخشد.

در این شرایط که تولید در تنگناست، اشتغال تحت‌تاثیر قرار خواهد گرفت و شرایط سخت‌تر خواهد شد. اینکه هر سال در دو بخش اعطای تسهیلات به صنعت و احیای آن و همچنین در زمینه ایجاد اشتغال، اعداد و ارقامی ازسوی متولیان امر اعلام می‌شود هم به‌نوعی بازی با اعداد است و واقعی نیست.

این فعال حوزه صنعت ادامه داد: اقتصاد ما وابسته به سیستم بانکی است. بورس فقط برای واحدهای بزرگ کارآیی دارد و واحدهای کوچک و متوسط نمی‌توانند بهره زیادی از بورس بگیرند؛ در نتیجه تنها بازار پولی که برای این بخش وجود دارد، سیستم بانکی است. همواره بر حمایت بانک‌ها از تولید تاکید می‌شود، اما واحدهای تولیدی دائم درگیر مسائل مربوط به بازپرداخت تسهیلات بانکی هستند و به‌طور مشخص بانک مرکزی و بانک‌های عامل به‌جای حمایت از تولید در مسیر آن مانع ایجاد می‌کنند.

نجفی‌سهی افزود: اینکه تاکید می‌کنند هیچ واحد تولیدی نباید به‌دلیل بدهی به نظام بانکی تعطیل شود هم مشکلی از تولید حل نمی‌کند و به این دستور که بانک‌ها باید بازپرداخت تسهیلات خود را از مسیرهای دیگری غیر از تعطیلی واحد تولیدی پیگیری کنند نیز نمی‌توان خوشبین بود. طبق قانون بازپرداخت تسهیلات باید در مرحله نخست از محل کارخانه انجام شود، این در حالی است که بانک‌ها این رهن را قبول ندارند و به‌دنبال اخذ وثیقه ملک مسکونی ارزنده هستند تا بتوانند آن را به‌راحتی بفروشند. این یکی از مواردی است که مسیر اعطای تسهیلات به تولید را مسدود کرده است.

وی افزود: وقتی کارخانه مشکل شدید نقدینگی دارد، بانک مسیر پرداخت تسهیلات را سخت کرده و نرخ بهره بانکی هم بالاست که در نهایت تولید متضرر می‌شود، اگر واحد تولیدی به مرحله تعطیلی به‌دلیل عدم‌بازپرداخت تسهیلات هم نرسد، در نهایت به‌دلیل کمبود سرمایه در گردش تعطیل می‌شود. پس نمی‌توان با چنین دستورالعمل‌هایی به‌دنبال رونق تولید و متاثر از آن ایجاد اشتغال باشیم. حمایت از تولید با اعطای تسهیلات در سازکار کنونی امکان‌پذیر نیست و باید گره‌هایی را که در این بخش سال‌هاست تولید را گرفتار کرده، باز کنیم و اصلاحات لازم را انجام دهیم تا اقدامات ما در سطح کلان منجر به رونق تولید و ایجاد اشتغال شوند. امروزه مشکلات صنعت و تولید ما به‌وضوح مشخص است و البته با تمام تاکیدات بر حمایت از تولید اراده جدی برای رفع مشکلات این بخش که به‌واقع راه توسعه و نجات اقتصاد از آن می‌گذرد، وجود ندارد.

تولید در سراشیبی

این فعال حوزه صنعت ادامه داد: پرداخت تسهیلات به تولید گره‌های کوری دارد که تا باز نشوند نمی‌توان انتظار اتفاق خاصی در این حوزه داشت. این موضوعات با دستورالعمل و آیین‌نامه درست نمی‌شود. در امسال مشکلات تولیدکنندگان به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته که این امر اشتغالزایی را هم تحت‌تاثیر قرار داده است. شرایط اشتغال در کشور بسیار نامطلوب است. اینکه واحدهای کوچک و متوسط نقش مهمی در اشتغالزایی دارند هم باید موردتوجه قرار گیرد تا حمایت از این واحدها بیشتر شود.

نجفی‌سهی همچنین اظهار کرد: اگر دولت قصد دارد اشتغال ایجاد کند، باید مشکلات تولید، تولیدکننده و تامین مواد اولیه را برطرف کند. وقتی تولیدکننده بداند می‌تواند تولید کند و فروش داشته باشد، به‌دنبال ایجاد اشتغال خواهد رفت، خط جدید راه‌اندازی می‌کند، نیروی جدید استخدام و سرمایه‌گذاری جدید می‌کند، اما باتوجه به وضعیت اقتصادی که داریم و اینکه تسهیلات بانک‌ها به‌ندرت به تولید تعلق می‌گیرد و در مواردی هم که تولیدکننده موفق به دریافت تسهیلات می‌شود، این تسهیلات به‌دلیل نرخ بالای بهره و مدت‌زمان کوتاه بازپرداخت عملا برای او کارآیی ندارد، هیچ تمایلی برای سرمایه‌گذاری جدید وجود ندارد تا نیاز اشتغال ما را تامین کند و اعطای تسهیلات به تولید به حالت نیمه‌تعطیل در آمده است. واقعیت این است که تولید به‌نوعی از حمایت‌های بانکی قطع امید کرده است. صنعت نیازمند اقدامات فوری و جدی است تا زحماتی که در طول سال‌ها برای آن کشیده شده از بین نرود.

این کارشناس حوزه صنعت گفت: اعداد و ارقامی که درباره احیای واحدهای تولیدی و میزان اشتغالی که ایجاد کرده‌اند منتشر می‌شوند، فاصله بسیار زیادی با واقعیت دارند. بسیاری از واحدهای ما با ظرفیتی کمتر از ظرفیت اسمی فعالیت می‌کنند و تا زمانی که یک واحد به ظرفیت کامل نرسد، ظرفیت پیش‌بینی‌شده برای اشتغال در آن واحد نیز محقق نمی‌شود.

تولید سال‌هاست بلاتکلیف است

نجفی‌سهی با اشاره به اینکه وضعیت تولید هر روز سخت‌تر می‌شود، اظهار کرد: با شرایط موجود و بلاتکلیفی و تغییر نرخ ارز و تغییر ساعتی نرخ مواد اولیه که منجر به بی‌ثباتی اقتصاد کلان شده، سرمایه‌گذار اقدام به سرمایه‌گذاری، افزایش تولید یا ایجاد خط تولید جدید نمی‌کند؛ یعنی واحدهای تولیدی نه‌تنها افزایش ظرفیت نمی‌دهند، بلکه بسیاری از کارخانجات ظرفیت‌شان را پایین هم می‌آورند تا بتوانند ادامه حیات دهند. درحال‌حاضر در بخش صنعت به‌علت بلاتکلیفی و اینکه چشم‌انداز برای تولیدکننده مشخص نیست، نرخ مواد اولیه و هزینه‌ها ثبات ندارد و بازار خرید تولیدات تقریبا در حالت رکود است، تعدیل نیرو داریم. واقعیت این است که تولید سال‌هاست در مواجهه با بخش‌های گوناگون، از جمله بانک‌ها بلاتکلیف است.

این فعال حوزه صنعت در پایان گفت: برنامه‌ریزی مناسبی نداریم و تولید آینده روشنی ندارد؛ در نتیجه اشتغالزایی مناسبی هم نخواهیم داشت. بیشتر واحدهای صنعتی کشور کاهش ظرفیت داشته‌اند و تلاش می‌کنند خودشان را در خواب زمستانی نگه دارند تا زنده بمانند. اگر تولید نباشد، مالیاتی پرداخت نمی‌شود و طبیعتا اشتغالی هم نخواهیم داشت. چه باید کرد؟ باید شرایط برای سرمایه‌گذاری در بخش تولید فراهم شود تا در ادامه رونق تولید منجر به اشتغالزایی و رونق اقتصادی شود. وقتی زیرساخت مناسب نیست و تولید اسیر قوانین و دستورالعمل‌های به‌ظاهر حمایتی، اما در اصل مانع‌زاست نمی‌توان امیدی به بهبود شرایط داشت و تولید به سمت تعطیلی خواهد رفت.

مسیر دشوار دریافت تسهیلات

مهدی مطلب‌زاده، فعال حوزه صنعت نیز در گفت‌وگویی با صمت درباره مشکلات تولیدکنندگان در ارتباط با بانک‌ها و سازکار تسهیلات‌دهی به صنعت اظهار کرد: اخذ تسهیلات از سیستم بانکی از یک سو اجتناب‌ناپذیر و از سوی دیگر یکی از چالش‌های تولید است. صنعت همواره نیازمند دو نوع تسهیلات است؛ یکی بلندمدت برای سرمایه‌گذاری و تهیه و بروزرسانی ماشین‌آلات که تامین آن از طریق سرمایه در گردش امکان‌پذیر نیست و دیگری تسهیلات کوتاه‌مدت. در مجموع وقتی تورم بالاست، بانک‌ها انقباضی و سختگیرانه‌تر عمل و خیلی کم یا به‌سختی تسهیلات پرداخت می‌کنند. قوانین بانکی کشور، تامین منابع مالی از طریق دریافت تسهیلات را برای تولیدکنندگان دشوار کرده است.

وی ادامه داد: درباره دغدغه بازپرداخت تسهیلات هم نخست باید دلیل آن را جست‌وجو کنیم که دو حالت بیشتر ندارد؛ یا واحد تولیدی ورشکسته شده و توان بازپرداخت ندارد یا اینکه مطالباتی دارد که طرف مقابل پرداخت نمی‌کند. باید به‌جای دستورالعمل‌هایی مانند اینکه واحد تولیدی تعطیل نشود و بازپرداخت تسهیلات معوق‌شده از مسیر دیگری پیگیری شود، به تولیدکننده فرصت داده و تمهیداتی در نظر گرفته شود که با تعویق بازپرداخت تسهیلات میزان آن نجومی افزایش پیدا نکند. یعنی علت را شناسایی و به‌معنای واقعی از تولید حمایت کنند. واحدهای تولیدی که تسهیلات معوق دارند، نیازمند حمایت جدی هستند، چون حتی اگر با اقدام بانک تعطیل نشوند، در نهایت به‌دلیل تورم زیاد و کمبود نقدینگی تعطیل خواهند شد و در نهایت هم نمی‌توان از آنها انتظار داشت اشتغالزایی کنند.

بانک نقش حمایتی ندارد

مطلب‌زاده افزود: تولیدکنندگان در دریافت تسهیلات بانکی برای تامین مالی خود با موانع زیادی مواجهند و در حالی که در سیاست‌ها و قوانین اقتصادی ما به‌صراحت اعلام شده بانک‌ها موظف به حمایت از تولید هستند، در عمل این‌گونه نیست. این موضوعی است که تولیدکنندگان همواره از آن گلایه‌مند هستند و کار به جایی رسیده که دیگر امیدی به حمایت‌های بانکی ندارند. وقتی که دریافت تسهیلات با بروکراسی اداری و اماواگرهای زیاد همراه است، دیگر جنبه حمایتی نخواهد داشت.

عضو انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازی کشور با تاکید بر اینکه این‌گونه دستورها برای کمک به تولید و اشتغال تنها در حد حرف باقی می‌مانند و به‌نظر نمی‌رسد در شرایط کنونی تاثیر چندانی داشته باشند، ادامه داد: بانک‌ها انقباضی عمل می‌کنند و تسهیلات کارآمدی به تولید نمی‌دهند. از یک سو تولید بدون اعطای تسهیلات نمی‌تواند ادامه حیات دهد و از سوی دیگر، تسهیلات دارای نرخ بهره بالاست که اخذ آن صرفه اقتصادی ندارد. بهتر است تسهیلات بلندمدت در اختیار صنعت قرار گیرد تا باری از دوش آن بردارد. واقعیت این است که صنعت ما مدت‌هاست وارد فاز فرسودگی شده و برای نوسازی، افزایش کیفیت و راندمان و اشتغالزایی نیازمند نقدینگی است که بخش قابل‌توجهی از آن باید از طریق بانک تامین شود، اما متاسفانه این‌گونه نیست.

این فعال حوزه صنعت با اشاره به اینکه تولید باید در یک زنجیره به‌هم متصل دیده شود، افزود: هر واحد تولیدی، یک بنگاه اقتصادی است که باید محصولاتی تولید کند، بفروشد و در ادامه توسعه یابد تا منجر به رونق اقتصادی شود. توسعه یافتن یک واحد تولیدی به‌معنای اشتغال بیشتر هم هست و درحال‌حاضر که توسعه صنعت به‌دلیل مشکلات گوناگون به محاق رفته، اشتغالزایی را هم شاهد نخواهیم بود. اگر در سیستم درستی به تولید منابع مالی تزریق شود، تولید نقش تاثیرگذار خود را ایفا خواهد کرد. متاسفانه دست و پای تولید را بسته و به دریا انداخته‌اند و از آن انتظار دارند شنا کند.

مطلب‌زاده در پایان با اشاره به اینکه هیچ نهادی به‌معنای واقعی به فکر تولید نیست، اظهار است: اگر نظام بانکی در شرایط کنونی اقتصاد که تورم بالا، قیمت‌گذاری در برخی محصولات دستوری و نرخ مواد اولیه روزبه‌روز در حال افزایش است، تسهیلاتی برای سرمایه در گردش و ثابت، در نظر بگیرد، بسیار کمک‌کننده خواهد بود، اما متاسفانه این‌گونه نیست و چارچوب اعطای تسهیلات به‌نحوی است که تولید ضرر می‌بیند.

سخن پایانی

به‌اعتقاد کارشناسان، کمبود نقدینگی و سرمایه در گردش واحدهای تولیدی در نهایت تعدیل نیروهای شاغل در این واحدها را به‌دنبال خواهد داشت. در این وضعیت، بانک‌ها موظف به پرداخت تسهیلات به تولید هستند تا واحدهای تولیدی بتوانند ادامه حیات داده و توسعه یابند، اما این نهادهای مالی ترجیح می‌دهند با تزریق منابع مالی به پروژه‌های اقتصادی مختلف شرکت‌های تابعه خودشان، سود بیشتری به‌دست بیاورند. با این روند، نقدینگی به‌جای تولید و صنعت، به‌سمت سوداگری می‌رود و صنعت کشور فضایی برای رشد پیدا نخواهد کرد که نتیجه آن ضربه بزرگ به اشتغال خواهد بود./روزنامه صمت