خطر بیخ گوش معدن‌های ایران

مساله این است که هرچند به خاطر تحریم‌ها بخش خصوصی نتوانسته آن‌طور که باید در عرصه معدن مانور دهد اما شرایط تورمی و اقتصادی کشور، افزایش هزینه‌ها و دستور‌العمل‌ها و بخشنامه‌های گاها متناقض نیز چند سالی است که مزید بر علت و باعث شده شرکت‌های معدنی با چالش‌های متعدد روبه‌رو شوند و نتوانند آن‌طور که از بخش خصوصی انتظار می‌رود ارزآوری داشته و دست به تولید بزنند.

حالا صدای رییس کمیسیون صنایع و معادن مجلس هم درآمده و باور دارد در صورتی که قرار بر این باشد صنعت فولاد و سایر صنایع جهش داشته باشند، دولت باید حضور حداکثری بخش خصوصی را تضمین کند. اکبری تالارپشتی ضمن انتقاد از عملکرد دولت ادامه می‌دهد که خروجی دولت سیزدهم در برخی عرصه‌ها ناکارآمدی را نشان می‌دهد‌؛ در نتیجه این نهاد برای بهبود وضعیت باید به دنبال ریشه مشکلات بگردد و شرایط لازم را فراهم کند. در ادامه این نماینده ضمن دفاع مجلس شورای اسلامی از بخش خصوصی تاکید می‌کند که هر کجا مشکل مقررات و قانونی وجود داشته باشد، مجلس حاضر است به‌طور کامل و فوری آن را برطرف کند.

با توجه به اینکه امروز فعالیت معدنی با رکود مواجه شده است؛ در این خصوص ضروری است که مسوولان مربوطه با راهکارهای مناسب تلاش کنند معدنکاران به سمت و سوی رونق تولید پیش بروند. بنابراین رفع موانع تولید از اهم واجبات است که در شرایط امروز اقتصاد، خواسته اصلی بخش خصوصی پویاست. دومین موضوع راهبردی نیز استفاده از توانمندی‌های معدنی‌هاست. در ادامه باید گفت که دولت باید از بنگاهداری معدنی اجتناب کند و دست از این بردارد که به بخش معدن صرفا نگاه درآمدزایی داشته باشد. متاسفانه سازمان‌های دولتی در چند سال اخیر عملا بنگاهداری را ادامه داده‌اند، اما به اشکال دیگر تحت عناوین استخراج و فروش و… پیش رفته‌‌اند. این در حالی است که انتظار می‌رود طبق قانون عمل شود و شرایط برای حضور بخش خصوصی هر چه بیشتر فراهم باشد.

سال ۱۴۰۰ وقتی سید‌ابراهیم رییسی کارشناسان را به اعلام‌نظر در حوزه‌های مختلف دعوت کرد، فعالان معدنی خشنود شده و تصریح کردند که امسال دیگر حوزه صنعت و معدن تکان می‌خورد، اما حالا که حدود دو سال از عمر دولت سیزدهم می‌گذرد معدنی‌ها امیدشان کمرنگ شده است. درباره اینکه معدنی‌ها چه انتظاری از دولت سیزدهم در روز معدن دارند، باید گفت که انتظار آنها این است که دولت سید‌ابراهیم رییسی به معدن و بخش خصوصی توجه بیشتری داشته باشد. از آنجا که معدن در رونق تولید و اشتغال که از مهم‌‌ترین مسائل کشور به‌شمار می‌‌رود، موثر است؛ در نتیجه دولت هم باید برای آن چاره‌ اندیشی کند. این در حالی است که دولت با دخالت در اقتصاد دست بخش خصوصی را می‌بندد؛ دخالتی که موجب افزایش میزان خطا خواهد شد و کلافی سردرگم پدید می‌‌آورد.

ناکارآمدی دولت

رییس کمیسیون صنایع و معادن مجلس گفت: می‌توانیم در این حوزه حداکثر استفاده را از بخش خصوصی داشته باشیم، چرا که منابع نامحدودی دارند، این در حالی است که منابع دولت در صنعت فولاد محدود است.

عزت‌الله اکبری‌تالارپشتی با اشاره به راهکارهای توسعه صنعت فولاد ایران، بیان کرد: با توجه به شرایط فعلی در کشور، در صورتی که قرار بر این باشد که صنعت فولاد و سایر صنایع جهش آنی داشته باشند، دولت باید حضور حداکثری بخش خصوصی را تضمین کند. در واقع دولت از مردم بخواهد برای تولید و سرمایه‌گذاری وارد میدان شوند، منتها باید راهکار را به آنها نشان دهد و نیاز کشور را مشخص کند.

وی گفت: دولت ما یک دولت انقلابی است اما خروجی آن ناکارآمد مشاهده می‌شود که می‌توان گفت خود یک اشکال جدی برای کشور محسوب می‌شود و در نتیجه دولت برای بهبود وضعیت باید به دنبال ریشه این مشکلات بگردد.

اکبری با بیان اینکه یکی از زیرساخت‌های کشور‌ حوزه معدن است، تاکید کرد: معادن کشور باید به‌طور کامل فعال باشند تا به بازار جهانی متصل باشیم، ضمن اینکه در حال حاضر ایران عضو سازمان همکاری شانگهای، بریکس، اوراسیا و امثال آن است، اما متاسفانه استفاده درستی از این ظرفیت صورت نمی‌گیرد.

به گفته وی، فضا برای معدن‌کاران کوچک و بزرگ و همچنین تولیدکنندگان باید باز شود که البته دولت باید شرایط آن را فراهم کند، زیرا هر کجا مشکل مقررات و قانونی وجود داشته باشد، حاضر هستیم به‌طور کامل و فوری آن را برطرف کنیم.

ضرر سرمایه‌گذاران و بیم سرمایه‌گذاری در صنعت فولاد

به گفته یک فعال معدنی، صنعت فولاد ایران امروز همچون کالبد بیماری است که به سختی مسیر تولید و صادرات را می‌پیماید و آنچه این اوضاع را برای صنعت رقم زده معضلاتی است که تاب‌آوری آن را با چالش رو‌به‌رو کرده است.

غلامرضا خلیقی به تاب‌آوری صنعت فولاد پرداخت و گفت: در حال حاضر بزرگ‌ترین تهدید برای سرمایه‌گذاران صنعت فولاد چالش‌های موجود در تامین و قیمت حامل‌های انرژی (برق، آب و گاز) است. به دلیل همین چالش‌ها سرمایه‌گذارانی که پیش‌تر سرمایه خود را به زنجیره فولاد وارد کرده‌اند، امروز در ضرر و زیان هستند و سرمایه‌داران کنونی هم سرمایه‌گذاری در این صنعت را سودده نمی‌دانند.

وی افزود: اینها اگر بخواهند در این زنجیره سرمایه‌گذاری کنند، علاوه بر تولید محصولات زنجیره باید بر تولید و تامین حامل‌های انرژی موردنیاز تولید هم سرمایه‌گذاری کنند و این امر هزینه تمام‌شده تولید را بالا می‌برد.

این تولیدکننده در ادامه از مخالفت خود با تولید برق به صورت خودتامین گفت و توضیح داد: فولادسازان تولیدکننده برق نیستند. تولید برق یک امر تخصصی است که در اختیار وزارت نیرو قرار دارد. تولید برق به صورت خودتامین در توان شرکت‌های بزرگ فولادی است اما واحدهایی که در مقیاس کوچک‌تر فعالیت دارند، نمی‌توانند از پس هزینه‌های تولید برق خودتامین بربیایند؛ در نتیجه کمبود انرژی که از دو سال گذشته آغاز شده و به نظر می‌رسد در سال‌های پیش‌رو هم ادامه داشته باشد می‌تواند در تولید فولاد بحران‌زا باشد.

او اضافه کرد: حتی اگر بحران برق در تابستان را بتوان با نیروگاه‌های خودتامین برطرف کرد، بحران گاز در زمستان با این روش هم از بین نمی‌رود و همچنان بحران انرژی گریبانگیر فولادسازان است.

این فعال معدنی در ادامه گریزی به دیگر چالش‌های پیش روی صنعت زد و گفت: موضوعاتی که تاب‌آوری صنعت فولاد را با چالش رو‌به‌رو می‌کند، تنها به انرژی خلاصه نمی‌شود. به مجموع چالش‌های پیش روی این صنعت بی‌ثباتی در ارائه دستورالعمل‌ها و مقرراتی که از وزارت صمت و دیگر ارگان‌ها صادر می‌شود را هم بیفزایید، این بخشنامه‌های خلق‌الساعه جریان تولید و صادرات را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

خلیقی افزود: فولادسازان همچنین به دلیل تحریم‌ها در نقل و انتقالات بین بانکی در سطح بین‌الملل با مانع رو‌به‌رو هستند و این امر به گران خریدن کالا و ارزان فروختن آنها توسط فولادساز ایرانی می‌انجامد.

خروج فولاد و سیمان از بورس کالا تورم‌زاست

یکی از مسائلی که در یک هفته اخیر فولادی‌ها را تحت تاثیر قرار داد، بحث تاثیرگذاری قیمت فولاد بر مسکن و احتمال خروج آن از بورس بود. در این رابطه عضو کمیسیون انرژی مجلس گفت: کدام کار کارشناسی کاهش قیمت فولاد و سیمان در صورت خروج از بورس را تایید می‌کند؟ این رویکرد اشتباه، تورم‌زاست و نمی‌تواند به رشد ساخت مسکن کمکی کند.

ابراهیم متینیان اظهار کرد: حذف سیمان و فولاد به بهانه افزایش قیمت مسکن، تصمیم اشتباهی است و باید در نظر داشت که سهم سیمان و قیمت فولاد در بهای تمام‌شده ساخت هر متر‌مربع مسکن بسیار پایین است.

عضو کمیسیون انرژی مجلس افزود: صنعت سیمان در سال‌های اخیر همواره با ریسک نرخ انرژی، نرخ گاز و برق رو‌به‌رو بوده است و تصمیم خروج از بورس کالا باعث می‌شود تا دوباره شاهد افزایش قیمت این کالای استراتژیک در حوزه مسکن باشیم.

وی با بیان اینکه صنعت فولاد با عرضه محصولات در بورس‌ کالا شرایط مطلوبی را تجربه کرده است، گفت: در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری در این صنعت افزایش یافته است، چون این صنعت به جای قیمت‌گذاری دستوری با قیمت‌های واقعی رو‌به‌رو بوده و از شرایط کلان اقتصادی جهان تاثیر می‌پذیرد، لذا عرضه محصولات فولادی در بورس‌کالا نظام قیمت‌گذاری شفاف را در این صنعت ایجاد کرده است.

متینیان با بیان اینکه قیمت‌گذاری دستوری موجب می‌شود تا انگیزه تولید به‌شدت کاهش یابد، تصریح کرد: سیاستگذار به جای توجه به حواشی باید عامل اصلی افزایش قیمت در کالاها و خدمات بخش مسکن را به‌درستی شناسایی و کنترل کند نه اینکه پیشنهاد خروج سیمان و فولاد در بورس کالا را مطرح کند.

چرا می‌خواهید امضاها و حواله‌های طلایی را برگردانید؟

در این رابطه دبیر انجمن صنفی کارفرمایی صنعت سیمان با بیان اینکه بورس یک پلتفرم شفاف است، اظهار کرد: یکی از دستاوردهای مهم دولت برای خروج از بحران دلالی و قیمت‌های گزاف در صنعت سیمان عرضه این محصول در بورس بود که براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نیز این تصمیم گرفته شد.

علی‌اکبر الوندیان بیان کرد: قبل از عرضه در بورس، فاصله قیمت تولید و مصرف سیمان به جیب واسطه‌ها می‌رفت. در حال حاضر مصرف‌کنندگان حق انتخاب دارند و سیمان به صورت شفاف در بورس عرضه می‌شود و دیگر هیچ واسطه‌گری‌ای در این بین وجود ندارد و تولیدکنندگان با هم رقابت می‌کنند.

اگر منافعی هم باشد به جیب تولید می‌رود که ۶۵ درصد تولیدکنندگان سیمان هم وابسته به نهادهای دولتی هستند؛ به عنوان نمونه بزرگ‌ترین هلدینگ سیمانی کشور برای شستا است که اگر منافعی هم داشته باشد ۹۰ درصد سود را تقسیم می‌کند و به سازمان تامین اجتماعی می‌دهد.

وی تصریح کرد: عرضه سیمان در بورس دستاورد بزرگی برای شفافیت محسوب می‌شود و حال می‌خواهیم این کالا را از بورس خارج کنیم که در مقابل چه چیزی را به دست آوریم؟ خروج سیمان از بورس چقدر به کاهش قیمت مسکن کمک می‌کند؟ در ساخت یک آپارتمان ۹۰ متری کل هزینه خرید سیمان ۱۶ میلیون تومان است. حتی اگر سیمان رایگان هم به مسکن ملی بدهند در هزینه نهایی ساخت مسکن صرفا ۴ میلیون تومان صرفه‌جویی می‌کنند.

الوندیان یادآور شد: در حال حاضر متوسط قیمت هر کیلوگرم سیمان در بورس ۹۰۰ تومان و متوسط زیر هزار تومان است. شرکت‌ها در روز ۵ درصد سود هم ندارند.

دبیر انجمن صنفی کارفرمایی صنعت سیمان تاکید کرد: می‌خواهید با خروج سیمان از بورس دوباره به صدور حواله‌ها، امضاها و زنگ‌های طلایی و لابی‌گری در صنعت سیمان رونق بدهید که در نهایت در ساخت آپارتمان ۹۰ متری، ۴ میلیون تومان صرفه‌جویی کنید؟ وی افزود: زمانی که سیمان در بورس عرضه شد بازار بحرانی بود و قیمت سیمان به شدت بالا رفت، اما هم‌اکنون هم دولت و وزارت صمت و هم بورس کالا کاملا به وضعیت عرضه و تقاضای سیمان اشراف دارند. اگر ایرادی هم باشد قابلیت اصلاح و قاعده‌گذاری دارد. توجه کنید که صنعت سیمان سهامدار مردمی دارد.

الوندیان اضافه کرد: می‌گویند با خروج سیمان از بورس این کالا ارزان می‌شود، اما الان نزدیک به ۱۰ سال است که در این صنعت سرمایه‌گذاری نشده است. برای ساخت یک واحد تولیدی ۶ هزار میلیارد تومان باید سرمایه‌گذاری شود، کدام سرمایه‌گذار بدون سود وارد این صنعت می‌شود؟ در حال حاضر ۱۳ طرح نیمه‌تمام داریم که سال‌هاست به این شکل مانده‌اند. باید شرکت‌ها سودآور شوند تا سرمایه‌گذاری کنند.

وی با بیان اینکه در حال حاضر سیمان ارزان‌ترین کالای ساختمانی است، گفت: شرکت‌ها در تولید انرژی و نوسازی و بهسازی واحدها سرمایه‌ای ندارند. نباید این صنعت را قربانی کنیم، آن هم در جهتی که به نفع مردم نیست.

الوندیان یادآور شد: شرکت بورس اعلام کرد که حتی اگر نیاز به اصلاح باشد قاعده‌گذاری می‌کند، اما اجازه دهیم تولیدکننده هم رشد کند و به فضای سرمایه‌گذاری برود و خود را توسعه دهد. وی با بیان اینکه بورس روند عرضه و تقاضا را شفاف کرده است، گفت: فضا را برای دستیابی به منافع بسیار اندکی که آن هم به دست مردم نخواهد رسید، مخدوش نکنید. زنگ‌ها و امضاهای طلایی را به صنعت سیمان برنگردانید.