حال خراب پسته در صادرات / تمام ارز موجود را به چای دبش دادند / مردم توان خرید آجیل ندارند

در سال‌های اخیر، به دلیل خشکسالی‌های پی‌درپی، کاهش آب‌های سطحی و زیرزمینی و کاهش دوره‌های آبیاری باغات و سرمازدگی، تولید محصولات کشاورزی، به ویژه پسته در استان کرمان، با یک روند کاهش قابل توجه روبه‌رو بوده است.

پسته از جمله محصولات مهم کشاورزی ایران است که در صادرات کشور نقش بسیار مهمی دارد. ایران با بیش از ۷۰ درصد تولید جهانی، بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده پسته در جهان است. این محصول به عنوان یکی از مهمترین منابع درآمدزایی ارزی برای کشور عمل می‌کند.

با توجه به آمار فعالان حوزه پسته، صادرات این محصول کشاورزی در سال ها اخیر با کاهش چشمگیری روبرو شده است. بر همین اساس خبرنگار گسترش نیوز در گفتگو با جلیل کاربخش نایب رییس هیات امنای انجمن ملی پسته ایران و عضو اتاق بازرگانی ایران به بررسی ابعاد مختلف این  موضوع پرداخته است که در ادامه می خوانیم.

۲ معضل مهم در حوزه پسته

جلیل کاربخش راوری نایب رییس هیات امنای انجمن ملی پسته ایران و عضو اتاق بازرگانی ایران در گفتگو با خبرنگار گسترش نیوز گفت: بخشی از مشکلات حوزه پسته مربوط به تولید است که طی سنوات اخیر به دلیل کاهش نزولات و آب های زیر زمینی و خشکسالی های متوالی، تولید کاهش داشته است. بخش بعدی در خصوص تجارت است که از ۲۲ فروردین ۱۳۹۷ با پیمان سپاری ارزی که دولت وضع کرده و به تصویب شورای عالی سران رسیده است، باعث شد صادرکنندگان قدیمی از بازار خارج شود.

وی افزود: خارج شدن صادرکنندگان قدیمی و صاحبان برند، آسیب بزرگی به تجارت خارجی پسته کشور زده است. هر چقدر هم بنده به عنوان نائب رئیس هیات امنای انجمن پسته ایران و عضوهیات نمایندگان ادوار گذشته و حال اتاق بازرگانی بیش از ۵ سال پیگیری داشتیم اما هیچ نتیجه ای نگرفتیم. این تصمیم به نظر میان باری است که دولت و شورای عالی سران گرفته است و باعث شد پسته تولیدی نتواند در بازارهای جهانی تداوم حضور داشته باشد و صادرکنندگان نتوانند پسته را با شرایطی که وجود دارد به بازار جهانی عرضه کنند. بخش مهمی از پسته تولیدی کشور در آستانه سال میلادی و سال نو چینی ها و بیش از نیمی از پسته سالیانه تولیدی ما، با قوانین بازدارنده دولت بلاتکلیف مانده است.

۳۰ هزار تن صادرات پسته انجام شد

نایب رییس هیات امنای انجمن ملی پسته ایران خاطرنشان کرد: در ۲ سال  گذشته تولید آنچنانی در حوزه پسته نداشتیم. تولید پسته با مشکلات گرمازدگی، سرمازدگی و نوسانات دمایی روبرو بود و بنابراین تولید پسته در حد انتظار نبود. همین میزان تولیدی که در سال جاری داشتیم حدود ۲۰۰ هزار تن پسته است، ما باید نیمی از آن را تا قبل از کریسمس صادر می کردیم. آخرین آماری که در ماه ها اخیر اطلاع رسانی شده است، صادرات ۳۰ هزار تن پسته به خارج از کشور است و نسبت به تولید خیلی صادرات کمی انجام شده است. تنها دلیلی که برای این اتفاق می توان ذکر کرد، سیاست های مربوط به برگشت ارز است.

کاربخش ادامه داد: برگشت ارزی که بانک مرکزی می گوید و به شورای عالی سران مصوب کرده است، وجود ندارد. اینکه ارز حاصل از صادرات پسته را برگردانید به یک وارد کننده ای که چای وارد کند و آن اتفاق ماجرای چای دبش را به وجود آورد. ارز موجود را به اندازه همه محصولات صادراتی کشاورزی به شرکت چای دبش تخصیص می دهند و این اتفاق دور از اصناف است. ارزی که متعلق به تولیدکنندگان پسته است که با پینه های دستشان در حال فعالیت هستند، برسد به دست یک جماعت رانت خوار و هیچ جایی هم جوابگو نباشند.

وی اظهار داشت: این اتفاق در مورد سایر واردکنندگان هم صدق می کند، مثلا واردکنندگان خودرو، ارز نیمایی را می گیرند اما آیا ضابطه ای برای قیمت گذاری فروش خودرو وارداتی شان وجود دارد؟ پاسخ خیر است اما با این وجود ارز حاصل از صادرات توسط بانک مرکزی به این حوزه ها تعلق می گیرد. در مورد واردات موبایل هم شرایط در همین وضع است، واردکننده ای که می خواهد گوشی ۱۰۰۰ دلاری وارد کند، ارز می گیرد و واردات انجام می دهد اما از طرفی تولید کننده باید فشار آن را تحمل کند. همه این اتفاقات در مورد تخصیص ارز دور از انصاف است و درخواست ما این است که حاکمیت در مورد ارز تجدید نظر کند. مجلس در لایحه بودجه سال گذشته، پیشنهاد مستثنی شدن محصولات کشاورزی را داد ولی متاسفانه شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام با آن مخالفت کردند. امیدوارم به این مرحله رسیده باشند که منافع یک جامعه بزرگ از تولید کننده و مردم فقیر را به منافع جماعت رانت خوار گره نزنند.  

وضعیت نابسامان در حوزه صادرات پسته

نایب رییس هیات امنای انجمن ملی پسته ایران در ادامه گفت: جماعت رانت خوار حاکمیت اتاق بازرگانی را گرفته است و متاسفانه با وجود تشکل هایی در حوزه پسته، حرف ما کمتر شنیده می شود و وضعیت صادرات به این روز افتاده است. پسته از نظر محصولات صادراتی در جایگاه اول صادرات غیر نفتی به  جز میعانات گازی، پتروشیمی و کالاهایی که عمدتا توسط دولت و شرکت های دولتی تولید و صادر می شود، قرار دارد. بنابراین آنچه خالص بخش خصوصی در حوزه صادرات بوده است کماکان پسته است اما متاسفانه به این حال و روز افتاده است. همان طور که فرش به این سرنوشت دچار شد. صنعت فرش دستباف با سیاست های اشتباهی که گرفته شد به سمت نابودی رفت. در مورد پسته هم اگر به آمار سنوات اخیر نگاه کنیم، استان کرمان رتبه برتر تولید را در دست داشت، مشکلات رایج در حوزه تولید در موضوع وضعیت آب و هوایی از یک طرف و از طرفی وضعیت صادرات آن هم با وجود سیاست های بازدارنده به مشکل خورده است.

قیمت پسته در جهان بالا رفت

کاربخش اشاره کرد: سال گذشته اتفاقی که افتاد، محصول تولید داخل کم بود و نزدیک به ۹۰ درصد محصول پسته استان کرمان با سرمازدگی مواجه شد. بنابراین قیمت پسته هم در دنیا بالا رفت و مشتریان خاص پسته ایران تقاضای خرید داشتند ولی متاسفانه محصولی برای عرضه وجود نداشت. امسال وضعیت تولید پسته داخل کشور بهتر بود اما سیاست های دولت باعث شد نه تنها کشور ما در بازار جهانی حضور نداشته باشد بلکه فضای مناسبی برای رقیب پسته ایران یعنی آمریکا به وجود آمد و توانستند باقیمانده مشتریانی که مختص پسته ایران بود را از چنگ ما دربیاورند.

وی ادامه داد: از سمتی دیگر ورود نا اهلانی مثل خودروسازان به حوزه پسته که در بازار اقدام به خرید پسته کردند و به دلیل عدم تخصص در تجارت پسته، باعث به هم ریختگی بازار صادرات شد. حدودا مصرف داخلی پسته ۱۰ تا ۱۵ درصد تولید کشوراست و همچنین در سنوات اخیر به دلیل بالا بودن قیمت پسته، مردم خیلی کمتر در سبد مصرفی خانوار آن را قرار داده اند و به نوعی می توان گفت از سبد خانوار خارج شده است. بنابراین تولیدکنندگان پسته داخلی به سمت بازارهای خارجی بیشتر متمایل هستند و این بازارها در سال های گذشته پسته را ۱۰ دلار می خریدند اما امسال ۷ دلار می خرند.

نایب رییس هیات امنای انجمن ملی پسته ایران تاکید کرد: سال گذشته قیمت ارز حدودا در همین سطح قیمت قرار داشت اما تورم به همان میزان نمانده است و هزینه های تولید به شدت بالا رفته است. نرخ ارز به دلیل تزریق از سوی دولت همواره ثابت نگه داشته می شود که این سیاست به ضرر تولیدکننده است. قیمت پسته در مقایسه با دیگر اقلام خشکبار و مغزها مثل تخمه آفتابگردان یا تخمه هندوانه، قیمت ناچیزی دارد. یک کیلو پسته در مقایسه با یک کیلو تخمه و یا سایر آجیل ها خیلی تفاوت آنچنانی ندارد و ارزش غذایی پسته به مراتب بالاتر از سایر آجیل ها است.

دولت در صدد نابودی صادرات پسته است

کاربخش در پایان به خبرنگار گسترش نیوز گفت: از مجلس، دولت و بانک مرکزی خواهشمندیم به تولیدکنندگان محصولات کشاورزی رسیدگی کنند. نزدیک به ۶ سال تجربه شده است که آمار صادرات مرتب در حال کاهش قرار دارد. تداوم این اتفاق منجر می شود که تولیدکنندگان یا دست از فعالیت بردارند یا اقدام به مهاجرت کنند و در نهایت با خشک شدن و از بین رفتن درختان روبرو خواهیم شد. شاید دولت در صدد حذف صادرات پسته و جایگزین کردن صنعت فولاد و پتروشیمی است که حمایتی از صادرات بخشی کشاورزی نمی کند! شاید منابع آب کشور قرار است به سمت صنایع فولادی و پتروشیمی برود و ما از آن بی اطلاع هستیم! خواهشمندیم دولت با روشن سازی، مردم را از بلاتکلیفی درآورد.