نوسانات ارزی، مانع تولید

هفته گذشته احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی دولت سیزدهم اعلام کرد نرخ ارز در بازار آزاد را به‌رسمیت نمی‌شناسیم و روش دولت همان روش‌های توافقی است. بااین‌وجود نرخ دلار در بهای آزاد بی‌توجه به اظهارات وزیر رو به افزایش است. اسفند امسال هم، شاهد رشد دوباره بهای دلار در بازار آزاد بودیم، تا جایی‌که در حال‌ حاضر نرخ ارز در کانال ۵۹ هزارتومانی نوسان می‌کند. همگام با رشد بهای دلار در بازار آزاد، نرخ این اسکناس امریکایی نیز افزایش‌ یافته است. نوسانات نرخ دلار در هفته‌های گذشته در عمل ضربات غیرقابل‌جبرانی را به تولید و تولیدکننده تحمیل می‌کند. فعالان بخش معدن و صنایع‌معدنی نیز، نسبت به این شرایط گلایه‌مند هستند و آن را شاخصه‌ای منفی در مسیر تولید می‌دانند.

پیامد‌های نبود ثبات را جدی بگیرید

غلامرضا خلیقی، فعال صنعت فولاد در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: ثبات یکی از فاکتورهای مهم برای تداوم فعالیت‌های صنعتی، اقتصادی و تولیدی است. ثبات در بخش‌های مختلفی از جمله در سیاست‌گذاری، قانون‌گذاری و.... معنی می‌یابد. بااین‌وجود یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که در عمل روند فعالیت صنایع یا کسب‌وکارهای مختلف را در ایران تهدید می‌کند، نبود ثبات در شرایط اقتصادی است.

این فعال صنعت فولاد گفت: نوسانات دائم ارزی یکی از مصادیق اصلی نبود ثبات اقتصادی در کشور است که امکان برنامه‌ریزی را از مردم، صنعتگران، فعالان اقتصادی و... سلب می‌کند. البته میزان اثرگذاری این چالش برای صنایع مختلف متفاوت است. شرکت‌های بزرگ ناچار هستند حتی باوجود نوسانات ارزی، تولید خود را ادامه دهند.

 نبود دورنمای روشن از بهای خرید مواد اولیه یا نرخ فروش محصول نهایی، نمی‌تواند به توقف تولید در این واحدها منتج شود، چراکه افت یا توقف تولید به‌منزله بیکار ماندن چند صد کارگر است که عملا نشدنی است.

وی افزود: اما همین نوسانات ارزی، بهای خرید مواد اولیه یا سایر تجهیزات موردنیاز تولید را افزایش می‌دهد. در همین حال تدارک خرید این محصولات نیز با چالش روبه‌رو، بنابراین روند تولید و فعالیت صنایع بزرگ نیز از این شرایط متاثر می‌شود. با کاهش ارزش پول ملی، تامین نقدینگی صنایع برای خرید مواد اولیه یا سایر تجهیزات موردنیاز تولید، هر روز بیش از قبل دشوار خواهد شد.

در ادامه نبود دورنمای روشن از قیمت‌ها در سال آتی، امکان برنامه‌ریزی برای تولید یا سودآوری صنایع را غیرممکن می‌کند. هر پیش‌بینی از سودآوری می‌تواند تحت‌تاثیر نوسانات اقتصادی قرار گیرد و لطماتی را به تولید تحمیل کند.

نوسانات ارزی به‌منزله نبود دورنمایی شفاف از انتظارات تورمی در اقتصاد است. در چنین بستری، این نگرانی وجود دارد که روند رو به رشد قیمت‌ها ادامه‌دار باشد، بنابراین امکان برنامه‌ریزی برای آینده وجود ندارد. در چنین شرایطی صنایع با تکیه ‌بر روزمرگی فعالیت می‌کنند.

خلیقی گفت: نبود ثبات در حوزه‌های دیگری به‌ویژه در فرآیند مقررات‌گذاری نیز به‌چشم می‌خورد. هر روز بخشنامه جدیدی صادر می‌شود و روند فعالیت صنایع را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد؛ گویا سیاست‌گذاران به اهمیت وجود ثبات و آینده‌نگری در تدوین سیاست‌های تولیدی واقف نیستند. بر همین اساس نیز هر روز مانعی تازه در مسیر فعالیت صنعتگران می‌تراشند.

وی گفت: البته این پایان مشکلات صنایع نیست، چراکه محدودیت در تامین انرژی واحدهای تولیدی به‌ویژه در زنجیره فولاد نیز بر بار مشکلات این واحدها افزوده است. در چنین موقعیتی، صنایع نمی‌دانند برای چه مدت‌زمانی با محدودیت انرژی روبه‌رو هستند و در عمل روند فعالیت آنها تحت‌تاثیر قرار خواهد گرفت.

تداوم تولید در صنایع به‌منزله اثرگذاری بر تولید ناخالص داخلی، ارزش‌افزایی، سودآوری، ارزآوری، اشتغالزایی، محرومیت‌زدایی و... است، در نتیجه مسئولان نباید با نگاه کوتاه‌مدت و با هدف گذران روزمرگی، تداوم فعالیت صنایع را با چنین چالش‌های عمیقی روبه‌رو کنند.

تشدید موانع تولید در هفته‌های پایانی

آریا صادق‌نیت حقیقی، فعال صنعت آلومینیوم در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: نوسانات ارزی یکی از چالش‌های اساسی اقتصاد ما در طول سال‌های گذشته بوده است که روند فعالیت صنایع را با چالش‌های متعددی روبه‌رو می‌کند. این نوسانات ارزی در هفته‌های اخیر شدت گرفته و زمینه بر هم خوردن بازار و تولید را فراهم کرده است. چنین تغییرات مداومی به‌نفع هیچ فعال اقتصادی یا صنعتگری نیست، چراکه از اساس امکان تداوم تولید را در حوزه‌های مختلف سلب می‌کند.

وی افزود: علاوه بر این باتوجه به دورنمای مبهم نرخ دلار صنعتگران با شک و تردید در روند فروش محصولات خود روبه‌رو شده‌اند. این چالش به‌ویژه در روزهای پایانی سال که تولیدکنندگان برای تداوم فعالیت خود در سال آتی برنامه‌ریزی می‌کنند، شدت گرفته است. در چنین موقعیتی تولیدکننده نمی‌داند اگر محصولات خود را با قیمت روز، به‌فروش برساند، در آینده می‌تواند ماده اولیه موردنیازش را خریداری کند یا باتوجه به روند صعودی قیمت‌ها، عملا سرمایه‌اش را از دست خواهد داد.

این فعال صنعت آلومینیوم گفت: کافی است نگاهی به معاملات شمش آلومینیوم در بورس کالا بیندازید. در روزهای گذشته، هم‌پای رشد نرخ دلار شاهد صعود رقابت برای خرید شمش از بورس کالا بوده‌ایم، بدین‌ترتیب در شرایطی که نرخ آلومینیوم در سطح جهانی از شرایط باثباتی برخوردار است، این فلز در داخل کشور و تحت‌تاثیر نوسانات ارزی، با بهای به‌مراتب بالاتری از نرخ پایه آن خریدوفروش می‌شود. بخش عمده‌ای از تقاضا برای خرید آلومینیوم را برای تقاضای کاذب یا غیرمصرفی دانست. انتظارات تورمی و حرکات هیجانی عامل بروز چنین روندی در فرآیند فروش شمش آلومینیوم است.

حقیقی گفت: نرخ پایه شمش آلومینیوم در بورس کالا براساس نرخ دلار نیمایی تعیین می‌شود. در ادامه ۱۰ درصد از نرخ شمش به‌عنوان پرمیوم به بهای این فلز در بورس کالا افزوده می‌شود، اما بازار توجهی به نرخ دلار نیمایی ندارد و در نتیجه با قبول سیگنال از سوی بازار آزاد، رقابت گسترده‌ای برای خرید شمش شکل می‌گیرد. به‌بیان دیگر، در شرایطی که ریال هر روز بی‌ارزش‌تر از قبل می‌شود، خرید هر محصولی به‌منزله حفظ ارزش سرمایه‌های مردم است. صنعتگران نیز به‌دنبال آن هستند که با خرید مواد اولیه بیشتر، موجودی انبارهای خود را افزایش دهند. حال اگر نوسانات ارزی کنترل شود، افرادی که با هدف حفظ ارزش سرمایه و ترس از آینده به خرید مواد اولیه یا هر محصول دیگری روی آورده‌اند، متضرر خواهند شد.

حقیقی در ادامه تاکید کرد: در حال ‌حاضر در روزهای پایانی سال 1402 هستیم. در حالت طبیعی صنعتگران در چنین روزهایی به‌دنبال آن هستند که برنامه تولید برای سال آتی را سروسامان بدهند، اما باتوجه به نوسانات ارزی موردبحث عملا امکان برنامه‌ریزی برای تولید در سال آتی، سلب شده است. این نبود ثبات، تنها چالش تولیدکنندگان نیست. شروع تعطیلات نوروزی امکان فعالیت صنایع را برای چند هفته می‌گیرد. در ادامه فعالان صنعتی در ماه‌های گرم سال با محدودیت در تامین برق روبه‌رو هستند. با آغاز فصل سرما، محدودیت تولید در قالب کمبود گاز نمایان می‌شود و روند فعالیت صنایع را تحت‌تاثیر منفی قرار می‌دهد.

این فعال صنعت آلومینیوم گفت: همزمان تغییر مداوم سیاست‌گذاری دولتمردان نیز مانعی جدی در مسیر تولید و فعالیت صنایع است و عملا امکان برنامه‌ریزی برای سال آتی را از واحدهای تولیدی سلب می‌کند. در چنین شرایطی، بلاتکلیفی به جو عمومی در میان فعالان صنعتی و اقتصادی بدل شده، به‌علاوه همواره این نگرانی وجود دارد که نوسانات ارزی نیز به تله‌ای برای درآمدزایی دولت تبدیل شده است، در نتیجه حتی امکان متضرر شدن افرادی که با تکیه ‌بر نوسانات ارزی وارد بازار شده‌اند نیز، به‌شدت وجود دارد. چنین سیاست‌هایی در کشور ما به‌طورمرتب تکرار شده و همواره چنین ریسک‌هایی محتمل است، هرچند در اقتصادی سالم انتظار می‌رود سیاست‌گذاران ادامه فعالیت صنایع را قربانی چنین سیاست‌هایی کثیفی نکنند.

سخن پایانی

نوسانات ارزی واژه‌ای آشنا در اقتصاد ایران است، چالشی که مردم، فعالان صنعتی و اقتصادی، تولیدکنندگان و صاحبان کسب‌وکارها با آن درگیر هستند. البته عده‌ای محدود و اغلب وابسته به رانت، از این نوسانات بهره‌مند می‌شوند. رشد چندهزارتومانی نرخ دلار در یک بازه زمانی چندروزه و سپس سقوط آن، موجب شده است تا این نوسانات به دغدغه اصلی بسیاری از فعالان صنعتی و تولیدکنندگان بدل شود، به‌ویژه آنکه این نوسانات تنها به بازار دلار محدود نمی‌شود و به‌سرعت آثار آن در سایر بازارهای کالایی نمایان خواهد شد. بر همین اساس نیز، در طول هفته‌های اخیر بهای خرید مواد اولیه و سایر تجهیزات تولید صنایع به‌شدت افزایش ‌یافته است. به‌اعتقاد اغلب فعالان بخش معدن و صنایع وابسته به آن، این دست نوسانات که عموما در ماه‌های پایانی سال آغاز می‌شود، عملا امکان برنامه‌ریزی تولید را از صنعتگران سلب می‌کند.