عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل / سیاست های خاورمیانه بهم می ریزد؟

چند سالی است که صحبت از عادی سازی روابط میان عربستان و اسرائیل شنیده می شود و این موضوع، ماجراهای بسیاری را در پی داشته است. بسیاری از کشورهای عرب حوزه خلیج فارس، مانند امارات، قطر و... روابط خود را با اسرائیل عادی کرده اند؛ اما مهم ترین کشور عربی، عربستان است که عادی سازی روابطش با اسرائیل می تواند تاثیرات سیاسی بسیاری را به همراه داشته باشد. اصولا هرگونه تحول در منطقه می تواند تاثیر سیاسی و امنیتی داشته باشد.

روند عادی سازی از سال ۲۰۱۵ آغاز شد

کیومرث یزدان پناه، کارشناس مسائل بین الملل، در ارتباط با بحث عادی سازی احتمالی روابط عربستان و اسرائیل، به خبرنگار گسترش نیوز گفت: تقریبا از سال ۲۰۱۵ که بحث روند عادی سازی روابط میان کشورهای عرب حوزه خلیج فارس و اسرائیل مطرح شد، فراز و فرود های خاص خود را تاکنون دنبال کرده است. هرچند، سیاست های خارجه کشورهای عرب حوزه خلیج فارس، متمرکز بر این موضوع شده است که مواضع خود را با اسرائیل مشخص کنند، اما مهم ترین کشور عرب منطقه که عربستان است، هنوز به آن ساز و کار اصلی نرسیده است که بخواهد مواضع روشنی را در برابر اسرائیل داشته باشد و روابط خود را شکل دهد.

یزدان پناه ادامه داد: چنین موضوعی را باید طبیعی دانست؛ به دلیل آنکه، انتظاراتی که از عربستان می رود، بیشتر از آن است که از کویت و امارات و کشورهای دیگر می رود. عربستان باتوجه به اینکه محوریت اسلام را دارد و مرکز دین اسلام است و از طرف دیگر، اسرائیل واحد جغرافی غیر اسلامی و مصنوعی در منطقه غرب آسیا بوده و عملکرد هایی را در قالب نسل کشی انجام داده است، عادی سازی روابط میان عربستان و اسرائیل را تا حد بسیاری دشوار می کند.

وی افزود: واقعیتی که وجود دارد، این است که به نظر می رسد کشورهای عربی، از جمله عربستان، تحت فشار حوزه ژئوپلوتیک سلطه آمریکا، چاره ای ندارد جز آنکه مسیر خود را با اسرائیل به سمت عادی سازی پیش ببرند. طبیعاتا این اتفاق باوجود شرایط حاکم بر منطقه، هزینه های بسیاری به همراه خواهد داشت و باید گفت که هزینه ها بیشتر از فایده آن است. یکی از اصلی ترین منابع تنش در منطقه غرب آسیا، اسرائیل است و این موضوع را کشورهای مسلمان نمی توانند نادیده بگیرند. از طرف دیگر، سیاست جمهوری اسلامی در قبال این رژیم، یک سیاست کاملا تحکمی نسبت به حذف این کشور، بازگشت تمام سرزمین های اشغالی به دست فلسطینی ها است.

این کارشناس مسائل بین الملل در ادامه این گفت و گو به خبرنگار گسترش نیوز گفت: به نظر می رسد با توجه به جنگ ۸ ماهه ای که در منطقه وجود دارد، عربستان این جنگ را دستاویزی برای فشار به اسرائیل قرار داده و مشروط کرده است که اگر قرار است روابطی شکل بگیرد، باید با به رسمیت شناختن فلسطین شکل گیرد. از سوی دیگر، فشارهای آمریکا بر عربستان متمرکز است تا این کشور را مجبور کند شرایط عادی سازی روابط را بیش از گذشته جدی بگیرد و در این مسیر حرکت کند.

واکنش ایران نسبت به عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل

یزدان پناه خاطرنشان کرد: بخش دیگر این موضوع به تاثیر عادی سازی احتمالی روابط عربستان و اسرائیل بر ایران و سیاست خارجی ایران بر می گردد. اگر دولت عربستان، تصمیم بگیرد روابط خود را با اسرائیل عادی سازی کند، شاهد آن خواهیم بود که موازنه ای تهدید شکل خواهد گرفت. طبق نظریه موازنه قدرت، اگر در منطقه ای از نقاط مهم جغرافیایی، موازنه تهدید شکل گیرد، معمولا قدرت های برابر در مقابل خواسته های یکدیگر کوتاه نخواهند آمد و با عادی شدن روابط عربستان و اسرائیل، موازنه تهدید از سوی حوزه ژئوپلتیک عربی علیه ایران تکمیل خواهد شد. به نظر می رسد چنین موضوعی در کوتاه مدت، تأثیر خود را بر منطقه خواهد گذاشت.

وی گفت: نظرها بر این است که روند منطقه غرب و جنوب غرب آسیا به سمت و سویی است که این عادی سازی روابط با فراز و نشیب هایی که وجود دارد، شکل خواهد گرفت و باید ببینیم که ساختار سیاست خارجی ایران بر چه مبنایی شکل خواهد گرفت. آیا عادی شدن روابط عربستان و اسرائیل را که تصمیم ۲ سویه ای ریاض و تل‌آویو خواهد بود، ایران پذیرا خواهد بود یا اینکه واکنش هایی را خواهد داشت. آن چیز که مشخص است، عادی سازی روابط این دو کشور، در مرحله اول، انگاره هویتی و ارزشی اسرائیل را نسبت به جهان عرب تقویت خواهد کرد. با عادی شدن روابط، اسرائیل از بن بست های ژئوپلیتیک خارج خواهد شد و طبیعی خواهد بود که این مسئله سیاست های منطقه ای ایران را به صورت کوتاه مدت تحت تاثیر خود قرار دهد.

یزدان پناه در پاسخ به این سوال که آیا عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل می تواند تاثیری بر اقتصاد و بازار انرژی داشته باشد یا خیر، گفت: اسرائیل وزنه بزرگی نیست که با عادی سازی روابط، بتواند تاثیر خود را بر اقتصاد جهان و منطقه قرار دهد. اگر چنین بود که در عادی سازی روابط اسرائیل با قطر، امارات، بحرین و کویت، باید شاهد بی نظمی در اقتصاد جهانی بودیم. بیشترین تاثیر که این عادی سازی بر منطقه می گذارد، تأثیرات امنیتی و ورود منطقه به فاز جدید خواهد بود.

وی در پایان گفت: باید منتظر بمانیم و ببینیم که حوزه ژئوپلیتیک مقاومت با محوریت ایران در چنین وضعیتی چه سیاستی را در پیش خواهد گرفت. آیا ایران سیاست استمرار مبارزه با اسرائیل را دنبال خواهد کرد یا ژئوپلتیک مقاومت تحت تاثیر عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل، خود را تعدیل خواهد کرد. چنین موضوعی ابعاد گسترده ای از لحاظ سیاسی دارد و بعد اقتصادی چندان قابل توجه نیست و تحت تاثیر قرار نخواهد گرفت.