غفلت ما و برنامه ویژه عربستان برای کشاورزی منطقه

رئیس‌جمهور در تشریح وظایف وزیر جدید جهاد کشاورزی، مورد پانزدهم از اولویت‌های اختصاصی را به کشت فراسرزمینی و لزوم بها دادن به آن اختصاص داده‌ است.

گسترش‌نیوز : چین به پیشتاز «کشت فراسرزمینی» تبدیل شده است و عربستان به شدت روی این حوزه سرمایه‌گذاری کرده است اما کشور ما نتوانسته آن‌طور که باید از این ظرفیت بزرگ، بهره‌برداری کند.

بارش اندک و مقرون به صرفه‌نبودن کشت محصولات «آب‌بر» صرفاً یکی از دلایلی است که کشت فراسرزمینی را به موضوعی مهم و حیاتی تبدیل می‌کند. کشت محصولات کشاورزی در خاک کشورهای دیگر نه‌تنها باعث تعمیق روابط سیاسی و اقتصادی می‌شود بلکه در صورت وجود متولی و سیاستگذاری مدون، بخش زیادی از نیاز ایران به واردات محصولات مختلف را برطرف یا به حداقل برساند. و البته جدی گرفتن این حوزه به معنای ارزآوری گسترده و صدور دانش و نیروی فنی است. خروجی نهایی بها دادن به این حوزه مهم، افزایش امنیت غذایی کشور است و کیست که نداند این امنیت در شرایط تحریم تا چه حد اهمیت دارد. ظرفیت‌های کشاورزی ایران در عرصه کشت فراسرزمینی پایان ندارد بااین‌وجود نتوانسته درصد قابل قبولی از این بازار بزرگ و سودآور را نصیب خود کند. برای بررسی دلایل این ضعف با نایب‌رئیس انجمن کشت فراسرزمینی جمهوری اسلامی ایران به گفتگو نشستیم. نظر به مفصل بودن این مصاحبه آن را به دو قسمت تقسیم کرده‌ایم. آنچه می‌‌خوانید بخش اول گفتگوست. با گسترش‌نیوز همراه باشید.

مساعدتی که نیست

انجمن کشت فراسرزمینی جمهوری اسلامی ایران ازجمله تشکل‌های اتاق بازرگانی است. اساسنامه این انجمن مورد تابید اتاق اصناف ایران قرار گرفته است. علی رضوانی‌زاده، نایب‌رئیس اول انجمن ضمن بیان این مطلب اظهار داشت: رئیس‌جمهور در تشریح وظایف وزیر جدید جهاد کشاورزی، بند پانزدهم را به کشت فراسرزمینی و لزوم بها دادن به آن اختصاص داده‌اند. دولت به این موضوع توجه داشته ولی در عمل، خروجی مطلوب به دست نیامده و بخش کشاورزی نتوانسته به فراخور ظرفیت‌های خود بهره‌مند شود. تامین امنیت غذایی کشور، بازارگردانی و حضور در بازارهای منطقه و جهان و توسعه روابط اقتصادی و دیپلماسی است.

رقبا و بازارهای مهم

علی رضوانی‌زاده افزود: « انجمن ابتدا به صورت شخصی و در قالب سرمایه‌گذاری‌های انفرادی، شروع به فعالیت کرد. اعضای انجمن در ۱۶ کشور فعالیت دارند اما بخش عمده آنها به‌قول‌معروف چراغ‌ خاموش کار می‌کنند چون به‌اندازه کافی از تعامل، همکاری و مساعدت دستگاه‌های دولتی مثل وزارت جهاد کشاورزی یا حوزه‌هایی مثل دیپلماسی اقتصادی راضی نیستند. امروزه چین به‌عنوان پیشتاز در عرصه کشت فرازمینی از طریق راه ابریشم، مجرای جدیدی برای اتصال به قاره آفریقا خلق کرده است. در سال‌های اخیر بخش عمده سرمایه‌گذاری‌های کشاورزی این کشور در آفریقا و آمریکای لاتین رخ داده است. عربستان سعودی به واسطه جمعیت اندکش نیاز چندانی به سرمایه‌گذاری در این زمینه ندارد ولی آمارهای ما نشان می‌دهد که ظرف ۵ سال گذشته بیش از ۱۵ میلیارد در کشورهایی مثل اوکراین و روسیه سرمایه‌گذاری کرده است. عربستان قصد دارد در سال ۲۰۲۵ در ارتباط با ۱۲ محصول، قطب منطقه باشد. این هدف‌‌گذاری در خصوص دو محصول یعنی گندم و دانه‌های روغنی محقق شده است. برای درک اهمیتی که عربستان برای کشت فراسرزمینی قائل است کافی است به این واقعیت فکر کرد که در حال حاضر چند درصد از محصولات وارداتی کشورهایی مثل ایران، توسط شرکت‌های عربستانی تامین می‌شود؟ عربستان چند روز قبل، طبق قراردادی که با روسیه داشت اولین محموله گندم (۶۰ هزار تن) خود را دریافت کرد. ترکیه، امارات، اسرائيل و بخش عمده کشورهای اروپایی ازجمله رقبای ما هستند. نبود متولی که به اهمیت آن باور داشته باشد باعث شده نتوانیم از ظرفیت‌های خود استفاده کنیم».

رقابت کثیفی حاکم است

نایب‌رئیس انجمن کشت فراسرزمینی در ادامه افزود: «انجمن تلاش دارد فرصت‌ها را شناسایی کند، زمین و ماشین‌آلات یکسری مجموعه‌ها را تامین کند و امور حقوقی و اداری را انجام دهد که کشاورزان بتوانند از تخصص خود استفاده کنند. مشکلاتی مثل بی‌ثباتی و تغییر ناگهانی نرخ ارز، موانع فراروی نقل‌وانتقال ارز و ... روند کار را کند کرده است. رقابت کثیفی که بر این بازار حاکم است هم باعث می‌شود نتوان درباره بعضی بازارها، زیاد صحبت کرد. به‌عنوان‌مثال در یک فقره، ایرانیان قصد داشته‌اند در اوکراین فعالیت کنند ولی شیطنت‌ کشورهایی مثل عربستان مانع کار شد. کشورهای سی‌آی‌اس از جمله مهم‌ترین کشورهای هدف هستند. فاصله اندک و وجود ظرفیت‌های کشاورزی بسیار این کشورها را به گزینه‌هایی خوب تبدیل کرده است. در ۵ کشور آفریقایی هم فعالیت‌های شروع شده است. در آمریکای لاتین و حتی کشورهای همسایه ظرفیت‌های خوبی برای کشت محصولات مختلف وجود دارد.

دیگران جای ما را پر می‌کنند

فعالان بخش خصوصی و دولتمردان در یک زمینه مهم اختلاف دیدگاه دارند. نایب‌رئیس انجمن کشت فراسرزمینی ضمن بیان این موضوع گفت: «دولت معتقد است که کشت فراسرزمینی باید به محصولات آب‌بر محدود شود اما به اعتقاد بخش خصوصی باید روی هر محصولی که برای آن بازار منطقه‌ای یا صادراتی وجود داشته باشد کار کرد. به‌این‌ترتیب فلان مجموعه ایرانی در زمینه کشت سیب‌زمینی در عراق کار می‌کند اما دولت با استناد به اینکه این کار صادرات ما را محدود می‌کند مخالفت می‌ورزد. موضع دولت از یک نظر درست و از یک نظر دیگر نادرست است. اگر به‌عنوان‌مثال در کردستان عراق، سیب‌زمینی کشت نشود ترکیه یا یک کشور دیگر این کار را انجام می‌دهند. این موضوع در ارتباط با سیمان هم رخ داد. عراقی‌ها سال‌ها خواهان آن بودند که این صنعت در سرزمین آنها فعال شود تا علاوه بر تامین محصول موردنیازش، اشتغال شود. بالاخره فرانسوی‌ها کارخانه سیمان زدند، واردات سیمان ممنوع شد و بعدازآنکه کلی سر ایران منت گذاشتند پذیرفتند که از ما تعرفه صادرات دریافت نکنند. درنهایت فرانسه بازار سیمان عراق را در دست گرفت. متاسفانه به جای نگاه کلان و جامع، نگاه جزیره‌ای حاکم شده است.