هر ایرانی، ۲۰ لیتر بنزین به سرانجام می‌رسد؟

پس از آنکه در آبان ماه سال گذشته به یکباره با افزایش قیمت بنزین و سهمیه بندی دوباره این فرآورده استراتژیک نفتی مواجه شدیم، یکی از واکنش هایی که به این طرح ناگهانی مطرح شد، عدم تطبیق آن با عدالت اجتماعی بود، چرا که در این شرایط، هر خانواده‌ای که وسیله نقلیه بیشتری داشته باشد، بیشتر از یارانه بنزین بهره می‌گیرد و خانواده هایی که هیچ وسیله نقلیه‌ای ندارند، هیچ بهره‌ای از یارانه بنزین نخواهند داشت.

هزینه تمام شده تولید بنزین چقدر است؟

این موضوع که قیمت تمام شده تولید بنزین در کشور چقدر است و چه میزان یارانه بابت بنزین پرداخت می‌شود، پیچیدگی‌ها و پارامترهای بسیار متعددی برای محاسبه دارد.

نفت به عنوان انفال جزو ثروت ملی محسوب می‌شود که متعلق به تمام نسل‌های این کشور است، از این رو عواید حاصل از نفت باید برای سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و ایجاد ارزش افزوده بیشتر برای بهره‌مندی تمام نسل‌ها هزینه شود. با این حال، بخشی از نفت تولیدی کشور (یک میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز) صرف تولید فرآورده‌های نفتی در ۹ پالایشگاه نفت خام می‌شود. علاوه بر این روزانه حدود ۴۰۰ هزار بشکه میعانات گازی نیز برای تبدیل به فرآورده‌های نفتی به تنها پالایشگاه میعانات گازی کشور (پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس) ارسال می‌شود.

هر لیتر نفت خام حدود ۷۰۰۰ تومان

براساس میانگین قیمت فعلی نفت ایران که هر بشکه نفت در بازارهای جهانی حدود ۴۵ دلار فروخته می‌شود، اگر آن را به قیمت ریال آن بر ۱۵۹ لیتر (هر بشکه) تقسیم کنیم هر لیتر نفت خام کشور (با نرخ دلار ۲۴۵۰۰ تومانی) حدود ۶ هزار و ۹۳۴ تومان ارزش دارد، حال برای تبدیل نفت خام به فرآورده‌های نفتی قابل عرضه باید این نفت پس از یک فرآورش اولیه به محل پالایشگاه منتقل و پس از فرآیندهای مختلف پالایش به انبارهای فرآورده‌های نفتی منتقل و از آنجا توسط نفتکش‌های حمل زمینی به جایگاه‌های عرضه سوخت حمل شود که تمام این مراحل هزینه‌بر است. از سوی دیگر برای هر بشکه تصفیه نفت خام حداقل ۲۰ هزار دلار در یک پالایشگاه متعارف باید سرمایه‌گذاری شود، یعنی با فرض وجود یک پالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای که مازوت آن حتی زیر ۱۰ درصد نیاید، ۶ میلیارد دلار باید هزینه شود که چهار تا پنج سال نیز زمان می‌برد و تنها ۲۵ درصد آن بنزین خواهد بود.

۳۰ درصد مالیات و عوارض روی قیمت بنزین

علاوه بر این هزینه‌ها قیمت نهایی فرآورده‌های نفتی در کشور با افزودن مالیات بر ارزش افزوده و عوارض توسط شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی محاسبه می‌شود. براساس ماده ۱۶ فصل سوم و ماده ۳۸ فصل هفتم قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال ۸۷، نرخ مالیات برای انواع بنزین ۲۰ درصد و نرخ عوارض برای انواع بنزین، نفت سفید و گازوئیل ۱۰ درصد و نفت کوره ۵ درصد اعمال می‌شود. بنابراین برای هر لیتر بنزین ۳۰ درصد مالیات و عوارض (شامل ۲۰ درصد مالیات و عوارض و ۱۰ درصد مالیات ارزش افزوده) و برای هر لیتر گازوئیل ۱۱.۵ درصد (شامل ۱۰ درصد عوارض و ۱.۵ درصد مالیات ارزش افزوده) لحاظ می‌شود.

هزینه پالایش یک بشکه نفت خام در ایران ۲ دلار در هر بشکه است

هزینه پالایش یک بشکه نفت خام در پالایشگاه‌های ایران حدود ۲ دلار در هر بشکه است. هزینه کارمزد جایگاه دار، تانکر و کارمزد به شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت نیز به ازای هر لیتر حدودا ۲۵۰ تومان است.

اگر تمامی ارقام مذکور را در نظر بگیریم، می‌توان گفت درحال‌حاضر قیمت تمام شده بنزین برای دولت با تمامی عوارض و هزینه ها، حداقل چیزی در حدود ۵ هزار تومان در هر لیتر است.

چقدر یارانه پنهان بنزین داریم؟

از آبان ۹۸ تاکنون که بیش از یک سال از سهمیه بندی بنزین می‌گذرد، ۱۳ مرحله سهمیه ۶۰ لیتری بنزین با قیمت ۱۵۰۰ تومان در هر لیتر برای خودروهای شخصی و ۱۳ مرحله سهمیه ۲۵ لیتری بنزین برای موتورسیکلت‌ها واریز شده است.

قیمت بنزین در فوب خلیج‌فارس ۵۰ سنت دلار است که با توجه به میانگین ۱۸ هزار تومانی قیمت دلار در یکسال گذشته، چیزی در حدود ۹ هزار تومان در هر لیتر، بنزین بر اساس فوب خلیج‌فارس به طور میانگین در یکسال اخیر ارزش داشته است.

یارانه بنزین ۱۵۰۰ تومانی چقدر است؟

در طول یکسال در ۱۲ نوبت مجموعا ۷۲۰ لیتر بنزین ۱۵۰۰ تومانی به کارت سوخت خودروهای شخصی و ۳۰۰ لیتر بنزین ۱۵۰۰ تومانی به کارت سوخت موتورسیکلت‌ها واریز شد.

نسبت به قیمت بنزین آزاد ۳۰۰۰ تومانی، در ۱۲ نوبت (یکسال) چیزی در حدود یک میلیون و ۸۰ هزار تومان هر خودرو و ۴۵۰ هزار تومان هر موتورسیکلت یارانه بنزین دریافت کرده‌اند.

اگر این یارانه را بر اساس هزینه حداقل ۵ هزار تومانی تولید و عرضه بنزین برای دولت محاسبه کنیم، برای هر خودرو ۲ میلیون و ۵۲۰ هزار تومان و برای هر موتورسیکلت یک میلیون و ۵۰ هزار تومان یارانه پنهان بنزین در یکسال گذشته پرداخت شده است.

اگر این یارانه را بر اساس قیمت بنزین در فوب خلیج‌فارس (به طور متوسط) در یکسال گذشته محاسبه کنیم، برای هر خودرو ۵ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان و برای هر موتورسیکلت ۲ میلیون و ۲۵۰ هزار تومان یارانه بنزین تعلق گرفته است.

اما فقط بنزین ۱۵۰۰ تومانی دارای یارانه پنهان نیست، بلکه بنزین ۳۰۰۰ تومانی نیز یارانه پنهان دارد و اینکه سالانه چقدر یارانه پنهان بنزین برای مصرف این فرآورده نفتی در کشور پرداخت می‌شود، بر اساس محاسبات اتاق بازرگانی ایران، این رقم در مجموع بالغ بر ۲۰۰ هزار میلیارد تومان است.

یارانه بنزین به سفره خانواده‌های بدون خودرو هم می‌رسد؟

طرحی در کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در مرحله مطالعه و بررسی قرار دارد که بر اساس آن، این میزان یارانه بنزین فقط به دارندگان موتورسیکلت و خودرو تعلق نگیرد، بلکه بین تمامی افراد جامعه، حتی کسانی که وسیله نقلیه شخصی ندارند نیز تقسیم شود.

بر اساس این طرح، به هر ایرانی روزانه ۷ دهم لیتر بنزین تعلق می‌گیرد، به عبارتی هر فرد ایرانی ماهانه ۲۰ لیتر سهمیه بنزین دارد که برای کسانی که وسیله نقلیه شخصی ندارند، امکان فروش این سهمیه فراهم خواهد شد.

فردا کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، طرح سهمیه بندی بنزین بر اساس خانوار را در دستور رسیدگی خود دارد، اگرچه به نظر نمی‌رسد این طرح به این زودی‌ها بتواند از فاز مطالعه و بررسی، وارد فاز قانون‌گذاری شود؛ اما در صورت تبدیل آن به قانون، نظام سهمیه بندی بنزین تغییر اساسی و ساختاری خواهد داشت.