بحران جدید در انتظار کشور! / خشکسالی با ما چه خواهد کرد؟

سیاست‌های انتقال آب توسط دولت که باعث بروز خشکسالی در وضعیت میان حوضه‌ای شده، سبب شد تا در کنار عدم بارندگی مناسب، کشور در ورطه تنش‌های آبی جدید بیفتد که در شرایط تحریم و تنگنای مالی کنونی، خروج از آن بسیار بعید به نظر می‌رسد. این در حالی است که تشدید خشکسالی در کشور همزمان با تثبیت سیاست‌های انتقال آب بوده که توسط روسای چهار دولت اخیر با خاستگاه کویری رخ داده است. مهدی قمشی استاد دانشگاه و رئیس پژوهشکده علوم آب دانشگاه شهید چمران در گفت‌وگو با گسترش نیوز شرایط کشور همزمان با خشکسالی را مورد تحلیل و بررسی قرار داد که مشروح آن را از نظر می‌گذرانید. 

همزیستی با خشکسالی را نیاموختیم

این استاد دانشگاه در پاسخ به پرسشی پیرامون تبعات خشکسالی و نحوه مدیریت آن در شراطی کنونی کشور اظهار داشت: ملت ایران از دیرباز با دیو خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند و این به دلیل موقعیت خاص فلات ایران است که توسط برخی از جریانات بری و بحری شرایط آب‌وهوایی خاصی پیدا کرده است. بدیهی است که ملت‌ها در صورت تکرار مواجهه با بلایای طبیعی، تکنولوژی زیست خود را مطابق با آن شرایط می‌سازند. به طور مثال شما به کشور ژاپن و زلزله‌خیز بودن آن توجه کنید و ببینید که در تکنولوژی سازه به چه پیشرفت‌هایی دست پیدا کردند که دیگر دچار آسیب از این ناحیه نمی‌شوند و این در حالی است که در گذشته یکی از بزرگترین زلزله‌های تاریخ در کوبه ژاپن رخ داده و صدها هزار تن را به کام مرگ کشید. یا همینطور در شیلی و تایلند، به خوبی در برابر سونامی و آتشفشان مقاومت زیستی و تکنولوژیک صورت پذیرفته است. با این حال در ایران که شاید هزاران سال است با خشکسالی مواجه هستیم، مدیریت مناسبی در قبال منابع آبی رخ نمی‌دهد و کشور ما همواره در معرض زورآزمایی خشکسالی است.

بحران تامین غذا در انتظار کشور!

وی افزود: خشکسالی در گذشته آثار خاص خودش را برجا می‌گذاشت که مردم با معماری خاص و بکارگیری سازه‌هایی مثل قنات، آب‌بند و آب‌انبار، به خوبی از پس بحران‌ها و تنش‌ها بر می‌آمدند. اکنون اما با انفجار جمعیت در اقلیم خشک ایران، مشکلات بزرگی برای تامین غذای جامعه رخ می‌دهد و به علت کم بازده بودن کشاورزی ایران به لحاظ نحوه مدیریت مصرف منابع آبی، به زودی دچار بحران تامین غذا خواهیم شد خاصه این که تاکید بسیاری بر خودکفایی محصولات خاص کشاورزی وجود که الگوی کشت اقلیمی را نیز از بین برده است. به طور مثال کشاورز پنبه‌کار گلستانی مجبور شده برای یک درآمد تضمین شده، از کشت پنبه که متناسب با اقلیم آنجاست دست بکشد و به کشت گندم که خرید تضمینی می‌شود، روی بیاورد. این باعث شده که مثلا شالیکاران شمال کشور به جای کشت برنج اقدام به تغییر کاربری اراضی بکنند و به ویلاسازی روی بیاورند!

برای مدیریت بحران خشکسالی چه باید کرد؟

مهدی قمشی در ادامه اذعان کرد: تکنولوژی‌هایی مثل ساخت سدهای زیرزمینی برای کنترل سفره‌های آب زیرزمینی، سدهای لاستیکی و تیوبی با ارتفاع کم و قابل برداشتن در مسیر آب‌های سطحی برای ایجاد ذخایر آب، استفاده از تکنولوژی‌های ضدتبخیری در پشت سدهای اصلی، تقویت الگوی کشت فراسرزمینی همچون عربستان، چین و کره جنوبی، استفاده از تکنولوژی کشت هیدروپونیک، عدم ایجاد صنایع آب‌بر در مناطق کویری و احداث آن‌ها در جوار خطوط ساحلی دریاها، توقف پروژه‌های انتقال آب جدید و بکارگیری تکنولوژی‌های بازگشت آب به چرخه مصرف طبیعی، در کنار آبخیزداری از جمله راهکارهایی هستند که می‌شود برای عبور از خشکسالی در شرایط فعلی مدنظر قرار داد و به کار بست تا کشور از این بحران خروج کند.

وی در پایان خاطرنشان ساخت: در غیر این صورت با بحران مهاجرت فزاینده، بیکاری، حاشیه‌نشینی و فقدان امنیت غذایی مواجه خواهیم شد. به واقع باید خشکسالی را مادر و مولد تمام آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی بدانیم و در صورت مدیریت تنش‌های آبی به صورت اتوماتیک بسیاری از مشکلات دیگر کشور مرتفع خواهد شد و نیازی به اعمال مدیریت چندلایه و پیچیده برای مصائب و مشکلات وجود ندارد.