ایران در دوراهی خام فروشی یا فرآوری

محصولات پتروشیمی همه کاره هستند و در طیف وسیعی از محصولات، از مواد غذایی گرفته تا مواد شیمیایی اساسی، واسطه‌های شیمیایی (مشتقات) و در نهایت محصولات نهایی از جمله پلاستیک، لاستیک، رزین، الیاف مصنوعی، چسب، رنگ، مواد شوینده و سموم دفع آفات را شامل می‌شوند.

سالار فِیلی در گفت‌وگو با گسترش نیوز اظهارکرد: پروپیلن از پلیمرهای مهم تجاری است که کاربردهای متنوعی همچون تولید لوله‌های تحت فشار و یا مناسب فشار محیطی و آب شرب، گرمایش از کف و مصارف فاضلابی دارد. پلی‌پروپیلن نیز از پرمصرف‌ترین پلیمرهای مورد استفاده در صنعت بوده که در یک بازه‌ی گسترده‌ای از کاربردها شامل قالب‌گیری دمشی، قالب‌گیری تزریقی، بسته‌بندی غذایی، نساجی، تجهیزات آزمایشگاهی و پزشکی، لوله، اجزا و قطعات خودرو و همچنین کاربردهای ساختمانی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از مشخصات بارز این نوع پلیمر مقاومت بالا در برابر حلال‌های شیمیایی، بازها و اسیدها بوده و همین موضوع باعث شده است در زندگی روزمره کاربرد بالایی داشته باشد.

وی افزود: اتیلن گلیکول یک ترکیب شیمیایی بوده که از اتیلن به وسیله‌ اتیلن اکساید ساخته می‌شود و مهم‌ترین مصرف آن به عنوان خنک‌کننده در موتورهای خودرو و ماشین‌آلات است. در موتور خودرو این ماده به عنوان ضدیخ شناخته شده است که مانع یخ‌زدگی آب درون سیستم شده و برای کنترل خورندگی بالا، به این ترکیب بازدارنده‌های ضدخوردگی اضافه می‌کنند. همچنین با توجه به خاصیت کاهش اشتعال‌پذیری آن در صنایع هواپیمایی نقش بسزایی ایفا می‌کند.

استفاده گسترده پلیمرها در صنعت

این کارشناس تصریح کرد: نوع دیگر پلیمرها پلی استایرن است که در دسته‌ فنیل‌ها قرار می‌گیرد و به دلیل شفافیت و تراکم بالا در ساخت ظروف پلاستیکی یکبار مصرف به کار گرفته می‌شود. این نوع پلیمر به دلیل مقاومت بالایی که دارد در ساخت اغلب لوازم بهداشتی، ورزشی، اسباب بازی کودکان و حتی در صنعت اتومبیل‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

وی ابراز کرد: همچنین مهم‌ترین کاربرد آن به دلیل خاصیت دی‌الکتریک بودن در صنایع الکتریکی مورد استقبال قرار گرفته است. از این نوع پلیمر به علت عایق بودن در مقابل آب، رطوبت و حریق در صنایع ساختمانی جهت تهیه یونولیت و همچین در ساخت لوازم خانگی به طور گسترده‌ای استفاده می‌شود. در حالت کلی پلی استرایرن از پرمصرف‌ترین ترکیبات پلیمری است و در عین حال به دلیل مقاومت بالا در مقابل شرایط محیطی بیشترین آسیب را به محیط‌ زیست می‌رساند و از این لحاظ در مبحث بازیافت باید مورد توجه قرار گیرد. پلیمر بعدی پلی اتیلن ترفتالات از رزین‌های ترموپلاستیکی است که از مشخصات بارز آن می‌توان به مقاومت فشاری مناسب و سبک بودن آن اشاره کرد که باعث شده نقش بسزایی در تولید ظروف پلاستیکی خصوصا بطری آب معدنی و ظروف محل نگهداری دارو ایفا کند.

فِیلی ادامه داد: ایران همیشه به عنوان یک کشور نفت خیز در رتبه‌های بالای جهانی و منطقه‌ای قرار داشته اما اشتباه یا کوتاهی چشمگیری که در دولت‌های مختلف رخ داده است و اینگونه بوده که تمام دولت‌ها به دلیل راحتی و سریع‌الوصول بودن دست به خام فروشی این ماده‌ گرانبها زده‌اند و مهم‌ترین خط مشی در این صنعت این است که باید از این روند فاصله گرفت. بهترین اتفاق در استخراج و تبدیل نفت خام این بوده که در داخل این ماده ی گرانبها را به محصولات پایین‌دستی تبدیل کنیم و سپس به‌دست مصرف‌کننده برسانیم. درحال‌حاضر اغلب پلیمرهای تولید شده در پتروشیمی‌های کشور به جای تولید محصول در داخل کشور تحت عنوان ماده خام صادر می‌شوند چرا که سود اقتصادی بیشتری و در کوتاه‌ترین زمان را به دنبال دارد.

محصولات پتروشیمی قابل رقابت با نمونه‌ های خارجی

وی تاکید کرد: از مهم‌ترین مزایای تولید داخلی اشتغالزایی و به گردش درآوردن چرخ صنعت خواهد بود. درحال‌حاضر با توجه به تحریم‌های اعمالی علاوه بر اینکه در فروش نفت با مشکل مواجه هستیم، همواره با واردات محصولات پایین دستی حاصل از نفت نیز معضلاتی بر سر راه داریم. اگر بتوانیم استخراج تا تولید محصول با کیفیت را در داخل انجام دهیم قطعا با مشکلات کمتری در مقابل تحریم‌ها روبه‌رو خواهیم بود و حتی می‌توانیم در زمینه کیفیت محصولات ارائه شده با نمونه‌های جهانی رقابت کنیم که خود باعث ارزآوری و ارزش افزوده‌ بالایی می‌شود.

این کارشناس یادآور شد: در مورد پتروپالایش‌ها نیز می‌توان گفت که در این مرحله، کشور نیازمند بهره‌برداری از آنها است و طبق اخرین شنیده‌ها تا کنون هشت طرح پتروپالایشی معطل صدور مجوز تنفس خوراک هستند و چشم شرکت‌ها به رسیدگی مجلس به این مقوله در اسرع وقت بوده که امیدواریم قانون پتروپالایشی‌ها به صورت کامل به اجرا درآمده و وارد فاز عملیاتی شود.

فِیلی در پایان خاطرنشان کرد: بنزین پیرولیز یک محصول جانبی حاوی پنجاه درصد بنزن است و برای تولید محصولات پتروشیمی بکار می‌رود و علاوه بر سرطان‌زا بودن دارای عوارض بسیار بالایی برای پوست، چشم و سیستم تنفسی است. در دولت‌های پیشین و در دوران تحریم با بنزین مخلوص شده و در جایگاه‌ها عرضه می‌شد. این ماده مخلوطی از چند آروماتیک است و فراریت بالایی دارد و وارد هوا می‌شود. در سال ۱۳۸۹ پس از تحریم بنزین ایران توسط ایالت متحده امریکا طرح تولید این نوع بنزین در پتروشیمی‌های شازند، نوری، جم، امیرکبیر، بوعلی بندرامام کلید خورد.