چرا حال برق کشور بد است؟

از ابتدای خرداد امسال و همزمان با آغاز فصل گرما، وزارت نیرو اعلام کرد که با توجه به کمبود ظرفیت تولید برق در قیاس با میزان مصرف ناچار به اعمال برخی خاموشی‌ها خواهد بود. اعمال خاموشی‌های جدید در هفته گذشته و در اوج گرما نیز به افزایش نارضایتی مردم منجر شد، هرچند این وزارتخانه در روزهای گذشته اعلام کرده در تلاش است خاموشی‌ها را به حداقل برساند.

با وجود آنکه در روزهای ابتدایی خاموشی‌ها، از رمزارزها به عنوان عامل اصلی یاد می‌شد اما آمارها مشخص کرد که این فن آوری جدید سهم محدودی از ظرفیت شبکه را به خود مشغول کرده و علت اصلی را باید در نبود سرمایه‌گذاری کافی و افزایش مصرف جست و جو کرد.

گزارش جدید اتاق بازرگانی تهران نیز نشان می‌دهد که میزان افزایش تولید برق در ایران متناسب با روند افزایش مصرف نبوده است. بر این اساس، از سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۹، جز یک سال، در سایر سال‌ها میزان تولید برق کشور رو به افزایش بوده و میانگین رشد سالانه چهار درصد را به ثبت رسانده است.

در سال ۱۳۹۹، میزان کل برق تولیدی، ۳۴۱ میلیارد کیلووات ساعت بوده که نسبت به سال قبل افزایش چهار درصدی را نشان می‌دهد.

میزان فروش داخلی برق نیز در این مدت افزایش یافته است. در سال ۱۳۹۹، ۲۸۷ میلیارد کیلووات ساعت برق فروش داخلی شده که نسبت به سال قبل رشدی حدودا ۵.۷درصدی را نشان می‌دهد. میانگین فروش برق داخلی نیز در این پنج سال رشدی حدودا ۴.۸ درصدی داشته که باز هم نسبت به رشد تولید، با سرعت بیشتری افزایش یافته است.

در پنج ساله گذشته، نسبت فروش داخلی به تولید، همواره بالای ۸۰ درصد بوده اما این عدد در سال ١٣٩٩ به بالاترین سطح خود یعنی ۸۴ درصد رسیده که نشان دهنده زنگ خطر عملکرد سال قبل برای امسال بوده که بخشی از خاموشی‌ها را تشریح می‌کند. این در حالی است که در سال گذشته تحت تاثیر شیوع کرونا، اعمال برخی محدودیت‌ها می‌توانست به کاهش مصرف برق منجر شود که در عمل اینگونه نشد.

موضوع دیگری که شرایط به وجود آمده در هفته‌های گذشته را تشریح می‌کند، محدودیت‌های دولت در سال‌های گذشته بوده است. براوردها نشان می‌دهد که در پنج سال اخیر ۶۰ درصد از برق کشور را سایر موسسات و تنها ۴۰ درصد را وزارت نیرو تولید کرده است. به این ترتیب بخش خصوصی یا سایر بخش‌های فعال در عرصه تولید برق، نسبت به وزارت نیرو بیشتر شبکه را تامین کرده‌اند.

این در حالی است که در سال١٣٩٩، میزان تولید برق موسسات ۱۱ درصد افزایش یافته و میزان تولید برق وزارت نیرو، چهار درصد کاهش یافته است. به این ترتیب این کاهش ظرفیت وزارتخانه خود عاملی برای نرسیدن به سطح تولید لازم برای پاسخگو بودن نیازهای مردم بوده است.

در این گزارش همچنین به میزان تولید برق بر حسب نیروگاه در هفت سال گذشته نیز اشاره شده است. به این ترتیب نیروگاه‌هایگازی و چرخه طبیعی اصلی‌ترین سهم را در این میان داشته‌اند و پس از آن نیروگاه‌های بخاری و آبی، دیزلی، بادی و اتمی قرار دارند. آنچه در آمار سال گذشته عجیب است، افزایش ۵۵ درصدی تولید برق در نیروگاه‌های آبی، دیزلی، بادی و اتمی بوده که با این وجود نتوانسته ظرفیت لازم برای تامین نیازها را براورده کند.

در حوزه تجارت برق نیز اتاق تهران آخرین بررسی‌ها را منتشر کرده که نشان می‌دهد در یک بازه هفت ساله، همواره تراز تجاری ایران در حوزه برق مثبت بوده است. در سال ١٣٩٩، کل تجارت برق ایران، ۱۲.۵ میلیارد کیلووات ساعت بوده که ۹.۸ میلیارد آن صادرات و ۲.۷ میلیارد آن واردات بوده است.

روند صادرات برق ایران در سال ١٣٩٩، حدودا ۲۲ درصد افزایش یافته و میزان واردات نیز حدودا دو برابر شده است.