قیمت نفت به ۲۰۰ دلار می رسد؟

پس از آغاز حمله نظامی روسیه به اوکراین در ۲۴ فوریه، نگرانی‌ها نسبت به مختل شدن عرضه باعث شد قیمت های نفت در بازار جهانی به بالاترین حد از سال ۲۰۰۸ صعود کند و هفته گذشته به بیش از ۱۳۹ دلار در هر بشکه رسید. با این حال قیمتها از آن زمان با این انتظار که بعضی از تولیدکنندگان ممکن است نفت بیشتری تولید کنند، عقب نشینی کرده‌اند.

برای مثال قیمت نفت چهارشنبه گذشته پس از این که سفیر امارات متحده عربی در آمریکا اعلام کرد ابوظبی از افزایش تولید حمایت می‌کند و اوپک را تشویق می‌کند تولید بالاتر را بررسی کند، ۱۳ درصد ریزش کرد.

روز جمعه نیز نفت در معاملات با قیمت بالاتری بسته شد اما ارزیابی بازار از بهبود احتمالی دورنمای عرضه ،که با حمله روسیه به اوکراین مختل شده است، باعث شد به بزرگترین کاهش هفتگی از نوامبر تن دهد.

روز جمعه نگرانی‌ها نسبت به دورنمای مذاکرات هسته‌ای ایران افزایش پیدا کرد. زمزمه‌های رسانه‌ای از جمعه حاکی از توقف مذاکرات احیای برجام در وین بود و نهایتا امروز اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ‌کننده مذاکرات، با اعلام یک «تنفس» (توقف موقت) در گفت‌وگوها اظهار کرد: «اگرچه متن نهایی اساسا آماده و روی میز است، اما به دلیل عوامل خارجی گفتگوهای وین نیازمند توقف است».

ظاهراً درخواست‌های لحظه آخری روسیه این مذاکرات را در آستانه فروپاشی قرار داده است. و حالا به تعبیر تحلیلگران توقف مذاکرات ایران نیز یکی از عواملی است که می‌تواند از قیمت‌ نفت حمایت کند. ضمن اینکه فعالان بازار اکنون آمار صادرات روسیه را به دقت زیر نظر دارند تا برآوردی از میزان اختلال عرضه داشته باشند.

جای خالی روسیه پر می‌شود؟

همزمان با اعلام خبر توقف در مذاکرات وین، آمریکا هفته گذشته واردات نفت روسیه را نیز ممنوع کرد. بنابراین در هفته جاری همه توجهات به گزارش‌های بازار آژانس بین‌المللی انرژی و اوپک خواهد بود. دو سازمانی که هر دو پیش از این ایجاد مازاد عرضه در بازار نفت در سال میلادی جاری را پیش بینی کرده بودند.

با ادامه جنگ در اوکراین، از چند روز قبل آمریکا و بسیاری از شرکت‌های نفتی غربی خرید نفت روسیه را متوقف کرده‌اند. با وجود این، اوپک پلاس که شامل اعضای اوپک و متحدانشان نظیر روسیه است، همچنان بر روی توافق خود برای افزایش تولید به میزان ۴۰۰ هزار بشکه در روز در هر ماه اصرار دارد و حتی با وجود افزایش قیمت‌ها، حاضر نشده است تولیدش را سریعتر افزایش دهد ولی همزمان صحبتهایی درباره احتمال افزایش عرضه از سوی برخی کشورها از جمله ایران، ونزوئلا و امارات متحده عربی مطرح است.

هر چند بسیاری از تحلیلگران از جمله ویوک دهار، تحلیلگر بانک کامن ولث گفته بودند که شکاف عرضه بعید است با تولید اضافی اعضای اوپک و متحدانشان رفع شود، اما در این زمینه برای بازار نفت امیدهایی وجود داشت. امیدهایی که با توقف مذاکرات ایران، حداقل در بخش مربوط به ایران آن، با چالش‌های جدی مواجه شده است.

در این میان ظاهرا تنها دو کشور عربستان سعودی و امارات متحده عربی هستند که در میان معدود تولیدکنندگان نفت در جهان ظرفیت مازاد تولید برای افزایش سریع سطح تولید و کمک به جبران اختلال عرضه روسیه و کنترل قیمتها دارند. آن هم نه به صورت محدود.

 آژانس بین المللی انرژی اعلام کرده که این دو تولیدکننده عضو اوپک حدود ۱.۸ میلیون بشکه در روز ظرفیت مازاد تولید دارند که معادل دو درصد از تقاضای جهانی است. یعنی در مجموع ۲.۲ میلیون بشکه در روز ظرفیت مازاد تولید موجود است.

حتی شرکت تحقیقاتی ریستاد انرژی نیز با در نظر گرفتن ظرفیت سه کشور امارات متحده عربی، عراق و کویت در مجموع به عددی حدود چهار میلیون بشکه در روز برای ظرفیت مازاد تولید در مدت سه تا شش ماه رسیده است.

این در حالی است که روسیه با صادرات حدود هفت میلیون بشکه در روز نفت و فرآورده‌های نفتی معادل هفت درصد از عرضه جهانی، با عربستان سعودی برای عنوان بزرگترین صادرکننده جهان رقابت می‌کند و بی‌شک تلاش تمام کشورهای مذکور برای پر کردن جای روسیه در بازار کافی نخواهد بود.

 در این میان رویترز گزارش داده که امیدی به بعضی از اعضای اوپک پلاس مانند آنگولا و نیجریه هم نیست چون این کشورها برای تحقق هدف تولید بالاتر مشکل جدی دارند و توانایی این گروه برای جبران از دست رفتن عرضه روسیه کافی نیست.

آخرین امید بازار نفت

در سال ۲۰۲۱ سقوط آزاد تولید نفت ونزوئلا متوقف شد و صادرات این کشور به ۶۳۶ هزار بشکه در روز رسید که ۱۲ درصد افزایش در مقایسه با سال ۲۰۲۰ داشت.

حتی اگر تحریم‌های نفتی علیه ونزوئلا فقط برای برخی معاملات تسهیل شود، این کشور می‌تواند یک میلیون بشکه در روز به تولیدش اضافه کند. پیش بینی ها درباره میزان صادرات ونزوئلا خوش بینی کمتری داشته‌اند زیرا این کشور به دکلهای حفاری و سرمایه عظیم برای افزایش تولید نیاز مبرمی دارد. سالها سرمایه‌گذاری اندک، سوءمدیریت و تحریمهای آمریکا به تولید نفت شرکت PDVSA که در اواخر دهه ۹۰ به ۳.۷ میلیون بشکه در روز رسیده بود، ضربه زده است.

با این حال اتاق نفت ونزوئلا اعلام کرد اگر آمریکا با درخواست شرکت دولتی PDVSA برای تجارت نفت ونزوئلا موافقت کند، تولید نفت این کشور می‌تواند حداقل ۴۰۰ هزار بشکه در روز افزایش پیدا کند.

مقامات آمریکایی هفته گذشته با نیکلاس مادورو، رئیس جمهور ونزوئلا دیدار کردند و از این کشور خواستند در راستای هر گونه توافق برای تسهیل تحریم‌های نفتی که واشنگتن از سال ۲۰۱۹ علیه کاراکاس اعمال کرده است، بخشی از نفت خود را به آمریکا صادر کند. رئیس اتاق نفت ونزوئلا هم گفت: «با ظرفیتی که ما داریم، می‌توانیم ۴۰۰ هزار بشکه در روز به تولید اضافه کنیم».

به روسیه چک سفید نمی‌دهند

حسن مرادی، کارشناس حوزه انرژی، درباره وضعیت فعلی بازار نفت می‌گوید: تا چند روز پیش بحث این بود که مذاکرات در شرف به پایان رسیدن است و توافق می‌توانست امیدی باشد برای این که مذاکرات به سامان برسد و ایران به سهمیه‌های تولید و صادرات قبلی خود در بازار نفت بازگردد.

هر چند این را هم درنظر می‌گرفتیم که بازگشت به بازار نفت لزوما نباید ظرفیت‌ها را به حالت سابق بازگرداند و بازگشت به میزان قبل ممکن است زمانبر باشد. زمان آن هم بسته به سرعت بازیابی سرمایه و امکانات است.

او اضافه می‌کند: اما از یکسو حمله روسیه به اوکراین شرایط را تغییر داد و موضوعات جدیدی را مطرح کرد، از سوی دیگر مذاکرات ما دچار توقف شد. اگر این ادعا درست باشد که در مذاکرات روسیه هم در رابطه با ایران تضامینی خواسته باشد و تا تضامین داده نشود با برجام موافقت نمی‌کنم، به تبع طرف ما هم ملاحظاتی دارند که چک سفید به روسیه ندهند. بنابراین هنوز تا رسیدن به نتیجه مذاکرات فاصله داریم. در سوی دیگر هم درباره اوکراین این که پایان تخاصم کی باشد را نمی‌دانیم.

مرادی خاطر نشان می‌کند: در چنین شرایطی نمی توان درباره بازگشت کامل ایران به سهمیه‌های بین‌المللی امیدی داشت. باید منتظر ماند و دید در این دو عرصه وضعیت به کجا خواهد رسید. به انجام رسیدن هر کدام از این دو عامل بارقه امیدی است برای بازار نفت.

یک قدمی نفت ۲۰۰ دلاری

این کارشناس در پاسخ به این سوال که تداوم شرایط فعلی چه نتایجی برای بازار به دنبال دارد؟ عنوان می‌کند: تداوم شرایط فعلی هم با توجه به فشارهای که جامعه بین‌المللی از تحریم نفت روسیه تحمل می‌کند، آن هم بعد از این که این فشارها را از سوی تحریم نفت ایران و ونزوئلا هم تاب آورده، بازار جهانی را بیش از این کم طاقت می‌کند.

حالا دیگر بازار طاقت این حد از تحریم را ندارد بنابراین ممکن است که شرایط برای جمهوری اسلامی بهتر شود. در چنین شرایطی امکان این که کشورها از تحریم ایران چشم‌پوشی کنند بالاست. اگر این اتفاق بیفتد تغییراتی در عرضه تبادلات انرژی و قیمت‌های بازار انرژی به وجود بیاید.

گلدمن ساکس نیز با فرض تداوم شرایط فعلی، پیش‌بینی خود از قیمت نفت خام برنت در سال ۲۰۲۲ را از ۹۸ دلار برای هر بشکه به ۱۳۵ دلار برای هر بشکه تغییر داده است. ضمنا این بانک آمریکایی برآورد قیمت شاخص نفت خام را در سال ۲۰۲۳ از ۱۰۵ دلار برای هر بشکه به ۱۱۵ دلار برای هر بشکه افزایش داده است.

بانک انگلیسی بارکلیز هم هشدار داده که با تداوم این شرایط قیمت نفت در بدترین سناریو ممکن است به ۲۰۰ دلار برای هر بشکه برسد.