نقش روابط عمومی در بخش آب

کشور ما همواره یکی از مناطقی بوده که با خشکسالی دست و پنجه نرم کرده و امروزه اکثر تالاب‌ها و رودخانه های کشور خشک شده و اثری از سیاستگذاری و برنامه اصولی در این بخش وجود ندارد و نکات فنی در برداشت انتقال آب و توزیع به خوبی رعایت نشده است. اجرای برنامه‌های آمایش سرزمین، ارتقای جایگاه اقتصادی آب در سیاست‌های کلی و برنامه های توسعه کشور رشد اقتصادی سازگار با کم آبی کشور ، تخصیص بهینه آب و بازار آب، افزایش بهره‌وری، شناسایی فرصت ها و زمینه های سرمایه گذاری در مدیریت مصرف و تقاضا ، مدیریت ابزارهای اقتصادی جهت کاهش هدر رفت و ضایعات در بخش های مختلف صنعتی و کشاورزی ، از چالش های مهم مقوله اقتصاد آب هستند.

مهمترین عامل اثرگذار در هر بخشی از آب نقش نیروی انسانی و آگاهی افکار عمومی است و روابط عمومی وظیفه بسیار سنگینی در بخش آب دارد، نیازمند افراد مجرب و متخصص هستیم که همواره مورد غفلت قرار می گیرد و از افراد توانمند در روابط عمومی کمتر استفاده کنیم. شناخت گذشته برای ساخت آینده امری بدیهی است و معلوم نیست، چرا تجربه پیشکسوتان و دانشمندان نادیده گرفته می شود و همه چیز را می خواهید از صفر شروع کنیم. در این رابطه نقش نهادهای مردمی به ویژه انجمن روابط عمومی ایران در آگاه سازی مردم در بحران ها و چالش هایی که در کشور ایجاد می شود بسیار مهم و تاثیرگذار است.

از سال های گذشته با توجه به مشکلات کمبود آب در کشور و خشکسالی های پی در پی که به وقوع پیوسته است برای ارتباط بین مردم، مسئولین، همکاری، همدلی و اعتماد سازی برای جلب همکاری بیشتر مردم نیاز است از افراد توانمندی که در بخش روابط عمومی فعال هستند برای ضرورت های فرهنگی اجتماعی بهره مند شد. زمانی که بحث پیکار با بی سوادی در کشور به عنوان اصل مهم رونق اقتصادی و اجتماعی مطرح شد، انجمن روابط عمومی ایران به عنوان عامل ویژه در جهت آگاهی عمومی و دعوت مردم به سواد آموزی در رأس فعالیتهای خود قرار داد و خوشبختانه ادبیات انجمن برای این منظور به بهترین شکل ممکن استفاده شد و ما امروز در کشور چندین چالش داریم که از همه آنها مهم تر و بزرگتر، فوق بحرانی شدن موقعیت آب در جهان، منطقه و کشور عزیزمان است. علاوه بر روابط عمومی ها در صنعت آب و برق کشور که باید یکپارچه و هم صدا برای آگاهی مردم از فعالیت های انجام شده از طرق مختلف مردم را آگاه کنند. انجمن روابط عمومی ایران نیز با استفاده از توانمندی خود به عنوان وظیفه و در هفته اول تیرماه به عنوان برنامه های ویژه ای را تدارک دیده که مردم بیش از پیش » مهرِآب « هفته صرفه جویی آب، به بهانه همایش بین المللی با وظایف خود جهت همکاری های دست اندرکاران آشنا شوند.

از مهمترین بخش هایی که انجمن به آن پرداخته است نقش کودکان و نوجوانان در بخش آب است که قطعاً می تواند استفاده اصولی از آب کمک شایانی در این بخش داشته باشد و همانگونه که در سال های اخیر در جریان قرار گرفته اید اکثر مناطق کشور، مناطق ممنوعه در برابر استفاده از منابع زیرزمینی است و بحران ها و فاجعه هایی که بر استفاده بی رویه از آب های زیرزمینی با حفر چاه های غیرمجاز به وجود آمده است کشور را در حالت فوق بحرانی قرار داده است و آگاهی بخشی در تجربیات بهره برداری از آبهای زیرزمینی و کاهش استفاده از آن امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.

آنچه امروز باید از آن آگاهی داشته باشیم این است ایران ما از دیر زمان و از هزاران سال پیش با کمبود آب روبرو بوده وکوروش بزرگ می گوید:  «باران باش و ببار و مپرس کاسه های خالی از آن کیست» در ادیان الهی به این امر پرداخته اند».

و داریوش در مهمترین دعای خود از خداوند متعال می خواهد که «مردم ایران را از سه چیز محافظت کند، دروغ، دشمن ودر اکثر شعر های ما از جمله حافظ، سعدی، مولوی، سینایی، سهراب سپهری و مشیری از خشکسالی».

محافظت آب سخن گفته شده و روابط عمومی در این بخش نقش بی بدیلی دارد. در مواقع فوق بحرانی باید همه روابط عمومی ها در هر بخشی اعم از سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دست در دست یکدیگر داده و با اطلاع رسانی به موقع و هم زمان راه های مختلف را برای عبور از بحران با یکدیگر به منزل مقصود برساند و قطعاً نقش انجمن روابط عمومی ایران در این زمینه واضح و روشن است. خوشبختانه فناوری ها و نوآوری جدید در بخش آب نیز می تواند کمک موثری باشد که در هفته صرفه جویی آب در همایش انجمن به صورت ویژه به آن پرداخته شده است.

از سوی دیگر دانش بومی و میراث فرهنگی و معنوی آب می تواند برای استفاده عمومی مردم مفید بوده و به ویژه حفر قنات ها و آب انبارها در شهرها و روستاها و بخش کشاورزی از اهمیت بالایی برخوردار است و باید بدانیم که آب در هر بخشی برای مردم امری ضروری است و به خوبی می دانیم آب برای سلامتی ما به ویژه برای ورزش و گردشگری بسیار موثر و مهم است و نباید از آن غافل باشیم. با نگاهی کوتاه به بخش ورزش سلامتی و گردشگری مشاهده می کنیم.

روابط عمومی های ما می توانند اهمیت آب را برای مخاطبان و ذینفعان خود مطرح کنند و آن را بروز و ظهور دهند. مطمئن باشید با کم و زیاد کردن قیمت و با فشار به مردم نمی توانیم بهترین راه حل را پیاده کنیم. ما باید در همه بخش ها فرهنگ سازی کنیم و با مردم ارتباط برقرار کرده و آنها را از مشکلات و چالش هایی که در پیش رو داریم آگاه سازیم و به نقش و اهمیت روابط عمومی واقف باشیم.

توجه ویژه به آب وظیفه هر نهاد روابط عمومی است و در تحقیقات و پژوهش های انجام شده و ایجاد تسهیلات لازم و فرصت برای سرمایه انسانی اهمیت آن را با تشکیل اتاق های فکر برای یکپارچه سازی همه تصمیمات و جمع بندی اصول و مبارزه با خشکسالی راهکارهای مبتدی را ارائه دهیم. هنوز روابط عمومی ها می توانند مهم ترین بازوی هر سازمانی باشند. هرچه زمان طولانی شود راه حل برای این گرفتاری ها سخت تر می شود. امروز باید روابط عمومی ها را دریابیم.

روابط عمومی برای آگاهی بخشی در بخشهای مختلف صنعت آب نقشی بی بدیل دارد و برای اطلاع رسانی در استفاده صحیح از سدها، تصفیه خانه ها و مخازن ، جلوگیری از تبخیر آب در منابع سطحی و حمایت از نوآوری ها و فناوری های کاهنده فشار آب از سر شیر آشپزخانه ها گرفته تا استفاده اصولی در نیروگاه ها و صنایع بزرگ کشور، استفاده صحیح از پساب تصفیه خانه فاضلاب ، استفاده مناسب از نیروی انسانی متخصص اعم از کارگر و کارمند ، مهندس تکنسین و ... نقش موثری ایفا می کند.

بخش آب موجب کم اثر شدن پروژه های آب شده و نتوانسته ایم از دانش متخصصان و سرمایه انسانی توانمند برای افزایش بهره ور ، برنامه ریزی بلندمدت و پایدار بهره گرفته و برای رشد اقتصاد آب استفاده کنیم. آنچه در این سال ها مشاهده می کنیم درهای بسته به روی نوآوران و تکنولوژی پیشرفته و بی اعتنایی به سرمایه انسانی است. اگر به آن توجه نکنید حاصل آن تنها شکست و پشیمانی است. چالش های آب به دلیل خشکسالی های پی در پی افزایش یافته و مسائل مالی بر مشکلات سایه افکنده است.

چند سال پیش شرکت آبفای استان تهران شروع به نصب کنتورهای هوشمند کارتی کرد که بسیار مورد تأیید و استقبال متخصصان و مسئولین قرار گرفت ولی معلوم نیست آیا این تجربه در تهران کامل پیاده شده و یا نه و چرا در سایر استان ها اجرا نشده و اگر اجرا شده ، ای کاش باخبر می شدیم و اگر این حرکت مفید نبوده و متوقف شده ، شایسته بود علت توقف آن را بیان می کردند. به هر حال ما باید از فناوری های جدید برای اقتصاد آب و کاهش مصرف آب بهتر، بهره مند شویم. ما تا سال 1۳۴۳ مشکل آب نداشتیم و فقط خشکسالی ها وجود داشت و پس از مدت کوتاهی این خشکسالی ها از بین می رفت، اما امروز وضع آب در کشور ما فوق بحرانی است و باید استفاده از آب جدید و آب خاکستری را مورد توجه قرار دهیم. از سوی دیگر با مسائل زیست محیطی نیز روبرو هستیم و این مسئله بسیار گسترده شده است. موضوع اقتصاد آب در دنیا موضوعی همگانی است و همه جا نگرش همه جانبه ای برای نگهداری آب دارند.

در بحث های اقتصادی آب ، برنامه ریزی برای سرمایه گذاری در بخش آب در درجه اول اهمیت قرار دارد و اولویت بندی طرح ها از قدیمی ترین و با سابقه ترین قلمرو های بحث اقتصاد آب است و بعد از آن نرخ گذاری به دلیل قدمت و اهمیت اساسی در تشکیل شرکت های خودگردان در مدیریت آب مطرح می شود. در بحث هایی که در اقتصاد آب وجود دارد یکی بازار آب و استفاده از ساز و کارهای آن به جای برنامه است بازار های آب محلی هستند که با توجه به کل مبادلات مهم سهم بسیار کمی در مصارف آب دارند. بهره وری و کارایی آب در بخش کشاورزی از اهمیت شایان توجهی برخوردار است که ارزش و هزینه کامل آب با توجه به آثار و پیامدهای دامنه دار آب ، ارزش آب را در یک مقیاس گسترده تعریف و اندازه گیری می کند و علاوه بر ارزش مصرفی آب شامل ارزش غیر مصرفی یا ذاتی آب بوده و بحث محیط زیست را پر رنگ تر می کند و در ارتباط با تقویت توسعه پایدار موضوع اقتصاد محیط زیست را نیز مطرح می سازد.

هزینه های کامل آب شامل آثار جانبی و خارجی نیز می شود و ضرورت ارزش گذاری آب را مشخص می کند. ماده ۱ قانون توزیع عادلانه آب مصوب مجلس شورای اسلامی در این مدت سعی دارد که هیچ کس نمی تواند اموالی که مورد استفاده عموم است و مالک خاصی ندارد از قبیل پلها ، کاروانسراها ، آب انبارهای عمومی ، مدارس قدیمی و میدان گاههای عمومی را تملک کند و همچنین قنوات و چاه هایی که مورد استفاده عموم است. آنچه از این ماده نتیجه می گیریم که برای بررسی اقتصاد آب نیاز داریم تمام جوانب اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی ، ارزش گذاری آب، ارزش های مصرف آب و محیط زیست را در نظر بگیریم و تعادل ارزش و هزینه کامل آب را تجزیه و تحلیل کنیم. قیمت ها را یک شبه کم و زیاد کردن ، نان را ارزان یا گران کردن ، کاهش یا افزایش قیمت بنزین، نفت و یا گندم را دستخوش حرکت های بدون تفکر قرار دادن، در بلندمدت عرصه را بر مدیریت جامعه تنگ و تنگ تر می کند.

در اقتصاد آب، سرمایه اجتماعی فقط سرمایه های اقتصادی و مالی نیست ، بلکه اهمیت نیروی انسانی و منابع طبیعی در درجه اول اهمیت قرار می گیرد، سرمایه اجتماعی شامل آن دسته از ظرفیت های جامعه می شود که از نسل های قبل به ما سپرده شده است و نسل های آینده نیز باید از آن بهره مند شوند.

آیا به راستی می توان آب را به عنوان یک کالای کاملاً اقتصادی مدنظر قرار داد و در رقابت های بازار از آن بهره برد؟ آیا واقعاً می توان مالک جدید اجتماعی داشته و در توسعه عدالت اجتماعی فقط با سود دهی حرکت کرد؟ بی مسئولیتی در مقابل محیط زیست ، توسعه اقتصادی بدون توجه به توسعه اجتماعی و احترام به شأن انسانی مشروعیت ندارد. امروزه هر چند استفاده از ابزار قیمت می تواند هر نوع خدمت و کالایی را ساماندهی کند و کنترل تولید و توزیع را با آن محقق کرد ولی فراموش نکنیم ما در جامعه مخاطب خود مسئولیت داشته و رسالت های خود را نباید فراموش کنیم.

کشور ما در بحث اقتصاد آب بسیار فقیر است و دغدغه های آب از بین رفته است و همه به مسائل جزئی مانند تعیین قیمت و تعرفه آب بسنده کرده اند در صورتی که آب موضوعی پیچیده است که در تمام ابعاد اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی باید در نظر گرفته شود.

ما باید بتوانیم اقتصاد آب را در بخش کشاورزی به صورت لحظه ای پیگیری و در نظر بگیریم که به کشاورزی ما آسیبی وارد نشود و یکسری تدابیر اقتصادی و اجتماعی را جهت آشنا شدن کشاورزان و مردم به صورت مستمر اطلاع رسانی و منتشر کنیم. قوانین باید به صورتی برنامه ریزی شود که ضمن جلوگیری از ناامیدی مردم راه حل های مناسب اقتصادی پیش روی بخش های مختلف قرار دهید. سرمایه گذاری در آب ، بازار آب ، مبادله آب، باز تخصیص آب، باز چرخانی آب ، بهره وری آب به ما کمک و راهنمایی می کند که آب موضوع مهم اقتصادی در کشور است.

باید بتوانیم زمانی که برای اقتصاد آب برنامه ریزی می کنیم نگرانی مردم را نیز کاهش دهیم تا با بحران بیشتری مواجه نشویم. اقتصاد آب فقط گران کردن آب نیست که این گران کردن بدون فکر، همیشه باعث کاهش راندمان و گران تر شدن آب خواهد شد. اقتصاد آب یعنی استفاده از تجارب نخبگان و پیشکسوتان اقتصاد و استفاده بهینه از چرخش آب در صنعت و کشاورزی است.

راهکار غلبه بر مشکلات آب اضافه کردن قیمت آب نیست بهبود وضعیت تخصیص منابع ، اعطای تسهیلات ارزانقیمت به کشاورزان، نظارت بر کاشت گیاهان آب بر ، تخفیف های ویژه برای نوآوران و فناوران تکنولوژی های جدید وحمایت از آنها ، بازنگری در شاخص های بهره وری ، توجه ویژه به آب مجازی ، اهمیت به تحقیقات و پژوهش های انجام شده ، ایجاد تسهیلات و فرصت برای سرمایه انسانی و اهمیت به نقش آن در اقتصاد آب و تشکیل اتاق های فکر و از آن مهم تر اجرای تصمیمات گرفته شده است که باید آنها را از بایگانی ها بیرون کشید و از تصمیم های مفید و راهکارهای متخصصین و دلسوزان بخش آب تا دیر نشده بهره برد. اگر خدا بخواهد.

خسرو رفیعی-رئیس انجمن روابط عمومی ایران