راهکارهای موثر برای چالش کم آبی کشور

کم آبی یکی از بزرگترین مشکلاتی است که در کشور ما به شدت احساس می‌شود. کمبود بارش‌ها و همچنان خشکاندن رودخانه‌ها، یکی از اساسی‌ترین دلایلی است که سبب شد تا ما به کشوری با احتمال خشکسالی شدید تبدیل شویم. همچنین نداشتن اطلاعات کافی در ارتباط با هدایت روان آب‌ها به سمت بهینه‌سازی، یکی دیگر از بحث‌هایی است که کشور را با چالش خشکسالی مواجه کرده است. البته، استفاده بی‌رویه از این مایع حیاتی بر این موارد دامن می‌زند.

گازهای گلخانه ای چالش بزرگ

عبدالمجید شیخی، کارشناس آب و کشاورزی، درباره خشکسالی و کاهش بارش‌ها به گسترش نیوز گفت: مشکل کم آبی، پدیده بزرگی نه فقط در ایران، بلکه در تمام دنیا است. نظم جهانی بارندگی با کارهای بشر به خصوص با گازهای گلخانه‌ای که در فضا منتشر می‌کند، دچار یک بهم ریختگی عظیم شده است.

شیخی ادامه داد:  آب گاهی اوقات به صورت نعمت بر بشر نازل نمی‌شود و گاهی هم بر اثر شدت بارش‌ها، تبدیل به مشکلات می‌شود. یعنی یا شاهد بارش‌های محدود هستیم که ممکن چند ماه شاهد بارندگی نباشیم و خشکسالی به وجود بیاید، یا ممکن آنقدر بارندگی زیاد باشد که در بسیاری از استان‌ها سیل جاری شود. چنین وضعیتی تبدیل به یک مشکل در کل جهان شده است.

چالش های اساسی در بحث کمبود آب

وی افزود: در ایران برنامه رشد ۸درصدی در بخش کشاورزی داریم. باید گفت که بخش کشاورزی به طور مستقیم با امنیت غذایی مردم پیوند خورده است. بنابراین کشاورزی و شیوه آبیاری محصولات کشاورزی، برای ما دارای اهمیت است.

این کارشناس حوزه آب، گفت: یکی از چالش‌هایی که با آن مواجه هستیم، نبود الگوی مصرف و دیگر آن‌که در بحث توزیع هم الگوی مناسبی نداریم. الگوی مناسب تولید هم همزمان با پدیده خشکسالی در این ۲ دهه هم نداشته‌ایم. این ۳ مورد از اساسی‌ترین چالش‌های پیش روی کمبود آب و همچنین بخش کشاورزی است.

شیخی در ادامه این گفت‌وگو به خبرنگار گسترش نیوز گفت: باید توجه ویژه‌ای نسبت به کاهش مصرف خصوصا در بخش آبیاری‌های کشاورزی داشته باشیم. همچنین به سمت روش‌های آبیاری نوین برویم. در بخش صنعتی، باید توجه ویژه‌ای نسبت به بازیافت پساب‌های صنعتی داشته باشیم. در بخش شهری باید ۲ سامانه لوله کشی آب داشته باشیم که آب شرب را از دیگر مصارف مجزا کنیم. البته چنین مواری هزینه‌های سنگینی دارد و به این راحتی قابل اجرا نیست اما در هر صورت باید در جز برنامه‌هایی فوری قرار گیرد.

وی افزود: در مسئله توزیع، سال‌های گذشته، در ۳ حوزه آبریز کرخه، کارون، دز و رودخانه‌هایی که سرچشمه آنها از استان‌های کردستان و لرستان بود، باران شدیدی بارید که استان‌های لرستان و خوزستان را با سیل عظیمی مواجه کرد که خسارت‌های بسیاری را به وجود آورد. همچنین در استان‌های جنوبی مانند هرمزگان و بوشهر سیل عجیبی به وجود آمد. این‌ها آبی است که باید نیاز سال را تامین کند اما به دلیل آنکه تبدیل به سیل می‌شود، هدر می‌رود.

شیخی عنوان کرد: اگر ما بتوانیم روی شبکه‌های توزیع فعالیت‌های مثبتی داشته باشیم و به طور مثال اگر در حوزه‌های آبریزی که عنوان کردیم، می‌توانستیم این حوزه‌های آبریز را در زمان بارش به یکدیگر متصل کنیم و آب را از طریق تونل‌ها به استان‌های خشک هدایت کنیم، این بارش تبدیل به نعمت می‌شد و در فصول خشک مورد استفاده قرار می‌گرفت.

استفاده از آب شیرین کن کمک بزرگی می‌کند

این کارشناس در حوزه آب و کشاورزی ادامه داد: ما کشوری هستیم که انرژی‌های تجدید پذیر در کشور بسیار داریم. درحال‌حاضر دستگاه‌های تولید آب با انرژی خورشیدی و انرژی باد در بخش‌های کویری ایجاد کرده‌اند. همچنین دستگاه‌های آب شیرین کن را می‌توان در کنار دریای خزر و خلیج‌فارس مستقر کرد و استفاده بهینه به عمل آورد. اتصال آب از تنگه هرمز تا دریای خزر را می‌توان دنبال کرد که در میان این راه از آب شیرین کن برای مناطق خشک کشور استفاده کرد. چنین مواری جزو چالش‌هایی است که در بحث تولید، توزیع و مصرف آب داریم و باید در کوتاه مدت به فکر چنین مواردی باشیم. این مشکلات باید از حدود ۲۰ سال پیش بررسی و برای برطرف کردن آنها چاره‌ای اندیشیده می‌شد.

وی افزود: تکمیل طرح جامع آبخیزداری برنامه مهم و چالش برانگیزی است که می‌تواند نقص‌های بزرگ را برطرف کند. می‌توان گفت ۹۰ میلیون هکتار زمین وجود دارد که همچنان طرح‌های آبخیزداری و آبخوان داری در آنها اجرا نشده است.

شیخی در ادامه این گفت‌وگو اظهار کرد: علاوه بر تمام موارد ذکر شده، باید الگوی کشت را اصلاح کنیم. به طور مثال، ما وارد‌کننده روغن نباتی هستیم و از طرف دیگر با کمبود آب مواجه هستیم. برای تامین روغن نباتی به کشت دانه‌های روغنی از طریق زراعت روی آوردیم. در صورتی که ما می‌توانیم از طریق کاشت درختان زیتون و از طریق کشت نیمه دیم و کم‌ترین مصرف آب، روغن زیتون تولید کنیم.

این کارشناس حوزه آب و کشاورزی در پایان گفت: ما می‌توانیم ۵۰۰هزار هکتار از زمین‌های زراعی را به کشت غلات اختصاص دهیم و به جای آن در سطوح ناهوار، درخت زیتون بکاریم. درحال‌حاضر اگر مشاهده کرده باشید، در دامنه‌های کوه، درختان بی‌ثمر مانند کاج و.... کاشته شده که هیچ فایده‌ای ندارند. خب به جای این‌ها می‌توان درختان بی‌شمار زیتون کاشت. در صورت چنین امری می‌توان در تولید روغن خودکفا شد و در ادامه به صورت انبوه صادرات زیتون داشته باشیم.