پرچالش ترین بازار ایران کدام است؟

بازار ارز از پرچالش ترین بازارهای ایران در چنددهه اخیر بوده است. دلیل اصلی آن نیز نگاه سرمایه ای به ارز به عنوان عاملی برای حفظ ارزش دارایی هایی شخصی است. این موضوع بارها مورد نقد دولت ها و سیستم بانکی قرار گرفته است که حضور در بازار ارز به عنوان یک تجارت برای افراد، واجد ریسک هایی سهمگینی است که بسادگی می تواند دارایی های شهروندان را در معرض خطر قرار دهد.

بازار سوداگری ارز به سادگی با انتشار اخبار کذب وساختگی و فاقد منبع دچار تلاطم و هیجان می شود. نگاهی کوتاه به دوران نوسانات ارزی نشان می دهد هجوم به بازار ارز و خرید دلار به صورت کامل تحت تاثیر القائات رسانه ای منفعت طلبان و سوداگران بوده است.تکنیک سوداگران و سفته بازان ارز نیز اختصاص عنوان «بازار آزاد» به عملیات سوداگرانه است در حالی که بازاری که فاقد اطلاعاتی از میزان عرضه،تقاضا، حجم معاملات و بازیگران آن است نمی تواند به لحاظ علم اقتصاد بازار تلقی شود، چرا که در یک بازار که عنوان آزاد به خود اختصاص می دهد می بایست عناصر و مکانیزم های علم اقتصاد همچون تقاضا به همراه میزان عرضه و مشخص بودن بازیگران آن به صورت شفاف و قابل دسترس عیان باشد.

در چند سال اخیر نهاد سیاست گذار پولی و ارزی کشور با راه اندازی دو بازار نیما و متشکل ارزی بر مبنای مکانیزم بازار در علم اقتصاد به تمامی فاکتورهای یک بازار رسمی و قابل اعتنا توجه کرده است. با مروری بر نحوه عملکرد این دو بازار می توان به وضوح دریافت که مراحل کشف قیمت، بازیگران اصلی ، میزان عرضه و تقاضا با شفافیت کامل قابل بررسی و تحلیل است.

نکته مهم در یک بازار همانطور که اشاره شد نحوه عملکرد آن بر اساس فعالیت بازیگران بازار است نهاد سیاستگذار ارزی به منظور تحقق این امر وشکل گیری یک بازار بر مبنای عناصر اقتصادی و سیستمی کردن فرآیند برگشت ارز حاصل از صادرات، امکان عرضه ارز حاصل از صادرات از طریق بازار ایجاد شده با عنوان نیما فراهم کرده است و کارگزاران این بازارکه شامل بانک‌ها و صرافی‌های مجاز هستند، می‌توانند بر ارزهای یاد شده، نرخ‌های پیشنهادی خود را اعلام و نسبت به خرید آن اقدام کنند.

بر اساس گزارش های اعلامی به طور متوسط در سامانه نیما ۱۰۰ الی ۱۲۰ میلیون دلار در روز معامله انجام می شود.

همچنین از ابتدای راه اندازی سامانه نیما یعنی از سال ۱۳۹۷ تاکنون معادل ۵۰ میلیارد دلار در این سامانه معامله صورت گرفته است. در نگاهی دیگر از ابتدای سال جاری تاکنون نیز معادل ۲۰ میلیارد دلار در سامانه نیما معامله انجام شده است، ضمن آنکه در اخرین اطلاع روز گذشته ۷۰ میلیون دلار در این بازار به صورت شفاف معامله دیده می شود.

با مروری بر میزان عملکرد دو بازار ارز نیما و متشکل ارزی به وضوح می توان دریافت در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته عرضه اسکناس در بازار متشکل ارزی ۳ برابر و عرضه حواله ارزی در سامانه نیما ۷۰ درصد افزایش یافته است.

در نگاهی دیگر با بررسی میزان عمق بازار رسمی و غیر رسمی و میزان رجوع بازیگران به این دو بازار به سادگی می توان دریافت که حجم عرضه در بازارهای نیما و متشکل ارزی به همراه حضور بازیگران اصلی آن که عمدتا واردکنندگان و صادرکنندگان و صنایع بزرگ نفت و پتروشیمی هستند در مقابل بازار غیر رسمی که هیچگونه اطلاعی از آن موجود نیست به وضوح می توان ادعا کرد که بازار رسمی ارز در واقع دو بازار نیما و متشکل ارزی تلقی می شود، ضمن انکه سیاستگذار پولی و ارزی کشور برای نیازهای خرد هموطنان با اختصاص ۲۵ مورد در سرفصل های مشخص راه کارهای مشخص و معین اندیشیده است در نتیجه تلقی ارز به عنوان یک کالای سرمایه گذاری در بازار غیررسمی که فاقد مکانیزم های علم اقتصاد است و حضور در ان نه تنها نمی تواند به عنوان راهی برای حفظ ارزش دارایی تلقی شود که چه بسا با تصمیم های بازار ساز ارز و تخلیه حباب قیمتی ضررهای سنگینی به بازیگران این بازار ایجاد شود.