از بازار ارز چه خبر؟

با تغییر رئیس کل بانک مرکزی، انتظار برای مهار بیشتر نوسانات صعودی ارز به وجود آمد. به نظر می رسد در این زمینه رویدادهای جدیدی از جمله تحرکات جدید تحریمی رخ داده است که علاوه بر ضعف های موجود، زمینه را برای رشد نرخ ارز فراهم کرده اند.

پس از روی کار آمدن رئیس جدید بانک مرکزی، فضای بازار ارز تا حدودی فضای آرامش را به خود دید. با این حال به نظر می رسد این ارز خبرساز، مجدد به مدار افزایشی برگشته است. رصد این نرخ در فضای مجازی نشان می دهد در شرایطی که به عنوان مثال نرخ دلار در چهارشنبه دو هفته قبل، حدود ۴۰ هزار تومان بود، در میانه هفته قبل به حدود ۴۱ هزار تومان رسید اما از آن به بعد به ۴۳ هزار تومان در روز جمعه و ۴۴ هزار و ۷۰۰ تومان در روز گذشته افزایش یافت.

همزمان با این افزایش، نرخ ها در بازار طلا و سکه کشور هم صعودی شد. به طوری که طبق گزارش اتحادیه طلای تهران تا ساعات پایانی روز گذشته، نرخ هر گرم طلای ۱۸ عیار به بیش از ۲ میلیون و ۱۱۴ هزار تومان و هر قطعه سکه به ۲۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان افزایش یافت.

در بازار ارز چه خبر است؟

واقعیت ماجرا این است که رشد نرخ ارز در کشور ما دلایل معمولی داشته و دارد از جمله دو مورد زیر:

 ۱- رشد نقدینگی که از مسیر تورم و انتظارات تورمی بر نرخ ارز اثر گذار است.

 ۲- حجم درآمدهای ارزی کشور: این دارایی های ارزی را می توان در دو نوع دارایی های ارزی حاصل از صادرات غیر نفتی و دارایی های ارزی حاصل از نفت تقسیم بندی کرد. در مورد اول، گزارش های گمرک حاکی از رشد صادرات و تجارت غیر نفتی کشور طی امسال است. به طوری که ارزش صادرات بیش از ۱۹ و ارزش واردات بیش از ۱۴ درصد افزایش یافته و در عین حال، تراز تجاری که از تفاضل صادرات منهای واردات به دست می آید از منفی ۲.۴ میلیارد دلار به منفی ۱.۲ میلیارد دلار رسیده است. بنابراین می توان نتیجه گرفت که در این بخش اتفاق غیر عادی خاصی رخ نداده است. از سوی دیگر آمارهای اخیر، نشان دهنده روند رو به رشد صادرات نفت کشورمان در ماه های اخیر است. گزارش دیروز خبرگزاری فارس به نقل از بلومبرگ حاکی از این است که ایران در ماه دسامبر یعنی آذرماه امسال، ۱.۴ میلیون بشکه نفت در روز فروخته است که بالاترین میزان در سه سال و نیم اخیر به شمار می رود. این رشد صادرات نفت در حالی است که طبق گزارش اخیر اوپک، به طور کلی قیمت نفت صادراتی ایران در سال گذشته میلادی با ۳۰ دلار معادل ۴۳ درصد رشد، به ۹۹.۹ دلار در هر بشکه رسیده است. در نتیجه باید گفت در این قسمت نیز شاهد وضعیت مناسبی از نظر درآمدهای نفتی هستیم.

 ۳- خط دهی کانال های غیر رسمی به بازار ارز: این موضوع از جمله موارد مشاهده شده در بازار ارز است. البته به نظر می رسد از یک سو در برخی برهه ها نقش این کانال ها در افزایش نرخ ارز مشهودتر بوده و از طرف دیگر، برخی معتقدند که کارکرد این کانال ها در مواردی دیگر، در واقع بازتاب اتفاقات رخ داده در فضای انتظارات در بازار ارز است. در هر حال، ورود بانک مرکزی به این عرصه برای تاثیر گذاری بر بازار ارز، از جمله تصمیماتی است که به تازگی اتخاذ شده است.

اما به نظر می رسد، باز این موارد توضیح دهنده هر آن چه در بازار ارز کشور گاه و بیگاه رخ می دهد و جهش های عجیب و غریب را رقم می زند، نیست.

کیفیت ارزهای در دسترس، بازیگر جدید نقشه ارزی

جمع بندی اظهارات کارشناسان با توجه به اتفاقات (افزایش های) تقریباً تکراری بازار ارز در سال های اخیر نشان می دهد که ریشه بخش قابل تاملی از افزایش های نرخ ارز را باید در بخشی که مربوط به تبادلات ارزی ایران با دنیای خارج است مشاهده کرد. در این باره، آن چه در فضای تحلیل های داخلی کشور در سال های اخیر وجود داشته، در نهایت ارتباط دادن ریسک های سیاسی نظیر برجام به افزایش های نرخ ارز بوده است. منتها این همه ماجرا نیست و در پس برخی از این تحولات ناشی از انتظارات، واقعیات اقتصادی مهمی نهفته است.

مجید شاکری پژوهشگر اقتصادی با تشریح این مسئله معتقد است: در شرایطی که در وضعیت تحریم، دسترسی به نظام پرداخت های بین المللی برای کشور ما عملاً وجود ندارد، این مسئله بسیار مهم است که با کشورهایی تبادلات کالایی داشته باشیم که با نیازهای ارزی ما همخوانی داشته باشند. به عنوان مثال براساس گزارش اخیر کمیسیون اقتصادی مجلس اگر به کشوری نفت صادر می کنیم و حواله ارزی به دلار در آن کشور داریم، واردات از آن کشور را با ارز حاصل از صادرات به آن کشور انجام دهیم.

تحلیل های موجود نشان دهنده این است که بخش مهمی از جهش ارزی ماه های اخیر به همین مسئله بر می گردد.

در همین باره ملاحظه می شود نظام ارزی کشور ما به غلط برای دسترسی به منابع ارزی، به درهم امارات متکی شده است. گزارش کمیسیون اقتصادی مجلس با عنوان «سیاست ها و اقدامات ارزی دولت سیزدهم» مثال روشنی آورده و بیان کرده است: طبق آمار گمرک در هفت ماهه امسال، بیش از ۸ میلیارد دلار ارزش واردات از چین بوده که سهم قطعات منفصله وسایل نقلیه بیش از یک میلیارد دلار است. با این حال به رغم وجود سهم بالای واردات از چین، بسیاری از کانال های تامین ارز، همچنان از محل درهم است. در نتیجه طبیعی است که اتکای بیش از حد به یک ارز، موجب تاثیرپذیری بالای بازار ارز کشور از نوسانات تقاضا و عرضه این ارز خواهد شد.

در این زمینه کارشناسان از ارتقای مدیریت ارزی کشور ذیل انطباق بیشتر نقشه ارزی و تجاری کشور سخن گفته اند. در این میان، نقش بانک مرکزی برای مدیریت این نقشه ارزی، به میزان زیادی اهمیت دارد.