هدررفت ذخایر طلای کشور با «سکه‌پاشی»

از آنجایی ‌که نرخ سکه تابعیت مستقیمی از نرخ دلار دارد، با بازگشت نرخ دلار به کانال ۵۰ هزار تومان نرخ انواع سکه نیز صعودی شد و بانک مرکزی برای تعدیل نرخ سکه و جلوگیری از تشکیل بازار سوداگری تصمیم گرفت ربع سکه را که بیشترین طرفدار را بین انواع سکه دارد برای تعدیل بازار، در مرکز مبادله ارز و طلا به فروش برساند. هدف از ایجاد بازار مبادله ارز و طلا این‌گونه بیان شد که قرار است در این بازار نیاز‌های کاذب از نیاز‌های واقعی مجزا شود و مرکز مبادله ارز و طلا نیازمندان واقعی را در سامانه‌ای تحت پوشش قرار ‌دهد. هنوز بانک مرکزی آمار دقیقی از میزان ربع سکه فروش رفته در این سامانه ارائه نکرده، اما جزئیات سختگیرانه‌ای برای فروش این ربع‌سکه‌ها در نظر گرفته است. صمت در این گزارش راهکارهای ساماندهی بازار ربع سکه و کاهش التهابات، کوتاه شدن دست دلالان، مهار رشد قیمت‌ها، از بین رفتن نیاز‌های غیرواقعی توسط مرکز مبادله ارز و طلا را از نگاه کارشناسان موردبررسی قرار داده است.

جزئیات خرید سکه با کارت ملی از صرافی‌ها

معاون بازار مرکز مبادله ارز و طلا اظهار کرد: هر فرد با هر کد ملی می‌تواند در سال ۵ قطعه ربع سکه از صرافی‌ها خریداری کند. البته افرادی که پیش ‌از این از بورس کالا سکه خریداری کرده‌اند، امکان خرید ربع سکه با کد ملی از صرافی‌ها را ندارند.

مسعود توکلی درباره سازکار عرضه ربع سکه در مرکز مبادله ارز و طلای ایران و تفاوت آن با عرضه در بورس کالا اظهار کرد: بانک مرکزی متولی بازار پولی، ارزی و مسکوکات است و اداره این بخش وظیفه ذاتی بانک مرکزی است. پیش‌ از این بورس کالا با عرضه ربع سکه در انجام این وظیفه به بانک مرکزی کمک می‌کرد، اما از امروز بانک مرکزی خودش انجام این وظیفه را بر عهده دارد و این کار به متولی اصلی‌اش برگشته است.

 وی با بیان اینکه در واقع بانک مرکزی نقش بازارگردان را دارد و هدف از عرضه ربع سکه در مرکز مبادله ارز و طلای ایران جلوگیری از التهاب در بازار است، گفت: بانک مرکزی باید در قامت بازارگردان در بازار ارز و طلا حضور داشته باشد و هدف ایجاد آرامش در بازار و جلوگیری از التهاب‌آفرینی است.

 معاون بازار مرکز مبادله ارز و طلا ادامه داد: عرضه ربع سکه در بازار ارز و طلا در قالب حراج است و صراف‌های عضو بازار متشکل می‌توانند قیمت‌های پیشنهادی خود را ارائه دهند تا کشف نرخ انجام شود و توزیع سکه بین متقاضیان و مردم ازسوی صرافان انجام می‌شود.

توکلی افزود: در حال ‌حاضر مجوز عرضه ۳۰۰ هزار قطعه ربع سکه داده‌ شده، اما این مجوز قابل‌تمدید است.

عرضه ربع سکه حباب‌شکن نیست

وحید زندی، کارشناس مسائل اقتصادی درباره تاثیر فروش ربع سکه در بازار مبادله ارز و طلا بر حباب‌شکنی نرخ سکه به صمت گفت: عرضه ربع سکه در بازار مبادله ارز و طلا با فاصله نرخ زیاد از نرخ بازار آزاد می‌تواند توزیع‌کننده رانت باشد. بانک مرکزی برای کنترل نرخ سکه و کاهش حباب نباید منابع خود را اینچنین وارد بازار آزاد کند.

این کارشناس اقتصاد با اشاره به اینکه بانک مرکزی سیاست غلط ارزپاشی را درباره سکه نیز به‌کار گرفته، گفت: در دوره‌های گذشته بانک مرکزی، ارزپاشی برای کنترل نرخ دلار یک سیاست اشتباه بوده که منابع ارزی بانک مرکزی را با چالش روبه‌رو کرده، اما متاسفانه اکنون شاهد آن هستیم که این سیاست غلط درباره منابع طلای بانک مرکزی نیز به کار می‌رود.

تکرار اشتباه سال ۹۷

وی متذکر شد: فروش سکه در بورس و همچنین عرضه ربع سکه در بازار مبادله ارز و طلا از آنجایی که موجب سکه‌پاشی در بازار می‌شود و عده‌ای از این رانت سود می‌برند، نمی‌تواند راه به جایی ببرد و باعث کاهش قیمت‌ها شود.

حباب نرخ سکه باید با مدیریت تورم و کنترل تقاضا شکسته شود. این اقدام ناشایست بانک مرکزی مانند سال ۹۷ که این بانک چوب حراج به سرمایه‌های طلای کشور زد، نه‌تنها در کاهش نرخ ربع سکه تاثیری ندارد، بلکه به‌دلیل تقاضای بالا برای این نوع از سکه، بازار‌های دلالی را پررونق می‌کند و چند ماه بعد از توقف عرضه، دوباره قیمت‌ها اوج خواهد گرفت.

زندی با تاکید بر لزوم بازنگری در سیاست‌های بانک مرکزی در زمینه عرضه ربع سکه توضیح داد: ضرورت دارد بانک مرکزی در سیاست عرضه ربع‌سکه هم در مرکز مبادله و هم در بورس به‌منظور کنترل نرخ سکه بازنگری کند، زیرا عرضه ارز و سکه پایین‌تر از نرخ بازار آزاد توسط بانک مرکزی، تاثیر چندانی در کنترل قیمت‌ها نخواهد داشت.

این کارشناس مسائل اقتصادی پیشنهاد کرد: بهتر بود بانک مرکزی به‌جای هدر دادن ثروت ملی به وظیفه اصلی خود که حفظ ارزش پول ملی است، بپردازد تا مردم مجبور نباشند برای تبدیل دارایی‌شان به کالای سرمایه‌ای امن به خرید انواع سکه و دلار پناه ببرند. تنها گزینه برای کاهش تقاضا در زمینه سکه و دلار مهار تورم و ارتقای ارزش پول ملی است؛ ولاغیر.

وی در پاسخ به این پرسش که فروش سکه ازسوی بانک مرکزی در همه جای دنیا امری مرسوم است که در ایران هم در حال اجراست، چرا نسبت به آن انتقاد دارید؛ توضیح داد: بله؛ عرضه سکه در سال‌های مختلف حتی قبل از انقلاب کاملا مرسوم بوده، اما به‌صورت کاملا محدود بوده یا در موارد یادبود ضرب شده است. ضرب سکه سالانه جزو رسوم هر کشوری است، اما عرضه بی‌حساب و کتاب سکه آن‌هم در شرایط کنونی و سطح اختلاف نرخ میان بازار مبادله و بازار آزاد به زیان اقتصاد است.

مدیریت بازار برعهده بانک مرکزی است

نادر بذرافشان، رئیس اتحادیه طلا، جواهر، نقره و سکه تهران درباره تاثیر فروش ربع سکه در بازار مبادله ارز و طلا بر حباب‌شکنی نرخ سکه به صمت گفت: بانک مرکزی با عرضه ربع سکه در مرکز مبادله ارز و طلا سعی در کنترل قیمت‌ها دارد. این اقدام در نوع خود از افزایش حباب ربع سکه که بسیار پرتقاضا هم هست، جلوگیری خواهد کرد؛ بنابراین اگر بانک مرکزی بتواند نقش رهبری بازار را به‌خوبی ایفا کند تا حدودی در کنترل نرخ ربع سکه هم موفق می‌شود، اما این به‌معنی ثابت نگه‌داشتن نرخ سکه و ارز نیست، بلکه قادر خواهد بود از سرکشی‌های ناگهانی نرخ ارز و سکه جلوگیری کند. وی تاکید کرد: سکه در حال ‌حاضر به‌عنوان کالای سرمایه‌ای به حساب می‌آید و برای حفظ ارزش دارایی‌ها، مردم خرید آن را در برنامه اقتصادی خود قرار می‌دهند؛ غافل از اینکه در نتیجه چنین تصمیمی حباب در نرخ تمام‌سکه و نیم‌سکه تشکیل خواهد شد.

رئیس اتحادیه طلا، جواهر و سکه تهران در پاسخ به این پرسش که اصالت ربع‌سکه‌های عرضه‌شده توسط مرکز مبادله ارز و طلا را چه شخص یا نهادی تضمین می‌کند، توضیح داد: سکه‌های عرضه‌شده ازسوی مرکز مبادله ارز و طلا در صرافی‌های مجاز توزیع و توسط بانک مرکزی ضرب شده و هیچ‌گونه شبهه‌ای درباره خلوص عیار این سکه‌ها وجود ندارد، زیرا بانک مرکزی حاکم بر بازار ارز و طلا است و نمی‌توان ادعا کرد این نهاد سکه‌های با عیار کمتر یا سکه غیربانکی توزیع می‌کند.

آسودگی خاطر در خرید سکه از صرافی

بذرافشان با اشاره به اینکه متقاضی با خیال راحت می‌تواند سکه موردنیاز خود را از مرکز مبادله ارز و طلا خریداری کند، افزود: به‌خاطر تغییر ظاهری قالب ربع‌سکه‌های جدید این شبهه به‌وجود آمده که این سکه‌ها غیربانکی یا غیراصل باشند؛ در صورتی‌که این سکه‌ها توسط بانک مرکزی ضرب شده‌اند و جعل قالب جدید این سکه بسیار سخت‌تر از نمونه‌های قبلی است. در مجموع باید این ادعا را رد کرد که بانک مرکزی سکه‌ای با عیار غیراستاندارد ضرب و روانه بازار کند.

وی با تاکید بر اینکه عیار ربع‌سکه‌ها با قالب جدید تفاوتی با سکه‌های موجود در بازار نمی‌کند، ادامه داد: قالب جدید باعث کاهش نرخ سکه در زمان فروش در بازار آزاد نمی‌شود و اساسا تاثیری در قیمت‌ها ندارد و سکه‌های مرکز مبادله در بازار به‌راحتی قابل‌فروش است و سکه بانکی محسوب می‌شود. رئیس اتحادیه طلا، جواهر و سکه تهران در پاسخ به این پرسش که آیا ربع‌سکه‌های عرضه‌شده در بازار مبادله ارز و طلا از سکه‌های بورسی گران‌تر هستند، گفت: خیر، زیرا متقاضیان سکه در بورس کالا هزینه کارمزد و انبارداری را می‌پرداختند، اما در مرکز مبادله این هزینه‌ها پرداخت نمی‌شود و از سوی دیگر از آنجایی ‌که عرضه‌کننده بانک مرکزی است، اختلاف قیمتی از این نظر ایجاد نخواهد شد و فقط کارمزدی تعیین‌شده به صرافی‌ها تعلق می‌گیرد. بذرافشان درباره شیوه قیمت‌گذاری ربع‌سکه توسط صرافی‌ها توضیح داد: در ساعات آغازین معاملات در هر روز، کشف نرخ انجام می‌شود و پس از کشف نرخ در مرکز مبادله ارز و طلای ایران، نرخ فروش ربع‌سکه به مردم هم ازسوی بانک مرکزی و مرکز مبادله اعلام می‌شود و صرافی‌ها مجاز هستند فقط با این نرخ ربع‌سکه را به متقاضیان بفروشند. وی در ادامه افزود: متقاضیان ربع‌سکه می‌‌توانند با ارائه کارت ملی تا سقف 5 قطعه ربع‌سکه از صرافی‌های مجاز خریداری کنند. بر این اساس ربع‌سکه تنها توسط بانک مرکزی عرضه می‌شود و امکان خرید آن فقط از طریق کارگزاران عضو مرکز مبادله ارز و طلا فراهم است.  گفتنی است حجم معاملات ربع‌سکه در روز گذشته ۲۱۷ قطعه و بر اساس اعلام مرکز مبادله ارز و طلا آخرین نرخ ربع سکه ۹ میلیون و ۵۱۳ هزار تومان بود.

سخن پایانی

به‌طورکلی با افزایش تورم، تقاضا برای خرید دلار و سکه افزایش یافت که این موضوع به جهش افسارگسیخته نرخ دلار و به‌دنبال آن سکه منجر شد و بازارساز نیز برای کنترل و نظارت بر قیمت‌ها مرکز مبادله ارز و طلا را راه‌اندازی کرد. در حال‌ حاضر نرخ دلار و سکه هر روز در بازار مبادله ارز و طلا تعیین می‌شود. به‌تازگی بانک مرکزی برای کاهش التهاب بازار سکه اقدام به عرضه ربع‌سکه از طریق بازار مبادله ارز و طلا کرده که به‌اعتقاد کارشناسان اگر تورم مهار نشود، این اقدام بانک مرکزی به‌صورت موقت حباب نرخ ربع‌سکه را از بین خواهد برد.