ترس بورس بازان ریخت؟ / چند دلیل برای صعود بازار

معامله‌گرانی که پس از غیبت ۱۷روزه خالص خرید ۶۳۴ میلیارد تومانی را رقم زدند. تثبیت نسبی دلار در محدوده ۲۷ هزار تومانی، صعود قیمت‌ کامودیتی‌ها در بازار جهانی و سیگنال سیاست‌گذار پولی از کمرنگ شدن احتمال افزایش نرخ سود بانکی همزمان با افزایش ارزش معاملات در پایان هفته گذشته در بازگشت قیمت سهام به محدوده سبز تابلو بی‌تاثیر نبوده است.

نخستین روز از هفته جاری با افزایش تقاضا از سوی سهامداران حقیقی همراه بود. در این روز افزایش تقاضای سهام تحت تاثیر افزایش قیمت در دارایی‌هایی مانند مس و محصولات فولادی و پتروشیمی سبب شد تا قیمت‌ها در بازار سرمایه افزایش یابد. در این روز افزایش تقریبا یکدست قیمت‌ها روی تابلوی معاملات سبب شد تا شاخص کل بورس تهران افزایشی ۲/ ۲ درصدی را شاهد باشد. در این روز پس از مدت‌ها صف فروش بدون تقاضای سهام در بسیاری از نمادهای کوچک بازار جمع شد و اگرچه بخش مهمی از آنها صف خرید نشدند با این حال پس از مدت‌ها شاهد ثبت ارقام معنادار در قیمت‌های پایانی بودند. به نظر می‌آید با اتخاذ تدابیر موثر بر کنترل فشارهای روانی بر بازار سهام مانند کاهش زمان پیش‌گشایش و برداشتن نمادهای پربیننده از صفحه نخست تارنمای شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، در کنار تغییر وضعیت در بازارهای جهانی تعدیل ریسک‌های سیستماتیک، زمینه برای بهبود وضعیت در بازار سرمایه فراهم شده است.

چهارمین هفته معاملاتی آبان‌ماه با سبزپوشی بورس تهران آغاز شد. در این روز شاخص کل بازار یاد شده به میزان ۲۶ هزار و ۵۱۶ واحد رشد کرد و ضمن ثبت پیشروی ۲/ ۲ درصدی به سطح یک میلیون و ۲۴۷ هزار و ۵۹۱ واحد رسید. این مساله پس از آن رخ داد که طی هفته‌های اخیر افت پیاپی قیمت سهام در بسیاری از نمادهای حاضر در بورس و فرابورس باعث رسیدن نماگر اصلی بورس به قعر ابرکانال یک میلیون و ۲۰۰ هزار واحدی شده بود. با این حال بازار رفته رفته از سطح یاد شده بازگشت و به دلیل بهبود طرف تقاضا در بسیاری از نمادها که دور تازه آن از روز چهارشنبه روی داد، مسیر صعودی را پی گرفت. این صعود در روز شنبه بیش از پیش افزایش یافت و به لطف بازگشت پول حقیقی به بازار سرمایه پس از حدود ۱۷ روز، بازاری تقریبا یکدست را پدید آورد که در آن تنها تعداد معدودی از نمادها در محدوده منفی قیمت‌ها معامله می‌شدند.

مچ اندازی سبز عرضه و تقاضا

صفوف خرید و فروش شکل گرفته در طول این روز اگرچه شباهتی به روزهای رونق پرقدرت چهار ماه ابتدایی سال جاری ندارد اما به خوبی نشانگر آن است که بازار سرمایه حالا پس از سه ماه ریزش تقریبا بی‌وقفه، می‌تواند خود را برای روزهایی بهتر آماده کند. بررسی‌ها حکایت از آن دارد که معاملات روز شنبه بورس تهران در حالی خاتمه یافته که در این روز ۱۶۸ نماد به ارزش ۱۹۹۱ میلیارد تومان صف خرید داشته‌اند که سنگین‌ترین صفوف خرید در این نمادها متعلق به «خساپا» و «خودرو» بوده است. از میان ۷۹ نمادی که صف فروش شدند نیز نماد معاملاتی شرکت سرمایه‌گذاری استانی خراسان شمالی (وسخراش) سنگین‌ترین صف فروش را داشته و ارزش این صف‌های فروش در مجموع ۱۱۸۸ میلیارد تومان بوده است.

شاید بتوان نکته جالب توجه در معاملات روز شنبه را صف فروش نمادهای متعلق به شرکت‌های سرمایه‌گذاری سهام عدالت دانست. آن‌طور که اطلاعات مندرج در تارنمای شرکت مدیریت فناوری بورس تهران نشان می‌دهد در روز گذشته عرضه سنگین در سهام این شرکت‌ها سبب شده تا تمامی آنها بدون آنکه تغییری در قیمت‌های پایانی را شاهد باشند، با افت حداکثری قیمت در عرضه سهام مواجه شوند. این مساله نشانگر آن است که سهام عرضه شده بدون تقاضا مانده و در حال حاضر بازار علاقه‌ای به سهام این شرکت‌ها در قیمت‌های فعلی ندارد.

در فرابورس نیز وضعیت عرضه و تقاضا تشابه چندانی با معاملات انجام شده در بورس تهران نداشت. در این روز از میان ۸۹ نماد دارای صف خرید «ذوب» با دارا بودن بیشترین حجم تقاضا رکورددار بازار موازی بورس تهران بود. ارزش ۴۲۸ میلیارد تومانی صف‌های خرید در این روز سبب نشد تا صف‌های فروش ۱۸۸۶ میلیارد تومانی (که عمدتا مربوط به نمادهای بازار پایه بود) در این روز به چشم نیاید. از لحاظ تعدادی نیز عدم توازن در میان صف‌های خرید و فروش در فرابورس وجود داشت به‌طوری‌که صف فروش برای ۱۰۵ نماد و صف خرید برای ۸۹ نماد به ثبت رسید. در بررسی آمار به ثبت رسیده از فرابورس آنچه حائز اهمیت است، حضور نمادهای بازار پایه‌ای در این آمار است که سبب شده تا در مقایسه با بورس شاهد صف فروش‌های بیشتری باشیم.

سیگنال تغییر مالکیت به بازار سهام

اما از آمار خریدها و فروش‌ها که بگذریم نکته مهمی که در روز گذشته روی داد بازگشت پول حقیقی به بازار سرمایه بود که پس از ۱۷ روز توانست تقاضای حقوقی‌ها را مغلوب کند. به موجب این رویداد خالص خرید حقیقی به حدود ۶۳۴ میلیارد تومان رسید. در صورتی که این رویه در روزهای پیش رو تداومی معنادار را به نمایش بگذارد بدون شک می‌تواند در میان‌مدت به بازگشت رونق در بازار سرمایه کمکی شایان توجه داشته باشد. در این روز آنچه توانست به خوبی در بورس خودنمایی کند تمایل حقیقی‌ها به دو نماد تازه بازگشایی شده «فارس» و «ومعادن» بود. بررسی‌ها موید آن است که این دو نماد که به ترتیب در تاریخ ۱۴ آبان و ۱۵ مهرماه متوقف شده بودند، پس از بازگشایی با استقبال سرمایه‌گذاران خرد مواجه شدند. آن‌طور که به نظر می‌آید ثبات شرایط بیرونی مانند تغییرات قیمت ارز و متغیرهای جهانی سبب شده تا حالا پس از سه ماه ریزش سنگین در قیمت سهام، با سکون مورد انتظار در بازارهای داخلی و بهبود شرایط در بازارهای جهانی سرمایه‌گذاران نسبت به تغییرات پیش روی معاملات سهام خوش‌بین شوند.

چند دلیل برای صعود

بازار سرمایه حالا پس از ریزش ۹۰۰ هزار واحدی (حدود ۴۲ درصد) در شاخص کل برای آنکه بتواند حداقل در این مدت بخشی از سطوح از دست رفته را مجددا باز پس گیرد نسبت به هفته‌های قبل اوضاع بسیار بهتری دارد. اما چه عواملی سبب بازگشت این نماگر به محدوده سبز تابلو شد.

اهرم فرامرزی سهام دلاری

نخست آنکه با مشخص شدن برنده نهایی انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده حالا آن بلاتکلیفی که در ماه‎‌های اخیر بازارهای جهانی را در بر گرفته بود، بنا بر انتظارات پیشین از بازارهای جهانی رخت بر بسته و خریداران حالا با اعتماد به نفس بیشتری اقدام به خرید می‌کنند. با توجه به آنکه دردیدگاه جهانیان بایدن نسبت به رقیب جمهوری‌خواه خود یعنی دونالد ترامپ از مواضع معقول‌تری برخوردار است همین امر سبب شده تا در روزهای اخیر با روشن‌تر شدن افق پیش روی بازارها شاهد رونق بیشتری در قیمت کالاهای اساسی باشیم. دقیقا به همین دلیل بود که در روزهای اخیر قیمت کالاهایی نظیر مس افزایش یافت و به حدود ۷هزار دلار در هر متریک تن رسید. با این حال داستان به اینجا نیز محدود نمانده است. قیمت بیلت و میلگرد نیز در روزهای اخیر افزایش قابل توجهی داشته است. همین امر سبب شده تا در شرایط فعلی وضعیت برای بسیاری از شرکت‌های بزرگ بازار سرمایه که ارزش فروش محصولات آنها ارتباط تنگاتنگی با قیمت‌های موجود در بازارهای جهانی دارد، در چارچوب تحلیل‌های فعلی از وضعیت بهتری نسبت به گذشته برخوردار باشند. دقیقا به همین دلیل بود که روز گذشته اغلب نمادهای فعال در گروه‌های فلزات اساسی و استخراج کانه‌های فلزی صف خرید بودند و تاثیر قابل توجهی بر نماگر اصلی بورس داشتند.

بازی سود بانکی در حیاط بورس

روز گذشته یکی از مقامات بانک مرکزی با اعلام این نکته که نرخ وام‌دهی در بازار بین بانکی بالا است، ضمن اظهار نظر درخصوص وضعیت فعلی در این بازار از کاهش آن به حدود ۲۰ درصد سخن گفت. این خبر اگرچه به‌طور مستقیم ارتباط خاصی با بازار سرمایه نداشت اما از آنجا که می‌تواند حکایت از کاهش نرخ سود بانکی داشته باشد در کل خبر خوبی برای بازار سهام است. چرا که ارائه چنین سیگنالی به بازار سهام از سوی تصمیم‌ساز پولی نشانگر آن است که حداقل در میان‌مدت از این جانب تهدید چندانی متوجه بازار سرمایه نیست. ثبات قیمت پول که همان نرخ سود بانکی است در شرایط فعلی که احتمالاتی مبنی بر اثرگذاری افزایش نرخ سود و زیان آن برای بانک‌ها به میان آمده است، می‌تواند زمینه را برای بهبود اوضاع در بورس فراهم کند. همان‌طور که در ابتدای سال جاری نیز شاهد بودیم افت سود بین بانکی که همسو با کاهش نرخ سود به ۱۵ درصد همراه بود توانست تاثیر شگرفی بر افزایش تقاضا در بازار سهام داشته باشد. از آنجا که رابطه نرخ سود با قیمت دارایی همواره معکوس از همین امر سبب شده تا حالا گمانه‌زنی درخصوص افت قیمت پول در میان بانک‌ها بر قیمت سهام اثرگذار باشد.

تصمیمات کوچک با آثار ماندگار

به جز تمامی آنچه که گفته شد، توجه به دو نکته کوچک که می‌تواند در بلندمدت بر سمت و سوی بازار اثر بگذارد از اهمیت زیادی برخوردار است. در حالی که چشم فعالان بازار سرمایه عادت کرده بود تا برای سال‌های متمادی شاهد تغییر سریع نمادهای پربیننده در بازار باشیم حالا چند وقتی است که این نمادها جای خود را به نمادهای پرتراکنش داده‌اند. همین امر اگرچه چندان به چشم نمی‌آید می‌تواند در روزهایی که فشار فروش در بازار زیاد و طبیعتا سرمایه‌گذاران متضرر با حساسیت بیشتری نام نماد مورد نظر را در سایت TSETMC جست و جو می‌کنند، فضای روانی بازار از این اتفاق کمتر اثر بگیرد و توجه‌ها به سمت نمادهایی معطوف شود که یا دارند حمایت می‌شوند یا رونق همچنان در آنها باقی مانده است. این مساله در کنار کاهش ساعات پیش گشایش می‌تواند تنش را در روزهایی که بازار با هیجان خرید یا فروش مواجه است کاهش دهد و در بلند‌مدت سمت‌و سویی عقلانی‌تر و تحلیلی‌تر به بازار سرمایه بدهد.

کاهش ترس از ریزش بیشتر دلار

در حالی که فعالان بورسی انتظار داشتند با انتخاب بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا نرخ دلار تا سطوح ۲۰ تا ۲۲ هزار تومانی ریزش کند، اما ثبات دلار در محدوده ۲۷هزار تومان سبب شد تا تردیدها در این خصوص نیز کاهش یابد. قیمت دلار همچنان از عدم اطمینان‌های اصلی بازار سهام است و همواره رابطه مستقیمی میان نرخ دلار با شاخص کل برقرار بوده است. از این رو فعالان تالار شیشه‌ای همواره نیم‌نگاهی نیز به تحولات چهارراه استانبول دوخته‌اند.

آشتی حقیقی‌ها پس از غیبت ۱۷ روزه

همزمان با رشد ۲/ ۲ درصدی شاخص کل بورس تهران، سهامداران خرد نیز به گردونه معاملات سهام بازگشتند. این مهم در حالی رقم خورد که برای ۱۷ روز پیاپی حقیقی‌ها فروشنده بودند اما روز شنبه خالص خریدی بالغ بر ۶۳۴ میلیارد تومان را رقم زدند. در میان صنایع ۳۸گانه بورسی نیز حقیقی‌ها در ۲۸ گروه در نقش خریدار ظاهر شدند و در مقابل هفت صنعت با خروج سرمایه خرد مواجه شد. در این روز گروه‌های کامودیتی‌محور با بیشترین اقبال حقیقی مواجه شدند که از یکسو به جذابیت قیمتی این سهام پس از افت سه ماهه و از سوی دیگر به روند رو به بهبود قیمت‌ها در بازارهای جهانی بازمی‌گشت. ضمن آنکه تثبیت نسبی دلار در سطوح ۲۶ تا ۲۷ هزار تومانی در افزایش جذابیت نمادهای دلاری بورس تهران بی‌تاثیر نبوده است.

بر این اساس در نخستین روز کاری هفته گروه محصولات شیمیایی شاهد جابه‌جایی سهامی به ارزش ۱۴۰ میلیارد و ۲۸۰ میلیون تومان در مسیر حقوقی به حقیقی بود. این روند در میان زیرمجموعه‌های گروه کانه‌های فلزی با تغییر مالکیت سهامی به ارزش ۱۲۳ میلیارد و ۱۲۷ میلیون تومان از پرتفوی سهامداران حقوقی به سبد سهام حقیقی‌ها دنبال شد. فلزی‌ها نیز شرایط مشابهی را تجربه کردند و شاهد خالص خرید ۷۱ میلیارد و ۹۵۰ میلیون تومانی سهامداران خرد بورس تهران بودند. این رقم در زیرمجموعه‌های پالایشی ۴۵ میلیارد و ۳۵۰ میلیون تومان برآورد شد. در میان شرکت‌ها نیز به جز دو سهم تازه بازگشته («فارس» و «ومعادن») که در مجموع با خالص خرید ۱۵۰ میلیارد تومانی حقیقی‌ها همراه شدند، «کاما»، «فولاد» و «شبندر» بیشترین اقبال از سوی سهامداران خرد را شاهد بودند و با جابه‌جایی سهامی به ارزش ۱۰۶ میلیارد تومان در مسیر حقوقی به حقیقی همراه شدند.