سقوط بورس تقصیر دولت است یا مردم؟
زمانی که بازار دچار ریزش یا رکود شدید میشود چه باید کرد؟ آیا باید دست به خطر بزنیم و خلاف جریان کلی بازار عمل کنیم یا نه، ببینیم رفتار جمعی چیست و ما هم با جمع پیش برویم؟ در جریان ریزش‌های اخیر رفتار درست کدام بود؟
افت شدید شاخص کل در چند ماه گذشته سهامداران زیادی را متضرر کرده است. عده‌ای دولت و سیاستگذاران بورس را عامل ضرر مردم می‌دانند و عده دیگری می‌گویند مقصر مردمی هستند که مختصات توده‌واری بازار را پذیرفته‌اند و با جماعت بورسی همرنگ شده‌اند. اما آیا ضرر مردم در بورس تقصیر رفتار جمعی خود آنهاست؟
مجتبی شهبازی، مدیر معاملات کارگزاری بانک پاسارگاد می‌گوید: معمولا افراد تمایل دارند هنگام خرید سهام، ظرفیت و توان تعقل فردی را از دست بدهند. حداقل می‌توان گفت توانایی آنان در تصمیم‌گیری انفرادی تا حد زیادی تحت فشار عقیده جمع کاهش می‌یابد. بسیار بجا گفته‌اند که انسان جمعی می‌اندیشد و به‌صورت جمعی احساسی میشود. در حالی‌که بسیار به آهستگی و تک تک عقل خود را باز می‌یابند.
بسیاری اینطور می‌پندارند که رفتار جمعی یا گروهی ذاتا چیزی منفی در خود دارد اما آیا این مساله درستی است؟ شهبازی می‌گوید: هیچ‌کس ادعا نمی‌کند رفتار جمعی در بورس، سرمایه‌داران را به خطاکار تبدیل میکند، اما همانطور که دیدیم در هنگام بازارهای گاوی و خرسی فعالیت‌های خطاکارانه که خود را با عملکرد بازار مرتبط می‌سازند، رشد سریعی را تجربه می‌کنند.
به گفته این کارشناس بورسی رفتار توده‌ها به وضوح خطرناک تلقی می‌شوند، چرا‌که از نظر روانشناسی، غریب‌ترین موضوع قابل مشاهده در توده‌ها این است که اهمیتی ندارد جمع از چه افرادی تشکیل یافته باشد، شیوه زندگی‌شان چه مقدار با هم شباهت یا تفاوت داشته باشد، شغل آنان و شخصیت‌شان چه باشد یا هوش‌شان چه اندازه باشد، همین که به یک جمع تبدیل شده‌اند باعث میشود به شیوه‌ای احساس، فکر یا رفتار کنند که اگر تنها بودند با شیوه انفرادی تفکر و احساس آنها کاملا متفاوت بود.
آثار و کتاب‌های زیادی که در این زمینه نوشته شده‌اند مشخصا به رگه بارزی از بی‌منطقی در رفتار توده‌ای یا جمعی اشاره دارند.
بازارهای خرسی و گاوی و رفتار جمعی
شهبازی تاکید میکند: سرمایه‌گذاران از خاستگاه‌های مختلفی هستند، سطح هوشی متفاوتی دارند و از بسیاری جهات نقاط مشترک اندکی با یکدیگر دارند. با وجود این، شگفت‌انگیز است که در موارد بسیار این افراد در اتخاذ دیدگاه نسبت به بازار و میزان تغییر این دیدگاه به هم نزدیک می‌شوند و دیدگاهشان همراه با هم تغییر میکند.
البته این فعال بازار سرمایه در حمایت از رفتار جمعی می‌گوید: رفتار جمعی غالبا موضوع ناخوشایندی پنداشته میشود، اما ممکن است دلایل کاملا منطقی پشت این نوع رفتار وجود داشته باشد. پیروی از جمع به‌عنوان راهی برای اتصال سرمایه‌گذار به شتاب بازار در نظر گرفته میشود. تا زمانی که این شتاب در یک جهت است و با گام‌برداشتن در این جهت پول به دست می‌آید، دلایل کمی برای استنباط عدم منطق وجود دارد.
به گفته شهبازی، داشتن رفتار جمعی همیشه هم منفی تلقی نمی‌شود. بلکه مشکل زمانی به وجود می‌آید که جمعی رفتار کردن بی‌منطقی پنداشته میشود. زمانی که فشار جمع باعث میشود قیمت‌ها بسیار بیشتر از چیزی که مرتبط با فعالیت‌های شرکت‌های قرار گرفته در لیست خرید و فروش بورس باشد، اوج گرفته یا سقوط کند.
از طرف دیگر او می‌گوید مشکل رفتار جمعی در بازار سرمایه ایران دلیل دیگری هم دارد. آن هم اینکه مردم نگاه کوتاه مدت به بازار سرمایه دارند. همین نگاه کوتاه‌مدت رفتار جمعی و توده‌وار مردم را نگران‌کننده میکند.
سرمایه‌گذاران عجول بورس
مدیرمعاملات کارگزاری بانک پاسارگاد می‌گوید: اینکه بیاییم عمده ایرادات را از سیاستگذاران و دولت ببینیم در واقع به خطا رفته‌ایم. هرچند در نقش اشتباهات دولت و سیاستگذاران در ایجاد جو بی‌اعتمادی هیچ‌گونه شکی نیست اما اگر تحلیل یک‌طرفه باشد قطعا به خطا رفته است.
او تاکید میکند افرادی که طی ماه‌های اخیر وارد بازار سرمایه شده‌اند و به‌صورت انفرادی و مستقیم اقدام به سرمایه‌گذاری کرده‌اند اگر دیدگاهشان به بازار سرمایه مشابه سرمایه‌گذاری در بازار ملک و مستغلات بلند‌مدت بود به هیچ عنوان اینگونه شاهد اصلاح شدید و غیر منطقی بازار نبودیم.
پس اینجاست که نقش فرهنگ‌سازی بیش از پیش مشخص میشود. سیاستگذاران می‌بایست با تدوین مقررات همانند سایر کشورهای توسعه‌یافته استفاده از خدمات ارکان حرفه‌ای تعریف شده در بازار سرمایه جهت سرمایه‌گذاری غیر‌مستقیم در بازار را به‌نوعی اجباری کنند تا از ریسک زیان همین سرمایه‌گذاران اندکی کاسته شود.
زمانی که بازار به طور احساسی و غیر‌منطقی ریزش میکند قطعا فرصت‌های بزرگی را برای کسانی که با تحلیل درست و دید بلند‌مدت اقدام به خرید می‌کنند بوجود می‌آورد.
به اون خدایی که این همه دزد رو توی بورس دور هم جمع کرده سهامدار خرد مقصر نیست ای ن رو شمای کارشناس هم میدونی اما شما هم ب هتون گفتن برو اینجور مصاحبه ای بکن مقصر نیستی
وقتی دولت فضای بازارهای مالی راناامن میک ندوباسرمایه مردم بازی میکند اطمینان مردم سلب میشود
لطفان به شعور ملت توهین نکنید وقتی دولت پول هنگفتی از بورس خارج کرد و حالا مقداری از این پول را نمیخواهد یا ندارد که وارد بورس کند وضعیت بورس به همین منوال خواهد بود