دام قیمت گذاری عرضه های اولیه بورس
همزمان با رکوردشکنی‌های شاخص بورس که از حدود یک سال قبل شروع شد و در اوایل سال جاری به اوج خود رسید، عرضه‌های اولیه نیز رونق گرفت.
از ابتدای سال۹۸ تا پایان آن ۲۴ عرضه اولیه در بورس اوراق بهادار و فرابورس ایران انجام شد. روند عرضه‌های اولیه تداوم خود راحفظ کرد و پس از آن در سال ۹۹ نیز ادامه داشت، از ابتدای سال ۹۹ تا کنون نیز ۲۳ عرضه اولیه در بورس و فرابورس انجام گرفته است.
با رشد بی‌سابقه شاخص، کارشناسان همواره خواستار افزایش عرضه‌های اولیه بودند چرا که خرید این سهام به دلیل سودآور بودن، سرمایه‌گذاری جذابی برای افراد به ویژه سهامدارانی که به تازگی به بازار سرمایه وارد شده بودند محسوب می‌شد.خیل عظیمی از سهامداران به هوای عرضه‌های اولیه وارد بورس شدند و نمی‌توان نقش عرضه‌های اولیه را در ورود سهامداران به سرمایه‌گذاری در بورس و جذاب شدن این بازار برای مردم نادیده گرفت.
به طور کلی اکثر عرضه‌های اولیه انجام شده در بورس و فرابورس سودآور بوده است و یکی از دلایل سودآور بودن عرضه‌های اولیه را می‌توان افزایش تقاضا برای این سهام از سوی سهامداران و به علاوه محدودیت موجود در تعداد سهام عرضه شده و تعداد سهمی که هر سهامدار می‌تواند خریداری کند، دانست.
نبود تداوم سودآوری و افت قیمت
البته از دلایل سودآور بودن این عرضه‌ها را باید عرضه شدن با قیمتی پایین‌تر از قیمت ذاتی هنگام عرضه‌های اولیه دانست که همین موضوع جذابیت قیمتی را ایجاد می‌کند و باعث افزایش تقاضا برای خرید این سهام می‌شود که در نتیجه افزایش قیمت سهم را رقم می‌زند. اما مسئله این است که این عرضه‌ها نمی‌تواند در سودآوری تداوم زیادی داشته باشند چرا که پس از مدتی با عرضه سهامداران عمده قیمت روبهکاهشی شدن می‌رود.
برخی کارشناسان علت چنین موضوعی را در ارزش‌گذاری‌های ناصحیح می‌دانند. با این حساب شاهد هستیم که سهم‌های عرضه اولیه شده پس از مدتی با کاهش قیمت و افت سودآوری مواجه می‌شوند. اما رسیدن قیمت این سهام به کمتر از قیمت ارزش‌گذاری شده زمان عرضه، موضوعی است که توسط کارشناسان مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت.
وجود شاخص‌های متفاوت در ارزش‌گذاری
چرا در مواردی شاهد کاهش قیمت سهام عرضه‌های اولیه به کمتر از قیمت ارزش‌گذاری در روز عرضه هستیم؟
این موضوع طبیعی است و به عرضه و تقاضای بازار بستگی دارد.
ارزش‌گذاری ناصحیح عامل چنین افت قیمتی بوده؟ در کل دلیل این موضوع چیست؟
خیر. همچنین ارزش‌گذاری ناصحیح به هیچ عنوان به این مساله مربوط نمی‌شود. هر چند پس از عرضه اولیه، معاون بازار سازمان بورس از ناشر و عرضه کننده تعهدی می‌گیرد که تا یک سال قیمت سهم به زیر قیمت عرضه اولیه نرسد اما هیچ دستورالعملی مبنی بر اینکه قیمت عرضه اولیه نباید پایین‌تر از روز عرضه برسد وجود ندارد.
شائبه‌ای وجود دارد که افزایش غیرمنطقی قیمت هنگام ارزش‌گذاری چنین موضوعی را رقم می‌زند، نظر شما چیست؟
جوی در بازار ایجاد شده که افت قیمتی را به ارزش‌گذاری ربط می‌دهند اما این موضوع بستگی به عرضه و تقاضا دارد. به طور مثال در شش ماه گذشته ممکن است برخی فاکتورها مورد نظر قرار گرفته باشد و الان فاکتورهای دیگری مدنظر باشد، عرضه و تقاضا و روند بازار نیز متفاوت شده است و این مسائل ارتباطی با ارزش‌گذاری ندارد. اصلی وجود ندارد که قیمت سهم نباید پایین‌تر از عرضه اولیه بیاید، اگر چنین باشد مفهوم بازار بی‌معنا می‌شود.
به طور کلی مسئولیت ارزش‌گذاری شرکت بر عهده کیست؟
مسئولیت ارزش‌گذاری با ارزش‌گذار خود شرکت است و بر اساس مفروضاتی است که ۳ یا ۴ روز قبل از عرضه نیز در اختیار همگان قرار می‌گیرد. شرکت بورس نیز ارزش‌گذاری را بررسی می‌کند، اگر ارزش‌گذاری غیرمنطقی صورت گرفته باشد اقدام می‌کند. اساسا رسیدن قیمت به زیر ارزش عرضه اولیه به دلیل ارزش‌گذاری غلط نیست اگر چنین باشد آیا می‌توان گفت هنگام افزایش چند برابری سهام نیز ارزش‌گذاری غلط بوده است؟
۳ راهکار برای رونق و تمرکز بر p/e
احمد اشتیاقی، مدیرعامل کارگزاری بانک آینده با اشاره به اینکه: در خصوص عرضه اولیه دو دیدگاه وجود دارد گفت: یکی اینکه دلیلی ندارد قیمت عرضه اولیه هنگام عرضه به قدری پایین باشد که همه افراد بدون بررسی در آن شرکت کنند و پس از آن انتظار سودهای ۵۰ درصدی و بازدهی‌های بسیار بالا را داشته باشند. این مساله باعث می‌شود هنگام عرضه اولیه صف‌های خرید سنگین به وجود آید و صف‌نشینی‌های ایجاد شده قیمت سهم را تا ۲۰۰درصد نیز بالا ببرد. در حقیقت قیمت باید بر اساس کشف قیمت تعیین شود یعنی در عرضه اولیه‌ها فعالان و تحلیلگران بازار باید با ارائه تحلیل‌ها و گزارشات خود اعلام کنند که این سهم چقدر ارزندگی دارد تا از همان ابتدا سهام بر اساس قیمت ذاتی مورد معامله قرار گیرد.
اشتیاقی افزود: دیدگاه دوم نیز عرضه اولیه با قیمت پایین را راهکاری برای افزایش مشارکت مردم در بازار سرمایه و جذب هر چه بیشتر سهامداران به سمت این بازار می‌دانند.در حقیقت این دسته از افراد معتقدند قیمت عرضه‌های اولیه را باید طوری جذاب کرد که افراد به سمت بازار حرکت کنند.
مدیرعامل کارگزاری بانک آینده بیان داشت: اگر پس از عرضه اولیه قیمت کاهش یابد طبیعی است چرا که به شرایط بازار بستگی دارد. ارزش‌گذاری بستگی به مقطع زمانی ارزش‌گذاری دارد. به طور مثال در مقطعی که انتظارات تورمی وجود دارد ممکن است p/e ۸ نیز منطقی به نظر آید ولی همان p/e در شرایط فعلی مناسب نباشد. به طور کلی ارزش‌گذاری باید با توجه به شرایط اقتصاد کلان صورت گیرد.
۴ ارزش‌یابی نامطلوب و تفاوت‌های بسیار
سعید شهبازی، حسابدار رسمی هم در پاسخ به این سوال که چرا قیمت عرضه اولیه‌ها به زیر قیمت ارزش‌گذاری شده می‌رسد، گفت: علت این مسئله ارزش‌گذاری نادرست در عرضه‌های اولیه است البته عوامل دیگری نیز دخیل است.به طور کلی ما در ایران در بحث ارزش‌یابی سهام خیلی عملکرد خوبی نداشته‌ایم.
شهبازی با اشاره به ارزش‌یابی نامطلوب افزود: قیمت‌گذاری سهام یا خیلی قیمت بسیار پایینی دارد، یا خیلی بالا است و تناسبی با شرکت ندارد. به طور مثال ما شرکتی داریم که قبل از بهره‌برداری قرار دارد و موضوعات جانبی در قیمت‌گذاری آن دخیل نمی‌شود، اینکه شرکت تا چه حد تعهدات یا بدهی دارد که در صورت مالی آن آورده نشده است. همچنین دیده می‌شود تفاوت ارزش دفتری و ارزش منصفانه دارایی‌ها به حدی بالا است که ارزش‌گذاری مناسبی محسوب نمی‌شود.
این حسابدار رسمی اظهار داشت: ارزش‌گذاری سهام توسط افرادی انجام می‌شود که ارزیابی سهام را انجام می‌دهند. همچنین دارایی‌های شرکت منهای بدهی‌های آن خالص ارزش سهام شرکت محسوب می‌شود. این در حالی است که بدهی‌ها غالبا به ارزش منصفانه سهام نزدیک‌تر است مثلا تسهیلات گرفته شده شرکت به همان قیمت باقی مانده است اما در مورد دارایی‌ها ارزش‌گذاری ما صحیح نیست.
شهبازی ادامه داد: کارشناسان ارزش‌گذاری را به حداقل قیمت ممکن انجام می‌دهند. به طور کلی کارشناسان ارزش‌گذاری را به شکل محافظه‌کارانه انجام می‌دهند. در مواردی حداقل قیمت تعیین شده نیز به خودی خود دچار مشکلاتی است چرا که یک سری عوامل موثر در ارزش‌گذاری وجود دارد. به طور مثال در مورد بدهی‌های بیمه و مالیات همواره برآوردی تقریبی انجام می‌شود و عدد دقیقی از آن ارائه نمی‌شود.
این حسابدار رسمی در پاسخ به این پرسش که چرا در حال حاضر در سهم‌های عرضه اولیه افراد در ضرر هستند، گفت: به ندرت دیده می‌شود که زیان اتفاق می‌افتد و علت این است که در مواردی نیز ارزش اولیه بسیار بالاتر در نظر گرفته شده است. در صورتی که این قیمت واقعی نبوده و افراد از رانت و روابط خود برای بالا بردن آن استفاده کرده‌اند ولی زمانی که سهم به بورس وارد می‌شود کارشناسان مختلف آن را بررسی کرده و به مرور قیمت واقعی آن تعیین می‌شود و متوجه می‌شویم که ارزش واقعی خیلی کمتر از قیمت ارزش‌گذاری شده است.
پیشنهاد دهنده عرضه اولیه در بورس ایران ش ریک دزد است لعنت بر مسئولین بورس و مافیا ی اقتصادی دولت