دلایل افت بازار سهام در سال گذشته

تیمور رحمانی، استاد اقتصاد در صفحه شخصی خود در اینستاگرام نوشت: در سال ١٣٩٩، حوادث بازار سهام در مسیرى پیش رفت که تحلیل دقیق و علمى موضوع را بر نمى‌تابید و برخى از تحلیل‌گران از جمله بنده از یک مقطعى ترجیح دادیم در این باره بحث نکنیم.

به گفته وی، اکنون که آن حوادث تلخ پشت سرگذاشته شده است، مى‌توان به تحلیل و روشن کردن زوایاى موضوع پرداخت. در سال ١٣٩٩و پس از نزولى شدن و کاهش قیمت سهام از مردادماه به بعد، عامل اصلى، افزایش نرخ بهره عنوان مى‌شد. گرچه نرخ بهره حقیقى عملا کاهش یافت. حال پرسش این است که آیا نرخ بهره عامل کلیدى کاهش قیمت سهام بود یا خیر؟

رحمانی در نمودار زیر به تحلیل این موضوع پرداخته است. وی با تاکید بر این موضوع که قیمت همه دارایى‌ها و از جمله قیمت سهام با نرخ بهره رابطه عکس دارد و این از قوانین مسلم علم اقتصاد است، به قابل توجه نبودن شدت این رابطه نیز اشاره کرد. در نمودار، روى محور افقى نرخ بهره و روى محور عمودى قیمت سهام نشان داده شده و منحنى‌هاى نزولى بیانگر رابطه عکس این دو در هر مقطع است. نقطه شروع را نقطه‌اى مانند A در نظر بگیرید که نرخ بهره نسبتا پایین و قیمت سهام نسبتا بالا بوده و در ضمن قیمت سهام آماده جهش بوده است که اواخر بهار ١٣٩٩ کم و بیش این وضعیت را نشان مى‌دهد.

به گفته این استاد اقتصاد، همزمان انتظارات تورمى به شدت افزایش مى‌یابد و این تصور شکل مى‌گیرد که دولت مانع کاهش قیمت سهام مى‌شود (گرچه دولت قانونا چنین وظیفه‌‌اى ندارد) و درنتیجه قیمت سهام، جهش شدیدى مى‌کند و منحنى رابطه قیمت سهام و نرخ بهره به بالا منتقل می‌شود و در نقطه B قرار مى‌گیرد که اوج قیمت سهام در مرداد ١٣٩٩ مصداق آن است.

رحمانی توضیح داد که در همین اثنا، نرخ بهره اسمى اندکى افزایش مى‌یابد و سبب کاهش مختصرى در قیمت سهام از نقطه B به نقطه C مى‌شود که بخشی مختصر از تنزل تابستان ١٣٩٩ مصداق آن است. اما عامل کلیدى که کاهش شدید قیمت سهام را رقم مى‌زند، کاهش انتظارات تورمى و منتفى شدن این تصور که دولت مانع کاهش قیمت سهام مى‌شود، است که سبب کاهش محسوس قیمت سهام از نقطه C به نقطه D مى‌شود که با انتقال منحنى رابطه قیمت سهام و نرخ بهره رخ مى‌دهد. همانطور که تحلیل نشان مى‌دهد، عامل اصلى صعود و سقوط قیمت سهام، افزایش انتظارات تورمى و شکل‌گیرى تصور ضمنى جلوگیرى دولت از کاهش قیمت سهام و وارونه‌شدن همین عامل است. اگر ادعا کنیم که افزایش نرخ بهره عامل کاهش قیمت سهام بوده است، گویى فقط تغییر از نقطه شروع A به نقطه خاتمه یعنىD را دیده‌ایم که آن هم قابل توجه نیست. لذا تحلیل دقیق حرکت بر روى یک منحنى و جابه‌جایى یک منحنى براى دانشجویان اقتصاد و مالى بسیار مهم است.